Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
İBTİDAİ SİNİF ŞAGİRDLƏRİNİN FORMALAŞMASINDA MÜƏLLİM NÜMUNƏSİNİN ROLU
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- ÇOCUK GAZETECİLİĞİNDE DİKKAT ÇEKEN BAZI HUSUSLAR Müfide Nilay EKER
- ÇOCUK GELİŞMİNDE BİR ALIŞKANLIK OLARAK KİTAP Nevin DAĞ
|
İBTİDAİ SİNİF ŞAGİRDLƏRİNİN FORMALAŞMASINDA MÜƏLLİM NÜMUNƏSİNİN ROLU Ülkər İMANOVA Qafqaz Universiteti
Müəllimlik peşəsi bütün dövrlərdə öz əhəmiyyəti və spesifikliyi ilə digər peşələrdən fərqlənmişdir. Zaman və məkandan asılı olmayaraq tarixin bütün mərhələlərində və dünyanın hər yerində ən hörmətli, ən sevilən və ən çox dəyər verilən şəxs məhz müəllim olmuşdur. Hazırda da müəllim şəxsiyyətinə yüksək dəyər verilir. Bu ondan irəli gəlir ki, müəllimlik peşəsi olduqca mürəkkəb və ən faydalı peşədir.Müəllimlər digər peşə sahiblərindən fərqli olaraq insanla, onların formalaşması ilə məşğul olurlar. Onlar istər davranışı, istər savadı, istər dünyagörüşü ilə şagirdlərə yaxşı nümunə olmalıdırlar. Bu isə müəllimdən yüksək əxlaqi, insani keyfiyyətlərə, dərin biliyə, pedaqoji və metodiki ustalığa, geniş dünyagörüşünə sahib olmağı tələb edir. Müəllim şagirdlərə yalnız bilik vermir, eyni zamanda sözü və hərəkəti ilə onların psixologiyasına, daxili dünyasına ciddi təsir göstərir. Xüsusilə ibtidai siniflərdə müəllim nümunəsinin rolu böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, məktəb həyatına yeni başlayan azyaşlı uşaqlar valideynlərindən sonra ən çox müəllimlə ünsiyyətdə olurlar. Onlar öz müəllimlərini ideal kimi görür və hətta özlərini müəllimlərinə bənzətməyə də çalışırlar. Buna görə də müəllim şagirdlərlə davrınışında ən incə məqamları belə gözdən qaçırmamalı, onlarla kifayət qədər ehtiyyatlı rəftar etməlidir ki, onların gələcəyinə mənfi təsir göstərmiş olmasın.
Müəllim dərsin əsas funksiyaları sayılan təhsilverici, tərbiyəedici və inkişafetdirici funksiyaların tam mənada həyata keçirilməsini və bu sahədə müsbət nəticələrin əldə edilməsini təmin etməli, bunun üçün isə ən münasib və məqsədəuyğun pedaqoji şərait yaratmağı bacarmalıdır. Müəllim ilk növbədə yüksək səviyyədə ixtisas biliyinə malik olmalıdır. Bu baxımdan ibtidai sinif müəlliminin üzərinə daha çox yük düşür. O, ana dili, riyaziyyat, həyat bilgisi kimi fənlərlə yanaşı texnologiya, musiqi, rəsm sahəsində də biliklərə sahib olmalıdır. Bundan başqa ,o, pedaqogika, psixologiya, fəlsəfə, uşaq anatomiyası kimi elmlərdən də məlumatlılığı ilə seçilməlidir. Hətta belə nəzərdə tutlmuşdur ki, ibtidai sinif müəllimləri xarici dil və informatika fənlərinin tədrisini də özləri həyata keçirsinlər. Şagirdlərin gələcəkdə nə dərəcədə biliklərə yiyələnməsi müəllimin məharətindən asılıdır. Savadlı, bilikli müəllimin şagirdi də savadlı olar. Bunun üçün o, şagirdlərdə müxtəlif fənlərə dair maraq oyatmalı, bu maraq sayəsində onların biliyinin və dünyagörüşünün artmasını təmin etməlidir. Məlumdur ki, müəllim şagirdlərə yalnız fənləri tədris etmir, həmçinin onların tərbiyəsi ilə də məşğul olur. Tərbiyə olduqca geniş anlayışdır. Şagirdlərin əxlaq, estetik, hüquq, ekoloji və s. tərbiyəsinə yiyələnməsi müəllimin gördüyü işlərlə və tədbirlərlə meydana gəlir. Fikrimcə, şagirdlərin tərbiyəsi, təlimi və inkişafı kompleks təsirlərlə həyata keçirilməlidir. Müəllim tez-tez şagirdlərə tövsiyyələr verməli, onların əxlaqi cəhətdən saf, təmiz tərbiyələnməsi üçün əlindən gələni etməlidir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki ,sadəcə tövsiyyə