Microsoft Word Kasbiy psixologiya Yulchiyeva Z

Nazorat uchun savol va topshiriqlar 
1. Muxandis xodimining ijtimoiy ongi va uning asosiy funktsiyalarini 
izohlang. 
2. Muxandis tizimida kasbiy qobiliyat va kasbiy mahorat qanday o’rin 
tutadi? 
3. Kasbiy buzilishning sabablari va ularni hal etish yo’llari qanday? 
4. Kasbiy buzilishning oldini olish uchun nimalarga e’tibor berish kerak? 
IV. KASB TANLASHGA YO’LLASHNING PSIXOLOGIK 
MOHIYATI 
Reja 
1. Kasb tanlashga yo’llashning maqsadi, vazifalari va asosiy tamoyillari. 
2. Ilg’or xorijiy mamlakatlarda kasb tanlashga yo’llash tajribasi. 
3. Motivlar va ularning mutaxassislar tayyorlashga ta’siri. 
4. Kasb va qiziqish. 
1. Kasb tanlashga yo’llashning maqsadi, vazifalari va asosiy tamoyillari 
Kasb tanlashga yo’llash - umuminsoniy madaniyatni shakllantirish jarayonining 
tarkibiy qismlaridan biri sifatida yosh avlodning kasbiy tiklanishi, tabiat in’om 
etgan (tug’ma) layoqatlarini rivojlantirishga ko’maklashish, insonga kasbiy 
o’zligini anglashiga yordam beruvchi maxsus chora-tadbirlar majmuasi bo’lib, 
uning imkoniyat va ehtiyojlarini xisobga olgan holda, bandlik va maqbul ta’lim 

---

84 
turini tanlash ishlarida, turli xil malakali kasb mutaxassislariga bo’lgan 
ehtiyojlarda jamiyatning g’amxo’rligi sifatida namoyon bo’ladi.
Kasb tanlashga yo’llashning bosh maqsadi o’ziga xos usullar yordamida 
mutaxassisning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini kuchaytirish va aholining 
samarali bandligini oshirishga erishishdan iborat.
Kasb tanlashga yo’llashning asosiy maqsadi - yosh avlodni ongli va mustaqil 
ravishda ta’lim yunalishini tanlashiga yoki shaxsning psixofiziologik xususiyatlari, 
qiziqishi, qobiliyati, moyilliklari va jamiyatning kadrlarga bo’lgan extiyojidan 
kelib chiqqan holda mehnat qilish sohasini tanlashga tayyorlashdan iborat.
Kasb tanlashga yo’llash quyidagi ikki asosiy vazifani xal qilishga qaratilgan:
- 
mehnat imkoniyatlarini oqilona taqsimlash va foydalanish xisobiga mamlakatning 
iqtisodiy salohiyatini mustaxkamlash;
- 
shaxsni ijtimoiy va iqtisodiy himoyalash, chunki o’z qiziqishlari, moyillik va 
imkoniyatlariga mos kelgan kasbni tanlagan inson ham kasbiy, ham moddiy 
jihatdan tezroq uni o’zlashtiradi va sezilarli natijalarga erishadi.
Kasb tanlashga yo’llash ishining pirovard natijasi ijtimoiy - iqtisodiy omil 
bo’lib, shaxsga ham, davlatga ham real foyda keltiradi.
Kasb tanlashga yo’llashda quyidagi tamoyillar asos qilib olingan:
- 
kasb tanlashga yo’llash xizmatlarining majmuaviy xarakterdaligi;
- 
iqtisodiy rivojlanish va mehnat bozorini o’rganish va prognoz kilish orkali 
jamiyat va shaxs qiziqishlarini muvofiqlashtirish;
- 
shaxsni kasb tanlashga yo’llash va psixologik-pedagogik tashxis qilish shakli, 
uslublari va vositalarining ilmiy asoslanganligi;
- 
O’zbekiston fuqarolarining va (lozim bo’lganda) boshqa davlat fuqarolarining 
o’qish, ish joyi, yoshi, jinsi, millati va diniy dunyoqarashidan qat’iy nazar kasb 
tanlashga yo’llash xizmatlaridan foydalanishga teng xuquqligi;
- 
kasb tanlash yoki almashtirish, ta’lim turi va ishga joylashish imkoniyatlariga 
nisbatan kasbiy va boshqa axborotlarning tushunarliligi;

---

85 
- kasbiy tashxis va maslahat berishning ixtiyoriyligi;
- 
kasbiy tanlov, tashxis va maslahat xulosalarining ob’ektivligi, maxfiyligi va 
tavsiyaviy xarakterda ekanligi;
- 
kasb tanlashga yo’llash xizmatlari xodimlarining kasbiy axloq normalariga rioya 
etishligi.
Kasb tanlashga yo’llash ishlarining asosiy ob’ekti:
- 
umumiy o’rta ta’lim maktablarining 1 - 11 sinf o’kuvchilari;
- 
oliy o’kuv yurtlari talabalari va kasb-hunar ta’limi muassasalarining o’quvchilari;
- 
ishdan bo’shashi kutilayotganlar;
- 
ish qobiliyati cheklangan shaxslar.