Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
N və qaz quyu ulur. Aləti az arının azad his – 1,05 – sərt q nq modulu, ( uların canlı en – dartıcı qüvvə və P 2
n tutulma dərin İ-MÜƏYYƏ planlaşdırma ldə edilməsi v ştəri tələblər rma məsələsid planlaşdırma inistik İstehs nistik istehsal etrlər övründə istehs dövründə vah
mə də isə risk dən gözlənilm mənfi təsirlər transfer etmə ransfer edilən mi tətbiqlər ri ki yüngülləşdi dir. Riskin attırmak, pros in izlənilməsi ənilməsi və r mə planına dax aricinə çıxıb ç ə prosedurları
ularının qazılm zad etmək üçü ssəsinin uzunl
qıfılların olmas Mp kəsik sahəsi, ələr, N ; üvvələrin təsi nliyini təyin e
a müəyyən bi və bölüşdürülm rinə uyğun i dir. Məqsədi ü a məsələləri ü al Planlaşdır l planlaşdırma salın sabit dəy hid istehsal xə L SCIENTIF üçün bir ehtim məz hadisələr ü rini üçüncü şə ə üsulu ilə ri n təşkilatla p isk transfer etm irmək, riskin o olacaq təsirl sesləri daha sa i və nəzarət ed risk prosesini xil edilən risk çıxmadığı, lay ın təqib edilmə
Azərbayca ilqar. ması zamanı g ün əvvəlcədən luğunu təyin e sını nəzərə ala pa) ;
sm 2 ; irindən uyğun etdikdən sonra TİDƏ STO Qu Q
r zamanda m məsinə birbaşa istehsal gücü ümumi dəyəri üçün riyazi m
a üçün əsas riy yəri ərci FIC CONFER 637
mal planı hazı üçün ehtiyatla əxslər üzərinə isk ortadan q paylaşılır.Proy mə nümunələr ola biləcək m lərini yüngül adə hala gətirm dilməsi proses in təsirli bir cavabları layi yihə təxminlər əsi bu mövzu ULARININ UTULMUŞ ar MƏHƏRR an Dövlət Nef meherremli_9 geoloji, texnik n onun tutulm etmək üçün aş an əmsallardır olaraq
l 2 - a alətin azad e OXASTİK İ rban AĞAŞİ Qafqaz Univer an.agashirinov müştəri tələbat a kömək edir. ü, işçi qüvvə minimallaşdır modellər iki yazi model (bə
ırlanılır. Risk ar yaradılmışd köçürülməsid qaldırılmış olm yektdəki məhs ri ola bilər. mənfi təsirlərin lləşdirmək üç mək kimi tədb si, layihə boy şəkildə idarə ihə boyunca h rinin uyğun ol əhatəsindədir
ft Akademiyas 92@box.az ki və texnoloj ma dərinliyini şağıdakı ifadə r ; l
qiymətinə edilməsi üçün İSTEHSAL İRİNOV rsiteti
v@mail.ru tını təmin etm . İstehsal plan əsinin mövcu rmaq və ya gə kateqoriyada əzi həll yanaşm
lə mübarizə a dır. dir. Ümumiyy maz. Bu üsul sulların zəma ni azaldaraq p çün, layihə birlər də alına yunca risk cav ə olunub olun həyata keçirili lub olmadığı, r.
MASI ZAM TƏYİNİ sı
oji amillərin tə i təyin etmək dən istifadə o bərabərdir. texniki və tex
mək üzərə ist nlaşdırma mah udluğu və iş əliri maksimal a təsnifləşdiril maları) aşağıd
aparmaq üçün ətlə maliyyə r lda riskin olm anət sənədləri proyekt içində xərclərini ar bilər.
vab planlarının nmadığının q ir. Ayrıca təyi risk əlamətlər MANI əsirindən qazm k lazımdır. Bi lunur.