verməklə işi bitmiş hesab etmək olmaz. Tərbiyədə müəllimin şəxsi nümunəsi daha çox rol oynayır. Belə ki,müəllim sözlə əməlin vəhdəti prinsipinə əməl etməlidir. Əks halda apardığı tərbiyəvi işlərin heç bir səmərəsi olmayacaq. Müəllim hər bir şagirdə şəxsiyyət kimi yanaşmalı, təlim və tərbiyədə onların yaş və fərdi xüsusiyyətlərini, anlaq səviyyəsini, psixoloji durumunu və s. mütləq nəzərə almalıdır. Bu şagirdlərin hərtərəfli inkişaf etdirilməsi üçün əhəmiyyətli amillərdən biridir. Beləliklə, ibtidai sinif müəllimi öz peşəsini sevməli, humanist II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 466
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan olmalı, digərlərindən elmi, biliyi, əxlaqı ilə fərqlənməlidir. Belə olduqda o, şagirdləri tərəfindən seviləcək və onlar üçün sözün əsl mənasında yaxşı nümunə olacaq və şagirdlərin uğurlu gələcəyi üçün əvəzedilməz rol oynayacaq.İbtidai sinif şagirdlərinin şəxsiyyətyönümlü inkişaf etdirilməsində müəllimin şəxsi nümunəsinin rolu danılmazdır.
Müfide Nilay EKER Qafqaz Üniversitesi mntatari@qu.edu.az
Çocuk edebiyatının en önemli amaçlarından biri zihni, fikri, ruhi ve içtimai bakımdan sağlıklı bireyler yetişmesine katkı sağlamaktır. Bu görevini yerine getirirken de gerek açıktan gerekse satır aralarında gizlenmiş olarak, doğru mesajları okuyucu kitlesi olan çocuklara ulaştırma kaygısı taşımaktadır. Bu kaygının neticesinde ortaya çıkan çocuk edebiyatı yayım alanlarından biri de, ayrım ilk yıllarda çok belirgin olmamakla beraber, gazete ve dergilerdir. Gazetelerin, Tanzimat sonrasında daha fazla insana ulaşabilme amacıyla kitapların bilgilendirme, aydınlatma ve farklı bakış açıları kazandırma işlevlerine ortak olması, çocuk gazete ve dergileri için de geçerli bir durumdur. 19. yüzyılın ikinci yarısında edebiyat tarihimizde görülen değişiklikler arasında çocuk gazetelerinin yayın hayatına girmesi çocukların da okuyucu bir halk kitlesi olarak varlıklarının kabulünün bir göstergesidir. 1869 yılında ‘Mümeyyiz’le başlayarak çocuklara sunulan bu hizmet devam edegelmektedir. Bu süreç içinde farklı gazete ve dergilerde, farklı dönemlerde farklı özelliklerin var olduğu şühesizdir. Her dönemin kendi içinde, çocukların bir milletin hayatında ne denli önem taşıdığını, onların beslendiği kaynakların toplumsal hayatı nasıl şekillendirdiğinin bilincinde olan aydınları, edindikleri yeni, batılı, çağın gerekleri olarak gördükleri değişimleri, çocuklara ulaştırma ve onları geleceğe uygun biçimde yetiştirmek için gazete ve dergilerden istifade etmişlerdir. Cemil Meriç bu konudaki düşüncelerini “Kültürden İrfana” kitabında çocuk dergileri için “Çocuk dergilerini anmadan çocuk edebiyatı tamamlanmış olmaz. İz bırakan eserlerden çoğu bu dergilerde doğmuştur.” derken; günümüz çocuk edebiyatı yazar ve araştırmacılarından Mustafa Ruhi Şirin ise çocuk dergilerinin bir ülkede çocuk kültürüne, sanatına ve edebiyatına katkı sağlayan yayınlar olduğuna dikkat çeker. Çocuk edebiyatı üzerine fikir beyan eden gerek araştırmacı gerekse yazarlar okuyucu kitlesi çocuklar olan bu edebiyat alanının, genel anlamıyla bir edebiyat ürününün taşıması gereken değerlere sahip olması gerektiğini ifade ederler. Hatta bu konuda Sedat Sever’in yaptığı tanımla çocuk edebiyatı (yazını), erken çocukluk döneminden başlayıp ergenlik dönemini de kapsayan bir yaşam evresinde, çocukların dil gelişimi ve anlama düzeylerine uygun olarak duygu ve düşünce dünyalarını sanatsal niteliği olan dilsel ve