Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2. Phe-Gly-Leu -NH 2
- Phe-Gly- Leu-NH
- Phe-Gly-Leu-NH
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- Cədvəl 1. L val-L val-D val molekulunun optimal konformasiyaların qarşılıqlı təsir qüvvələrinin enerji payları
- AEROLOJİ MƏLUMATLAR ƏSASINDA İLDIRIM AKTİVLİYİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Aygün AĞAYEVA
|
Cədvəl 1. Konformasiyaların şeyplərə görə paylanması № Şeyp Enerji intervalı: .
E (kkal/mol) 0 - 1 1 - 2
2 - 3 3 – 4
4 - 5 > 5
1 ff 5 20 11 8 5 5 2 ef 4 9 11 6 12 6 3
1 8 10 6 3 15 4
2 6 10 9 6 18 Cədvəl 2-də Phe-Gly-Leu-NH 2 molekulunun stabil konformasiyaları və bu konformasiyaların stabilləşməsində ayrı- ayrı qarşılıqlı təsir enerjilərinin payları verilmişdir.Cədvəldən göründüyü kimi, molekulun kiçikenerjili konformasiyaları ef və ff şeyplərinə aiddir. Bu şeyplərdə Phe və Leu aminturşu qalıqlarının R və B formaları təxmini olaraq bərabər təmsil olunurlar. Burada stabilləşmə Phe və Leu aminturşu qalıqlarının yan zincirləri atomlarının enerji baxımından əlverişli olan kontaktları ilə təmin olunur. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 43
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Cədvəl 2. Phe-Gly-Leu -NH 2 molekulunun kiçikenerjili konformasiyaları Molekul Konforma siyalar Şeyp Enerji payları(kkal/mol) v q E .
Е el.
Е tors. Е tam Е nis.
Phe- G ly-L eu - NH 2 B 2 RB 3 R 2 PR 3 R 3 PB 3 B 3 RR 3 R 2 LL 2 L 2 RB 1 ef -9.08
-9.22 -7.74
-7.86 -7.63
-8.07 1.67
1.69 1.61
1.92 2.05
2.01 1.13
1.50 0.97
1.27 1.59
2.18 -6.27 -6.02
-5.16 -4.68
-3.99 -3.88
0 0.25
1.11 1.59
2.28 2.39
B 3 PR 3 B 3 PB 3 R 2 RB 3 R 3 RR 2 L 3 PB 2 L 3 PR 3 R 2 BL 3 B 2 LL 2 ff -8.33
-8.48 -8.16
-8.36 -7.70
-7.22 -7.30
-7.31 1.50
1.41 1.81
1.95 1.53
1.45 1.65
1.55 1.22
1.55 1.09
1.30 1.61
1.28 1.45
2.30 -5.62
-5.53 -5.26
-5.11 -4.54
-4.50 -4.19
-3.45 0.65
0.74 1.01
1.16 1.73
1.77 2.08
2.82 R 3 LB 1 B 3 BB 3 L 3 BB 1 B 3 BB 1 L 3 BR 3 R 3 LR 1 ee -9.01
-8.02 -8.49
-7.73 -7.78
-6.77 1.97
1.58 1.67
1.55 1.74
2.20 1.26
1.40 1.80
1.62 1.60
1.22 -5.78
-5.04 -5.02
-4.56 -4.45
-3.35 0.49
1.23 1.25
1.71 1.82
2.92 B 2 LB 2 R 2 BB 2 R 2 BR 2 B 2 LR 2 L 3 LB 2 fe -8.74
-8.01 -7.66
-8.35 -6.78
1.57 1.64
1.63 1.66
1.88 1.81
1.06 0.89
1.56 1.50
-5.36 -5.31
-5.14 -5.13
-3.41 0.91
0.96 1.13
1.14 2.86
Cədvəl 2-dən göründüyü kimi, ən kiçik enerjili konformasiya ana zəncirin B-R-B formasına aiddir. Qlobal konformasiyanın stabilləşməsində peptid skeleti ilə Phe və Leu aminturşu qalıqlarının yan zincirlərinin əlverişli vəziyyətdə olmaları mühüm rol oynayır. Cədvəl 3. C-üclu tripeptidin (Phe-Gly- Leu-NH 2 ) kiçikenerjili konformasiyalarının həndəsi və enerji parametrləri Konformasiya və onun sxematik quruluşu Aminturş
ular İkiüzlü bucaqlar (dərəcələrlə) Enerji payları (kkal/mol) 1 2
Е г.в.