xnoloji tədbirlə AŞDIRMA tehsal fəaliyy hiyyətcə istehs ş qısaltmalar llaşdırmaqdır. lir: determini dakı kimi ifadə
zaman, resur risklər üçün te ması vəziyyət inin olması, qəbul edilə b rtırma, təqvim n tətbiq olunm qiymətləndirilm in olunan riskl rinin bilinməs
ma boruları q r ölçülü tutul ər hazırlanır. A MODEL yəti üçün möv sal və satınalm rını məqsədlə . istik və stoxa ə oluna bilər: ijan rs və
ercih tində
bəzi bilən
mini ması,
məsi lərin
si ve quyu
lmuş İ vcud
mada əyən
astik II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 638
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Ch(t) - t dövründə saxlama (depolama) dəyəri C -istehsal gücü D(t) - t dövründə tələb Dəyişən kəmiyyətlər P(t) - t dövründə istehsal həcmi I(t) - t müddət sonunda inventar (təchizat) səviyyəsi y(t) - t müddətində istehsal baş verirsə 1, əks halda 0 Çoxölçülü istehsal planlaşdırma modeli ) ( ) ( ) ( ) ( 1 1 1 t I C t y t f t P C n t h n t n t p (1) •İnventarlaşdırma balans məhdudiyyətləri I(t −1)+P(t) = D(t)+I(t) t = 1..n (2) •Tutum məhdudiyyətləri P(t) <=Cy(t) t = 1..n (3) • Mənfi olmayan və tam məhdudiyyətlər P(t) ≥0, y(t) {0,1} t = 1..n (2.4) (4) Burada məqsəd (1) ildə iş gücü maliyyətini (1), istehsal xərcini (2) və inventar dəyəri (3) daxil olan ümumi maliyyəti minimallaşdırmaqdır. Bərabərlik (2) göstərirki, hər hansı bir dövrdə mövcud inventar üstəgəl bu dövrdə tələb, əvvəlki dövrə inventar və cari dövrdə istehsalın cəminə bərabərdir. Bərabərlik (3)-də güc məhdudiyyəti (4) ifadəsini təmin edərkən, dəyişənlərin nəticələri P (t) mənfi olmayan və y (t) binar (ikili) ədəd olar.
Bu model iki mərhələdə müəyyən olunur. İlk mərhələdə dəyişənlər qeyri-müəyyən və təsadüfi dəyişənlərin reallaşmasından əvvəl optimallaşdırılır. Təsadüfi dəyişənlər reallaşdırıldıqdan sonra, ikinci mərhələ dəyişənləri optimallaşdırılır. Birinci mərhələdə nəticə dəyişənləri struktur komponenti adlanır ki, bu da ikinci mərhələdə müəyyən edilir. İkinci mərhələ nəticə dəyişənləri nəzarət komponenti adlanır. Bu iki növ dəyişənlərin iki mərhələli stoxastik modelini müəyyənləşdirək: x, burada nəticə dəyişənlərinin vektorudur və tənzimlənə bilməz, bir dəfə xüsusi realizə olunması müşahidə olunur. y, burada nəzarət nəticə dəyişənlarinin vektorudur. Onların optimal qiyməti həm qeyri-müəyyən parametrlərin realizə olunmasından həm də təsviri dəyişənlərin optimal dəyərlərindən asılıdır. İkimərhələli stoxastik proqramlaşdırmanın ümumi modeli aşağıdakı kimidir:
İkinci mərhələdə nəticə ξ ω ≡ (q(ω),h(ω),T(ω)) verilənindən asılıdır. Fərz edək ki, ehtimal paylanması məlumdur və axtarılan E[Q(x,ξ)] təsadüfi ξ = ξ(ω) vektorundanasılıdır. Bərabərlik (6), struktur komponenti əmsalları sabit və sərbəst qeyri-müəyyəndir, ona görə də ilk mərhələdə emal edilir. Bərabərlik (9) isə nəzarət komponentidir və ikinci mərhələdə emal olunur. Buna görə də, (5)-(7) birinci və (8)-(10) bərabərlikləri isə ikinci mərhələ modelini göstərir.