görsel iletilerle zenginleştiren, beğeni düzeylerini yükselten ürünlerin genel adı olarak, edebiyatın altında ve basit bir tür değil; aksine, edebiyatın içinde en incelikli alandır. Edebi bir eser, çocuksuluğu yansıtıyor, çocuk kalbinin duyarlıklarıyla özdeşleşebiliyorsa çocuğa göredir ve böyle bir edebiyat ürünü yetişkinlerce de okunabilir. Çocuksuluğu öne çıkarabilen edebiyatın, yediden yetmişe her yaştan okuru olacaktır. Tam bu noktada gazete ve dergilerin büyük bir emekle hazırlanması gerektiği akla gelen önemli bir husustur. Daha ilk gazete ve dergilerden itibaren Tevfik Fikret, Rıza Tevfik, Ziya Gökalp, Mehmet Emin, Ahmed Cevad, Abbas Sehhet, Abdulla Şaik, Mirze Elekber Sabir gibi döneminin önemli edebi şahsiyetlerinin de çocuklar için mensur ve manzum çeşitli eserler kaleme aldıkları ve bu alana ehemmiyet verdikleri görülür. Bununla beraber sözü edilen yayımlarda yer alan her yazının edebi zevki yansıttığının söylenebilmesi mümkün değildir. Başlangıçta çocuğa kazandırılmak istenen ahlaki, içtimai vb. değerler açıktan dile getirilerek nasihatname kimliği taşımakla beraber zaman içinde bu değerlerin sanatlı anlatımlarla edebiyat zevkinin içinde verilmeye çalışıldığı görülür. Burada üzerinde durulması gereken bir diğer durum ise, ticari kaygıyla hazırlanmış hızlı tüketilir, içinde çocukların kazanımlarının endişesinin yer almadığı, edebi zevk ve değerlerden yoksun metin ve ürünlerin gazete ve dergilerde yayınlanmasının ne kadar tehlikeli olduğudur. Çocuk dergilerinin, milletlerin gelecek temsilcileri olan çocuklar açısından bir kazanımı da genel itibariyle okuyucu mektuplarına yer vermeleridir. Böylece çocukların duygu, düşünce, dilek ve şikayetlerini seslendirebilecekleri bir alan oluşturulurken aynı zamanda sosyalleşmelerine de fırsat tanınır. Aynı zamanda çocuklara okuyucusu oldukları süreli yayının bir parçası ve şekillendiricisi olma ve aidiyet hazzını da yaşamalarına imkan sağlanır. Günümüzde tıp litaratürüne televizyon hastalığı diye girmiş ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından da bir hastalık olarak kabul edilmiş olan tek taraflı iletişim, çocuklarda sosyalleşmeyi büyük oranda engelleyen, ferdi bir hayata sürüklerken içine kapanmayı beraberinde getiren bir süreçtir. Sadece bu açıdan bile bakıldığında çocuklar için hazırlanan süreli yayınların önemi dikkate şayandır. Burada süreli çocuk yayıncılığı ile ilgili göze çarpan birkaç husus üzerinde durulmaya çalışılmakla beraber, dile getirilmek istenen asıl düşünce, çocuğun yetiştirilirken ihtiyaç duyduğu emek kadar ona sunulacak olan her türlü okuma materyali gibi gazete ve dergilerin de uzman kişiler tarafından hazırlanması gerekliliğidir.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 467
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Günümüzde bilgilerin hayata aktarılması ve kalıcılığının temini adına uzmanlar tarafından uygun görülen disiplinlerarası öğretim teknikerinden çocuk yayıncılığında da istifade edilmesi gerektiği ortadadır. Çocuk edebiyatının çocuğun dil gelişiminden başlayarak, doğru tutum ve davranışları kazanması, milli ve manevi değerleri tanıyıp benimsemesi, sağlıklı psikolojik bir bünyeye sahip olması, edebi zevkinin gelişmesi, kendine, çevresine ve hayata geniş bir perspektiften bakabilmesi adına, çocuğa sunulan her türlü yazı ve çizinin alanlarında uzman, çocuğun ilgi ve ihtiyaçlarını tanıyan şahsiyetler tarafından ortaya konması, alanda çalışan herkesin görevi olmalıdır.
Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodik Mərkəz mujkan@mail.ru Təhsilin əsas məqsədlərini həyata keçirmək üçün səriştəli yanaşmadan istifadə edərək şəxsiyyətdə hansı səriştələrin formalaşdırılması problemi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ona görə də insanın müasir cəmiyyətdə öz yerini müəyyənləşdirmək üçün tələb olunan bacarıqları əldə edə bilməsi məsələləri önə çəkilir. Eyni zamanda müəyyən edilmiş səriştələrin tətbiqi nəticəsində bilikli, bacarıqlı, müstəqil düşüncəli, özünüidarəetmə qabiliyyətli şəxslərin yetişdirilməsi məsələləri əsas vəzifə kimi irəli sürülür. Araşdırmalar göstərir ki, ilk növbədə tələbələrin gələcək fəaliyyətində əsas rol oynayan sosial və həyati bacarıqlarla, motivasiya ilə bağlı olan səriştələrin və idarəetmə mədəniyyətinin formalaşdırılmasıdır. Cəmiyyətin aktual problemlərindən biri gənc nəslin düzgün, məqsədyönlü istiqamətləndirilməsi, onların yetkin həyata hazır olması üçün idarəetmə üzrə işin düzgün qurulmasıdır. Böyüməkdə olan gənc nəslin peşəyönümü və təhsilinin nizama salınmasında meydana çıxan problemlərin düzgün nizamlanması və təşkil olunması strateji əhəmiyyətə malik olmaqla, cəmiyyətin bütün sahələri ilə əlaqəlidir. Müəllimin peşə keyfiyyətləri sırasına elə keyfiyyətləri daxil etmək lazımdır ki, həmin keyfiyyətlər onun usta müəllim kimi fəaliyyətinin əsas göstəricilərini əks etdirsin, onlar müəllimin həm peşə biliklərini, həm də ixtisas biliklərini (bilik, bacarıq və vərdişlərini), həm də psixoloji-pedaqoji mədəni keyfiyyətlərini özündə əks etdirə bilsin və bütövlüklə müəllim şəxsiyyətinin tamlığına səbəb olsun. Başqa sözlə desək, müəllimin pedaqoji ustalığını təmin edə bilən və əsl müəllim olmaq üçün lazım olan bütün keyfiyyətləri, xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirə bilən keyfiyyətlər kimi təzahür etsin. Gələcək müəllimin mədəni keyfiyyətlərinin formalaşdırılmasının başlıca istiqamətləri üzrə sistemli və məzmunlu işin aparılması tələbələrin peşə hazırlığında xüsusi yer tutur. Pedaqoji kadr hazırlığının əsas tərkib hissələrindən birini təşkil edən bu məsələ tədrisin birinci ilindən başlayaraq diplom alana kimi davam etdirilməlidir. Bu baxımdan müəllimin mədəni keyfiyyətlərinin formalaşdırılmasının başlıca istiqamətləri üzrə ayrı-ayrı keyfiyyətlərin məzmununu nəzərdən keçirək. Müəllimin ümumi mədəni keyfiyyətlərində yüksək mənəvi və əxlaqi keyfiyyətlər üstünlük təşkil etməlidir. Müəllim təmizlik və paklıq rəmzidir. Buna görə də gələcək müəllimlərin peşə hazırlığında onların yüksək milli və bəşəri əxlaqi keyfiyyətlərə yiyələnmələrinə də ciddi fikir vermək lazımdır. Tələbələrə müvafiq auditoriya məşğələlərində (məsələn, pedaqogika, psixologiya, etika və s. fənlərin uyğun mövzularının tədrisində) və auditoriyadan kənar tədbirlərin keçirilməsində doğru danışmağın, düzgün hərəkət etməyin və bunların bir-birinə uyğun gəlməsinə nail olmağın müəllim üçün həlledici əhəmiyyət daşıması başa salınmalı və onlarda bu keyfiyyətlərin tərbiyə edilməsinə nail olunmalıdır. Pedaqoji prosesdə müvəffəqiyyətin əsasında