Microsoft Word Kasbiy psixologiya Yulchiyeva Z
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Buyuk Britaniyaning kasb tanlashga yo’llash ishlarini tashkil etilishi. Bu
mamlakatda, yoshlar bandligiga ko’maklashish xizmati XX asrning boshida ochilgan bo’lib, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitning o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan va mehnat bozori o’zgarib, mavjud kasblarning eskrishi kuzatilgan hamda malakali xodimlarga bo’lgan talab o’sib borgan. Mamlakat ishchilarini ishga joylashtirishni tashkil etilishi bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy yo’qotishlar qoniqarsiz darajada bo’lishi jamiyatda doimiy ijtimoiy tanglikni keltirib chiqishiga sabab bo’lgan. Bu holat, ayniqsa, ishsizlik bilan aziyat chekayotgan yoshlarga ta’siri kuchliroq bo’lgan. Shu munosabat bilan, 1909 yilda hukumat, davlat mehnat birjalari doirasida yoshlarni ishga joylashtirish bilan shug’ullanuvchi maxsus byurolari tashkil etilgan. Mehnat birjalari tarkibida umumiy o’rta ta’lim maktablari uchun kasb tanlashga yo’llash xizmatlari tashkil etilgan. Mazkur xizmatlar, 16 yoshgacha bo’lgan o’quvchilarga yordam ko’rsatgan, mehnat birjalari tarkibidagi yoshlarni bandligini ta’minlash byurosi esa 19 yoshdan o’quvchilarga kasb tanlashda yordam ko’rsatgan. Mamlakatda kasbga yo’naltirishning ikki yo’nalishdagi tizimi uzoq vaqt davomida saqlanib turdi. Faqatgina XX asrning 60-yillarida, davlat, maktabning kasb tanlashga yo’llash xizmati va kattalar bandligini ta’minlash tizimini birlashtirish bilan mavjud tizim o’zgartirishga qaror qildi. Lekin, bu qaror kasb tanlashga yo’llash sohasidagi ko’pchilik o’qituvchi va mutaxassislar tomonidan ma’qullanmadi. Shu munosabat bilan 1973 yilda, kasb tanlashga yo’llash ishlari nafaqat maktablarda, balki kollej va universitetlarida ham amalga oshirilishi kerak, 92 degan, maxsus qonun qabul qilingan. Shu qarorga asosan, kasb tanlashga yo’llash ishlari ta’limning barcha bosqichlarida amalga oshirila boshladi. Maktab va boshqa o’quv yurtlarida asosiy kasb tanlashga yo’llash ishlarini professional maslahatchilar tomonidan amalga oshirilgan. Ularning asosiy vazifasi, o’quvchilarni qiziqishlarini, qobiliyatini aniqlash va kasb tanlash bo’yicha ularga maslahat berishdan iborat bo’lgan. Ularning ishlari diagnostik yondashuvga asoslangan xolda tashkil etilgan. Ular qiziqishlarini aniqlashga doir savolnomalar, turli testlar (qobiliyatini, shaxs sifatlarini aniqlash testlari va h.k.) ishlatganlar. Biroq, diagnostik yondashuv o’quvchilar faoliyatini aniqlashga to’sqinlik qilgan. 1970 yillarda kasb tanlashga yo’llash ishlarini rivojlanayotgan jarayonini hisobga olib, yangi kontseptual yondashuv shakllantirilgan. Ko’proq e’tibor maktab ta’limning barcha bosqichlarida o’quvchining o’z faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan. O’quv jarayoniga, kasbga tayyorlashning umumlashgan variantli dasturlari joriy etilgan, lekin bu dasturlar orqali o’quvchilar qat’iy kasb tanlash ko’nikmalariga yo’naltirilmagan. Shuning uchun o’quvchilar o’z kuchlarini bir necha kasblarda sinab ko’rishlari mumkin bo’lgan. Bunday yondashuv o’quvchilar mavjud kasblar bilan yuzaki tanishganlari uchun ham to’liq tan olinmadi, chunki o’quvchilarda maktabni tamomlagach, muvaffaqiyat bilan mehnat qilish imkoni bo’lmadi. Shuning uchun, kasb tanlashga yo’llash sohasida kontseptual yondashuvlar qayta ko’rib chiqildi va e’tibor o’quv jarayoniga qaratildi. Professional kasbiy tayyorgarlik ta’lim sohasidagi umumiy ta’lim tayyorgarlik yo’nalishlaridan biri sifatida hisobga olingan edi. Ta’lim jarayoniga muayyan kasblar bo’yicha kasbiy ko’nikmalar va o’quvchilarning shaxsiy fazilatlarini rivojlantiruvchi, o’quvchilarni kasblar bo’yicha fikrlash doirasini kengaytirish uchun kurslar kiritilgan. Ta’lim va mehnat faoliyati qat’iy cheklanmagan bo’lib, kasb tanlashga yo’llash ishlari keng o’rganilib chiqilgan va yoshlarga kasb tanlash haqida ongli qaror qabul qilishga yordam berishga mo’ljallangan faoliyat turlari qabul qilingan. Xususiy maktablarda shakllanib qolgan an’anaga ko’ra, o’quvchilarning kasb tanlashiga shaxsan maktab direktori javobgar bo’lgan. U kasb tanlash 93 bo’yicha rahbarni tayinlaydi, uning ishi uchun zarur shart-sharoitlar bilan ta’minlaydi, muhokama qilish uchun ota-onalar hamda kasb tanlashga yo’llash bo’yicha xizmatlar va tashkilotlar bilan uchrashuvlar tashkil etadi. Kasb tanlashga yo’llash jarayonida o’qituvchi-murabbiylarning ta’siri sezilarli darajada katta hisoblanadi. Ular o’quvchilarning shaxsiy sifatlari va qobiliyatini yuzaga chiqishiga ko’maklashadilar, o’quvchilar tomonidan individual rejalarini bajarilishini nazorat qiladilar va o’quvchilarga tavsiya beradilar. Kasb tanlashda, maslahatchi sifatida o’quvchilarining kasbiy faoliyati, qobiliyati va imkoniyatlari haqidagi ma’lumotga ega o’quv fani o’qituvchilari ham ishtirok etadilar. O’quvchilarning kasbga yo’naltirishga qaratilgan pedagogik jamoaning faoliyati natijasida, yuqori sinf o’quvchilarning juda oz qismigina kasb tanlashga yo’llash xizmatlari yoki boshqa maktabdan tashkari tashkilotlar xizmatidan foydalanadilar. Shunday qilib, Buyuk Britaniyada kasbga yo’naltirishning vazifasi o’quvchilarga kasb tanlashga yordam berishgina emas, balki mehnat bozori talablari doirasida o’zlarini baholashga o’rgatish. Shu bilan birga, kasbni mustaqil tanlashga va u yoki bu turdagi professional faoliyatida amaliy tajriba oshirishiga alohida e’tibor qaratiladi. Kasb tanlashga yo’llash tizimi ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlariga muvofiq holda tez rivojlangan. Ta’lim va kasbiy yo’lining tanlashga yo’naltirish ishlari yagona va uzluksiz jarayon sifatida qaraladi. Kasb tanlashga yo’llashishlari maktabda o’qish davrida amalga oshirilib boriladi va keyinchalik uning mehnat faoliyatini nazorat qilib boriladi. Buyuk Britaniya yoshlarini kasb tanlashga yo’llash muammosiga alohida e’tibor qaratiladi. Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|