mərhələdə dəyər əmsalı vektorudur. A ilk mərhələdə matris əmsalı və b isə müvafiq sağ-əl tərəf vektorudur. q isə ikinci mərhələdə əmsal vektorlarının tətbiqi vektorudur. W ikinci mərhələnin matris əmsalı və h(ω) müvafiq sağ-əl tərəf vektorudur. T(ω) iki mərhəlniə birlikdə əlaqələndirən matrisdir. İkinci mərhələ (9) bərabərliyində təsadüfi məcburiyyətləri müəyyən edir, h(ω)−T(ω)x hədəflənən nəticədir, bu zaman pozuntulara icazə verilir, ancaq qarşısı alınarkən q T y dəyəri, x- in seçilməsinə təsir edir.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 639
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan İlkin İnventar və İnventarlaşdırma Dəyəri: İlkin inventar I s0 , 2007 avqustun sonunda qurtarılan əmtəələr inventarıdır. Bu dəyər hazırda 1500 ədəd müəyyən edilir. İllik inventarlaşdırma xərclərini şirkət təmin edilir və ildə 10% səviyyəsində müəyyənləşdirilib və orta hesabla hər hissədə 1000 dollardır. Minimal inventar kimi şirkətinin tələbi 200 ədəd müəyyən edilib.
90% səmərəliliyi ilə 2.60 vahid olur. Şirkət gündə 8 saat, həftədə 5 gün fəaliyyət göstərir, beləliklə müntəzəm istehsal gücü orta hesabla ay üzrə 21 iş günündə 983 ədəd hesablanır.
) və iş vaxtından artıq istehsal xərclərin ( C o ) planlaşdırılması sona kimi sabitdir və müvafiq olaraq saatda 18 və 27 dollardır. İş vaxtından artıq çalışma 20% nisbətində müəyyən edilir.
İki mərhələli stoxastik modelini dörd aylıq istehsalda görmək olar. Burada istehsal xərcləri, inventar dəyəri və iş vaxtından artıq çalışma dəyəri ildə $ 747,145 olan optimal qiymətini verir. İlk dörd ayın istehsalatı bütün digər aylarda da üst-üstə düşür.
Nəticə olaraq alınmış, $4,695 dəyərini stoxastik ($ 747,145) modeli ilə daha yaxşı verilənlərə malik olan ($ 742,450) modelinin fərqindən ala bilərik. Bu bizim gələcəyi və ya ödənməli olan maksimum pulu bilmədiyimiz üçün ödəmək istədiyimiz dəyərdir.
ABC TƏHLİL OPERATİV KONTROLLİNQ ÜSLUBUNUN ƏSAS ALƏTİDİR Toğrul POLUXOV “Neftqazelmitədqiqatlayihə” İnstitutu togruldownload@gmail.com Tezisdə operativ kontrollinq fəaliyyətinin səmərəliliyini təmin etmək üçün ABC metoduna qarşı qoyulmuş tələblər şərh edilmiş, ABC təhlilinin aparılmasının vacibliyi əsaslandırılmış, onun əsas istiqamətləri müəyyənləşdirilmiş və müasir konrtollinq fəaliyyətində onun tətbiqinin üstün cəhədləri cədvəldə təsnifləşdirilmişdir. Müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində iqtisadiyyatın stabil,dinamik inkişafı üçün təsərrüfatçılıq proseslərinin yüksək sürətlə inkişafı və onun yüksək peşəkarlıqla tənzimlənməsi zəruridir. Bu isə ilk növbədə kontrollinq fəaliyyətini həyata keçirən nəzarətçilər yüksək səriştə, bacarıq və bilik tələb edir. Çünki müəssisənin istehsal fəaliyyətini uğurla həyata keçirilməsi və mənfəətliyin təmin olunması kadr ehtiyyatlarından optimal şəkildə istifadəsi ilə əlaqədardır. Bunun üçün isə menecerdən sonra, qərar qəbulunda lazimi şəxs olan kontrollerin seçilməsi, yerləşdirilməsi, onların peşə və ixtisas dərəcələrinin yüksəldilməsi