uşaqlara sevginin və məhəbbətin, bunlarla yanaşı, hörmət və tələbkarlığın dayanmasını tələbələrə aşılamaq mühüm əhəmiyyət daşıyır. Tələbələrə anlatmaq lazımdır ki, tələbkarlığı azaltmadan uşaqlara hörmət etmək, mehribanlıq göstərmək onların sadə uşaq qəlbində müəllimi ucaldır və özünə qarşı hörmət və məhəbbəti artırır. Tələbələr bu keyfiyyətlərin müəllim adı ilə yanaşı olduğunu anlamlıdırlar. Bu baxımdan, aşağıdakı mərhələləri vacib hesab edir və bu mərhələlər üzrə tələblərdə bir sıra keyfiyyətlərin formalaşdırılmasını zəruri hesab edirik: - tələbələrin yüksək mənəvi keyfiyyətlər haqqında təsəvvürlərini genişləndirmək, onların mənəvi şüurunun formalaşdırılması; - müəllimin mənəvi keyfiyyətlər üzrə toplanmış biliklər və təcrübə əsasında onların mənəvi əqidəsini formalaşdırması; - mənimsədikləri mənəvi keyfiyyətləri, mənəvi şüuru və əqidələri əsasında tələblərin mənəvi davranış normalarına əməl etmələrinə nail olunması. Müəllim yüksək mənəvi və əxlaqi keyfiyyətlərlə bərabər ümumi mədəniyyətə də malik olmalıdır. Ümumi mədəniyyət olmadan tələbələrdə pedaqoji mədəniyyəti formalaşdırmaq qeyri-mümkündür. Çünki müəllim özü böyük mədəniyyət sahibi olmalı və yüksək mədəniyyəti ilə seçilməlidir. Eyni zamanda tələbələrə ümumi mədəniyyətə yiyələnməli olduqlarını da çatdırmaq və onlarda buna tələbat yaradılmalıdır. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 468
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Ümumi mədəniyyət daha geniş məfhum kimi peşə mədəniyyətini də özündə birləşdirir. Həm də ümumi mədəniyyət peşə mədəniyyəti ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Bura peşə mədəniyyətindən daha geniş olan elə mədəni keyfiyyətlər daxildir ki, bunlar bilavasitə insanlığı, vətəndaşlığı xarakterizə edir. Bu baxımdan ali məktəblərdə gələcək müəllimlərlə bu istiqamətdə aparılan işlərə geniş yer verilməli və yüksək mədəniyyətli, mədəni keyfiyyətlərə malik mütəxəssislər formalaşdırılmasına nail olunmalıdır. Fikrimizcə, peşə fəaliyyəti prosesində fəaliyyətin bu mərhələlər üzrə reallaşdırılması mənəvi və əxlaqi keyfiyyətlərin tələblərdə gündəlik davranış normalarına çevrilməsinə səbəb olur. NECİP FAZILIN İDEALİNDEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETMEN
Bakı Slavyan Universiteti
Bir milletin kendi olarak ayakta kalabilmesi ve varlığını sürsürebilmesinin en önemli etkenlerden biri eğitimdir. Eğitim sistemini çağın talepleri doğrultusunda kuran ve yenileyebilen toplumlar, devirlerinde söz sahibi olmuşlar, dünyayı yönetmişlerdir. Osmanlı devletinin son zamanlarına ve cumhuriyet devrinin ilk yılllarına şahitlik eden Necip Fazıl Kısakürek, yazı ve konferanslarıyla, hayalindeki büyük Türkiyenin yeniden toparlanıp ğüçlenmesi için eğitim sisteminin problemlerini dile getirmiş ve çözüm yolları sunmuştur. Necip Fazıl Kısakürek hayalindeki eğitimi ve gelecegi hikayelerinde, şiirlerinde, tiyatrolarınde düşünce yazılarında farklı yönlerden değerlendirir. Necip Fazıl eğitim meselesini madeler halinde ele alıp sıralar . Üstadın eğitimin çözüme kavuşturulmasında ‘ana fikir ve plan’ konusu birinci mesele olarak belirtilir. Okutmayı genişletme işi, hem Türk hem de dünya maarifinin en önemli meselesidir. Necip Fazıla göre öğretmen eğitimi çok önemlidir. Bu konudaki fikrini şöyle özetler; ‘Çocuğun yetiştirme işiyle, onu yetiştirecek yetiştiriciyi yetiştirme işi, iç içe girmiş bir düğümdür. Çocuk yetiştirmeli ki, yetiştirci yetişsin, yetiştirici yetişmeli ki çocuk yetişsin.’ Ders kitaplarının içeriği, ahlâk ve disiplin sorunu, dil meselesi,üniversitelerde kemmiyet ve keyfiyetin arttırılması, politekniklerin kurulması, bilginin deneysel bilgi temeline dayandırılması, yabancı profesör meselesi, Batı’ya gönderilecek öğrenci meselesi, sanat ve ilim hareketlerini koruma, halk terbiyesi meselesi, dünya irfanını nakil işi, millî kütüphane ve müze meseleleri, Necip Fazılın önemle üzerinde durduğu konulardır. Necip Fazıl’ın hayalindeki öğretmen, yetiştiricinin özellikleri, hikayelerinde resmedilir. Yaşadığı sıkıntılı yıllarda toplum, maddi ve manevi problemler içindedir. O, içinde bulunduğu durumdan kurtulmanın tek yolun, topyökün bir eğitim seferberliğiyle olacağına inanmaktadır. Bunun için, Finlandiya’yı beyaz zambaklar ülkesine dönüştüren Wilhelm Snelman gibi, eğitime kırsal kesimden başlanılmasını düşünür. O dönem itibariyle nüfusun çoğunluğu köy ve kendlerde yaşamaktadır. Necip Fazıl’a göre köy hayalinin üç hedefi vardır: Birincisi köylüyü okutmak ve terbiye etmek, ikincisi köylüyü güzelleştirmek ve sağlamlaştırmak, üçüncüsü de köylüyü zenginleştirmek ve refah içinde yaşatmaktır. Necip Fazıl, bu hedeflerin ilki olan köylüyü okutmak ve terbiye etmek meselesini de öğretmenle ğerçekleşeceğine inanmaktadır. Öğretmen portresini, ‘öğretmen bey’ adını verdiği hikayesinde tarif eder. Olay Anadolunun bir köyünde cereyan eder. Öğretmen bey köyün ruh ve mana mimarıdır. Köye geleli kısa bir süre geçmesine rağmen köyde, çok degişiklikler olur. Halkı eğitir, toprakları verimli hale ğetirme yollarını öğretir. Köylüler öğretmen bey sayasinde maddi manevi huzur ve mutluluğa kavuşur. Hikayede ğeçen olayları kendi yazısından takip edelim. “Öğretmen Bey, 9 yıl önce bir çöplükten farksız olan bu köyün çocuğu ve 20 yaşında döndüğü köyüne kendisini vakfetmiş bir insan… Köyün ruh doktoru o, madde doktoru o, inzibat memuru o, iktisat nâzımı o, sandık emini o, tek kelimeyle her iş yönünden güdücüsü ve akıl hocası o… Dokuz yıl içinde bu köyü, vatan toprağında bütün benzerlerinden uzak, hatta onlara taban tabana zıt, sessiz sedasız istiklalini ilan etmiş apayrı bir vâhit haline getiren işte bu öğretmendir; ve 57 hane, 341 nüfustan ibaret köyün olanca madde ve ruh yapısı onun elinden çıkmadır. İlk işi, zirai ve sınaî temellerden hangisi üzerine oturulacağı kestirilemeyen bir vatanda, kasabaların yalancı iş sahalarına göç edici köylü akınını kendi küçük kadrosu içinde durdurmak olmuş, kendi küçük kadrosunda toprakla köylüyü barıştırmıştır. Birkaç bin dönümü geçmeyen köy sahasında ekim yerleri, itina ile taranmış saçlar gibidir. Orada, meyve ağaçlarının yemyeşil ve kıpkırmızı kandillerle donatılmış nesnesi yanında akan sular ve zıplayan hayvanların şevkini görenler, sükût içinde işlerine dalmış insanlardaki huzur payını kestirebilirler. Bu insanlar arasında tek derbeder, kılıksız, ne yapacağını bilmez olanı yoktur. Her evin kadrosu bir bölük nizamıyla Öğretmen Beyin emrinde ve herkese düşen iş, yine Öğretmen Beyin planına göre herkesçe bilinmekte… Köyde kahvehane kaldırılmış ve tek bakkal ve aktar dükkânının vitrinlerinde hiçbir kötülük maddesi bırakılmamıştır. Hemen her evin kız çocuğu ile erkek çocuğundan kimlerin kimlere ait olacağı, aşağı yukarı şimdiden belli… Genç kızlar arasında nişanlı ve sözlü olmayanı yok ve bunlar öbür köy delikanlılarının gözünde birer hemşire… Adam öldüren değil, birbirine yumruk kaldıran, hatta öfkelenen bile yok… Hâsılı, bu köyün maddi ve manevi iş nizamındaki ahengi, en ince yapılı bir saatin çarklarında bile bulamazsınız! Ve bu saatin II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 469
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan yapıcı ve kurucusu, tek basına Öğretmen Bey… O, ideal ruh ve ahlak ile maddeyi fethe ve teshir etme gayesinin, daracık bir kadro içinde köy tipini kurmak davasındadır ve bu davada muvaffaktır.” Necip Fazılın hikayesinde anlattığı bu köy, öğretmen sayesinde huzur ve mutluluga kavuşmuştur. İnsanlar birbirleriyle dost, büyüklere sayğı ve hürmet, sakinlik ve sükün iç içe, herkes işininin başında görevini yapan, kimsenin kimseye zararı olmadığı, ilim ve irfan meclisi, ideal bir toplum oluşturulmuştur.
Nevin DAĞ Qafqaz Üniversitesi nevin80dag@gmail.com İnsan hayatında öğrenme, bilgi üzerine yükselen alışkanlıklar ve tecrübe birikimi olarak kabul edilmektedir. Öğrenilen bilgiler kabiliyet ve alışkanlık haline dönüşmediği sürece kalıcı olamaz. Aslında kalıcı bilgi, insanda alışkanlığa dönüşmüş kabiliyetlerdir. İşte bu tür öğrenmeyi gerçekleştirebilme, insanın çocukluk, hatta bebeklik döneminden başlayarak kitapla olan irtibatına bağlıdır. Bilginin sürekliliği ve kalıcılığı için kitap, bir insanın yol haritasıdır diyebiliriz. Bilginin kalıcılığı ve sürekliliği sağlamak için çocuğa okuma kültürü edindirmek, böylece çevresine duyarlıve düşünen bireyler yetiştirmiş oluruz. Çocuğun okul öncesinden başlayarak görsel ve dilsel algılarının gelişimini destekleyecek kitaplarla buluşturulması, toplumsal bir sorumluluk ve zorunluluktur. İnsan ömrü bir bütündür. Bebeklik - çocukluk - gençlik - olgunluk ve ihtiyarlık adı verilen dönemleri vardır. Bu evrelerde insan bedensel, ruhsal ve düşünsel yapısı gözle görülür farklılıklar gösterir. Kendisiyle konuşulmamış bir bebeğin iki yaşından sonra düzgün konuşması olasılığı zayıftır. Çocuk hangi dili duyarsa, düşünme mantığı da o dilin yapısına uygun olarak gelişir. Bunun için düşünsel gelişmede bebeklik ve çocukluk döneminde ailenin bilgi düzeyi, okumayla ilişkisi, evdeki kitap, dergi ve gazeteler sanat ve eğlence faaliyetleri önem taşır. Bir yaşına gelindiği zaman çocuğun kitapla ilişkisi kurulmaya başlanır. Bu ilişki bazı çocuklarda erken bazılarında ise daha geç olur. Çocuğun kitapla karşılaşması önce sadece resimler olur. Daha sonra yazı da işin içine girer. Çocuğun kitapla karşılaşması, hem duyarak öğrendiği sözcükleri görerek tanımasını sağlar, hem de duymadığı sözcükleri görerek öğrenmesini sağlar. Duydukları ile gördükleri arasında ilişki kurmaya başlaması, düşünmeyi öğrenmeye başlaması demektir. Çocuğa 2-3 yaşına kadar çocuğun eline ağır gelmeyecek, sağlam daha doğrusu yırtılmaya karşı dayanıklı kitaplar verilmelidir. 