ilkin zəruri şərtdir. Çünki ierarxiya prinsipinə uyğun olaraq kontrollinq nəzarət orqanın apardığı iqtisadi təhlilərin nəticəsi olaraq zəif yerləri müəyyənləşdirməli, mövcud iqtisadi potensialdan və daxili resurslardan səmərəli şəkildə istifadəyə şərait yaratmalıdırlar. Bu da kontrollinq üslubunun düzgün seçilməsini, resursların idarə edilməsinin səmərəli təşkilini, müvafiq kontrollinq alətlərindən istifadə ilə birbaşa əlaqədardır. Təbii olaraq istənilən
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 640
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan prosesdə olduğu kimi məhsullar üzrə rentaberliyin təmin edilməsində də bilavasitə nəzarət üslubuda son dərəcə əhəmiyyətlidir. Burada yalnız müəssisənin uğuruna təsir edən xarici amillər deyil, həmçinin düzgün və çoxistiqamətli daha dolğun analizlərin həyata keçirməsindən və düzgün informasiya kommunikasiyaların təşkilindən söhbət gedir. Müəssisənin strateji məqsədlərinin təmin edilməsi operativ nəzarətin mövcudluğu ilə bağlıdır. Bu baxımdan operativ kontrollinqin mühüm aləti olan ABC təhlillin fəaliyyət mexanizmi müəyyənləşdirilməlidir. Operativ kontrollinqin bu aləti daha çox gəlir gətirən məhsul çeşidin müəyyən etməyə və əsas diqqəti ona yönəltməyə, eyni zamanda digər, az gəlirli olan və ya ümumiyyətlə itkiyə səbəb olan çeşidlər ilə barədə önləyici qərarların qəbuluna istiqamətlənmişdir. Əsası 1906-cı ildə İtalyan iqtisadçı Pareto tərəfindən qoyulmuş ABC təhlilin əsas məqsəd təhlil olunan təsərrüfat subeyktində istehsal olunmuş məhsul növlərini və ya xidmət sahələrini ən çox satılandan ən az satılana görə kateqoriaylarla qruplaşdırıb, hər bir məhsulun satışda payını müyyənləşdirib, cəmi satışa əsasən bütün məhsulları A- çox satılan, B-orta satışlar, C-aztılan olmaqla üç kateqoriyaya bölməkdir. Əlbəətdə biz məhsul anlayışını ABC analizin mahiyyətinin başa düşlən olması üçün şətri qeyd etdik. Nəzərə almaq lazımdır ki, təhlilin bu növü təkcə məhsul satışını yox, bütünlükdə təsərrüfat subyektinin ayrı-ayrı sahələrini əhatə edir. Analitik umumilləşdirmə nəticəsində əminliklə demək olar ki, operativ kontrollinq sistemi çərçivəsində ABC təhlil aşağıdakı istiqamətlərdə aparılmalıdır: Müəssisə daxili nomenklaturuna təhlili; Əsas müştərilərin müəyyənləşdirilməsi; Anbarda materialların saxlaması prosesinin optimallaşdırılması; Müstərilərə xidmətin strategiyasının təhlili; Anbar qalıqlarının həcminin optimallaşdırılması; Xidmət sferasının və istehsal proseslərinin optimallaşdırılması; Marketinq fəaliyyətlərinin optimallaşdırılması; Büdcə xərclərinin optimallaşdırılması. İqtisadi ədəbiyyatlarda Pareto qanunu (20/80 nisbəti) kimi izah olunan ABC təhlilin aparılmasının aşağıdakı müsbət xüsusiyyətlərinin olması operativ kontrollinq fəaliyyətinin mühüm alətlərindən birinə çevrilməsinə gətirib çıxarır (cədvəl 1)
ABC təhlilin üstünlükləri Məzmunu Sadəlik və şəffaflıq Bu metodun istifadəsi rahat, etibarlı, başa düşüləndir. Qısa zaman ərzində bu cür təhlili aparmaq mümkündür. Universal yönümlü olması ABC təhlil vahid prinsip üzərində qurulan çox funksinal təhlildir. Yuxarıda sadalan istiqamətlər üzrə təhlil apararkən ABC metodan istifadə etmək olar. Avtomatlaşdırmış uçota ehtiyac olmaması Digər təhlil növləri mürəkkəb xarakterli ERP sistemlərinin olmasını, komputer proqramlarını və s. tələb etsən təhlil mürəkkəblik hesablamalar ilə dolu olsada ABC təhlil bir mənalı olaraq kağız, kalkulyator və ya excel vasitəsi ilə icra oluna bilər. Resursların optimallaşdırması ABC təhlildən istifadə vaxta və əmək resurslarına qənaət, qərar qəbulunu təhlil nəticə əldə edilmiş elementlərlə əsaslandırmaq və istehsal təsərrüfat fəaliyyətini düzgün istiqamətə yönəltmək Cədvəl 1. Operativ kontrollinqdə ABC təhlilin aparılmasının üstünlükləri
Qeyd olunanları diqqət mərkəzində saxlayaraq fikirmizcə bu gün Respublikamızda fəaliyyət göstərən müəssisələr belə bir təhlili mütəmadə olaraq aparmalı və qərar qəbulunda rəhbərlik üslübunun bazasına çevrilməlidir ki, ABC təhlil xüsusi olaraq məqsədyönlü və qənaətli tədbirlərin həyata keçirilməsinə imkan versin. Bu isə kontrollinq konsepsiyası çərçivəsində son nəticədə üstəlik xərclərin uçotuna və idarəedilməsinə yönəlməklə yanaşı, uçot siyasətinin yeni forması kimi, istehsal təsərrüfat fəaliyyətinin bütün aspektlərini əhatə etməlidir.Müəssisələrin qloballaşan dünya iqtisad sisteminə inteqrasiya olunduğu bir vaxtda təkcə ABC analizlə kifayətlənmək olmaz. Bununla yanaşı müasir kontrollinqin XYZ, FMR və VEN- analiz kimi mühüm alətləri öyrənilməli, müəssisənin profilinə uyğun olaraq bu analizlərin aparılması metodologiyası müəyyənləşdirilməlidir.
Qafqaz Uni Məqaləd
ləsi tədqiq ed OZ – oxları hazırlanıb və Burada
artımları aras Burada
Müstəvi burada
Qüvvə v . burada (2), (3) i Burada a
Məlumd model qəbul 0 P Burada Bəzi çev
Burada a II INTER versity Ü də en kəsiyi sa dilir. Koordin ı isə çubuğun ə materialların Huk qanunun sındakı əlaqə a ,h,
- uy kəsiklər hipo
– çubuğun və momentləri – çubuğu ifadələrini (4) aşağıdakı əvəz dur ki, baxılan edilir): , ( 2 2 x C0 elastiki əs virmələrdən so aşağıdakı əvəz RNATIONA ÜÇLAYLI abit və iki sim nat sistemi aşa n en kəsiyind n elastiklik mo nu nəzərə alsaq aşağıdakı kim ,
, ,
yğun layların q otezasının çubu (3) oxunun əlavə in artımları aşa un en kəsiyinin – də yazaraq zləmələr edilm n çubuğun bö ) 0 С M sasın yataq əm onra (8)-dən a zləmə edilmiş L SCIENTIF QEYRİBI ƏSAS ÜZ Bi Q
metriya oxuna ağıdakı kimi s də yerləşir Tu odulları uzunlu q çubuğun həy mi olar ( qalınlıqlarıdır uğun bütün qa ə deformasiya ağıdakı formu n enidir. qüvvə və mom mişdir:
,
öhran vəziyyə 0 2 2 t m msallarıdır,m-i aşağıdakı hərə şdir:
FIC CONFER 641
IRCİNS ÇU ZƏRİNDƏ illurə KƏRİM Qafqaz Unive erimova@hotm malik üçlaylı seçilmişdir: : O utaq ki, çubu uq (x) və qalın (1)
yəcanlanmış v
(2) r.
alınlıq elemen ası,
- əyrili
ullarla hesabla mentin artırm ətindəki hərək
isə çubuğun va əkət tənliyini a
Yüklə 10,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|