2-4 yaşları arasında kitap çocukla yetiştin arasında güzel, yararlı ve resimli bir söyleşi aracıdır. 3-4 yaşındaki çocuk için sayfalar arasında birbirleriyle ilintili resim ve cümleler ile anlatılan tek olaylı, neşeli ve gerçekçi öyküler ilgi uyandırıcıdır. Artık çocuk dinlemeyi istememekte, anlatmaya da çalışmaktadır. Çocuğun anlatırken yaptığı hatalar ya da atlamalar önemli olmamalıdır. Önemli olan çocuğun sözel anlatma becerisinin çalışmasıdır. Sözel anlatma becerisi gelişen çocuk, ileride yazıyı öğrenmesiyle birlikte,yazı ile kendini anlatma becerisi de gelişecektir. 4-6 yaş arasında çocuğun yaşıtları ile birlikte okunan kitabı dinlemeyi, dinlediği kitap hakkındaki soruları cevaplandırmayı aynı öyküden başka öyküler çıkarmayı öğrenmiştir. Fazla bilgi yerine az ama doğru bilgi, fazla ilgi yerine az ama sürekli ilgi, fazla sevgi yerine az ama gerçek sevgi, çocuğun kendi kendinin ürünü olmasına, ne istediğini bilmesine ve yapmasına yol açacaktır. 5-6 yaş çocukları için hazırlanmış kitaplarda metin ile resmi, sayfa büyüklüğü eşit oranda paylaşılmıştır. Çocuk hem resme bakar, hem de metni okuyanı dinler, resimdeki ayrıntılar metnin anlaşılmasını kolaylaştırdığı gibi çocuğun hayal gücünü de geliştirir. Öykü yanında artık masallar, olağanüstü güçler ve akışlar, heyecanlı ve güldürücü maceralar da yer alır. Okullarda okuma derslerinde öğretmenler yalnız okuma öğretmeyi hedef olarak ele almazlar, onlar aynı zamanda kitabı sevdirmek ve okuma arzusunu uyandırmak için de gerekli tedbirleri de almalıdırlar. Onlara ders kitaplarından başka kitaplar ve dergiler tavsiye ederek öğrencilerin bilgiye ulaşmalarını hem kolaylaştırmalılar hem de çeşitliliği sağlamalıdırlar. Hatta bu amaçla sınıf ve okul kitaplıkları kurarlar. Onlara serbest ve müsait zamanlarında bu kitapları dağıtarak okuturlar. Eğer gerekirse evlerine götürmelerine, serbest zamanlarında evlerinde okumalarına müsaade ederler. Çocuğun yalnızca ders kitaplarını okuması gerektiği anlayışı, modası geçmiş, yanlış ve ters bir anlayıştır. Çünkü ders kitapları çoğu zaman zordur, bunlar bilgi kazandıran ve fikri terbiyeye hizmet eden kitaplardır. Çocukların yalnızca bu tip kitapları okumaya mecbur bırakılmaları onlarda zamanla bir isteksizlik, hatta bıkkınlık duygusu meydana getirebilir. Bu sebeple onların zaman zaman zevk almak, hayatı ve başka insanları, başka memleketleri tanımak için de kitap okumalarını sağlamak, hatta onları buna teşvik etmek gerekir. Çocuklar bu yaşlarda genelde düzeylerine uygun basit (yalın) masallara, şiirlere; kişiler hayvan ve çocuktan öykülere, doğa kitaplarına ilgi duyarlar.
|