Е ел.ст
Е тор
Е там 1.(ee) tam açıq Phe -110 154 188 91 182
-11.7
1.3
1.4
-8.9
Gly -74
83 - - 175 Leu -101 -61 -57 170 180 2.(ff) tam bükük Phe -97 148 181 87 185 -11.5
1.7
-8.7
Gly 79 -62 - - 173 Leut -96 -53 -53 176 178 3.(ef)yarıaçıq yarıbükük Phe -109 -60 180 90 178 -11.8
1.4
1.0
9.4
Gly -78 73 - - 183 Leu -103 -61 -51 177 179
Beləliklə, nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə Phe-Gly-Leu-NH 2 molekulunun konformasiya analizi aparılmış, molekulunun kiçikenerjili konformasiyaları və bu konformasiyaların həndəsi və enerji parametrləri, həmçinin konformasiyaların stabilləşməsində rol oynayan enerji payları müəyyənləşdirilmişdir. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 44
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan ANTİBAKTERİALL-VAL-LVAL-D-VAL MOLEKULUNUN KONFORMASİYA XÜSUSİYYƏTLƏRİ Fidan İSMAYILZADƏ, Gülşən AĞAYEVA Qafqaz Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti ismayilzade91@hotmail.com AZƏRBAYCAN Təqdim olunmuş işdə antibakterial təsirə malik olan L-Val-L-Val-D-Val molekulunun konformasiya xüsusiyyətləri nəzərikonformasiya analizi üsulu ilə tədqiq edilmişdir. Məlumdur ki, peptid molekullar canlı orqanizmlərin əksər bioloji proseslərində iştirak edirlər.Bu bioloji aktiv molekulların təsir mexanizmini öyrənmək vəyeni analoqlarının yaradılması məqsədi ilə ilk növbədə onların fəza quruluşunun və konformasiya imkanlarının öyrənilməsi çox böyük elmi maraq kəsb edir. Bioloji təcrübələr əsasında müəyyən edilmişdir ki, bir neçə hidrofob valin və leysin aminturşularından təşkil və sintez olunmuş tripeptid molekullarından yalnız L-Val-L-Val-D-Val molekulu yüksək antibakterial effektə malikdir [1]. Siçovullar üzərində aparılan çoxlu sayda təcrübələrdən göstərilmişdir ki, L-Val- L-Val-D-Val molekulu bir neçə xəstəliktörədici bakteriyaların inkişafını dayandırır. Antibakterial L-Val-L-Val-D-Val tripeptidinin fəza quruluşu nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə polyar mühit üçün (dielektrik sabiti =10) aparılmışdır. Enerjinin minimumlaşması birinci tərtib törəmələrə görə qradient üsulu ilə aparılır. Nəzəri konformasiya analizi üsulunda molekulun tam daxili potensial enerjisi onun tərkibində olan hər cüt atomların qarşılıqlı təsirlərin enerji qiymətlərinin cəmidir. Mexaniki model əsasında peptid molekulu üçün , valent bucaqları və rabitələri dəyişməsi olmaq şərti ilə, konformasiya enerjisi qeyri-valent, elektrostatik, torsion qarşılıqlı təsirlərin və hidrogen rabitələrin enerjilərinin cəmi kimi hesablanır [2]. Quruluş məsələlərin həlli zamanı N.M.Qocayev və İ.S.Maksumov tərəfindən tərtib edilmiş universal proqram və alqoritmdən tripeptidin konformasiya analizində istifadə edilmişdir [3],[4,5]. Məlumdur ki, tripeptid molekulun əsas zəncirində yalnız dörd şeyp yarana bilər: ee,ef,fe,ff. Əsas zəncirin φ və ψ bucaqları aşağıdakı intervalda dəyişir: ( , ) are: R (, =-180 -0
), B ( = -180
-0 , =0
-180
), L (
, = 0 -180 ) and P ( =0
180 , =-180 -0 ). Yan zəncirlərinin müxtəlif vəziyyətləri nəzərə alınmışdır: 1,2,3 rəqəmləri müvafiq olaraq daxili fırlanma bucaqlarının 60 º ,180 º və -60
º qiymətlərini ifadə edir [6].
Nəticədə hesablamada L-Val-L-Val-D-Val tripeptid molekulun ilkin konformasiya variantları seçilib tədqiq olunmuşdur. Cədvəl 1. L val-L val-D val molekulunun optimal konformasiyaların qarşılıqlı təsir qüvvələrinin enerji payları. N
Konformasiya Şeyp
Qarşılıqlı təsir qüvvələrinin enerji payları (kkal/mol) Eq.v
Eel Etor
Eümumi Enisbi
1 B 3 R 2 L 3 ee -10.1 3.9 1.3 -4.95 0.0 2 B
2 B 2 L 2
ef -8.85 3.71 1.68 -3.46 1.49 3 R
B 2 L 2 ff
-8.78
3.7 1.61
-3.46 1.49
4 R 2 R 3 L 2 fe -7.58 4.0 1.7 -1.88 3.07 Hesablamalar nəticəsində tripeptid molekulunun optimal konformasiya vəziyyətləri müəyyən edilmişdir. L-Val-L-Val- D-val molekulunun optimal konformasiyaların qarşılıqlı təsir qüvvələrinin enerji payları cədvəl 1-də göstərilmişdir. Bucədvəldən göründüyü kimi, tripeptidin ən aşağı enerjili konformasiya vəziyyəti ee şeypinə aid olan BRL formasına uyğun gəlir. Cədvəl 1-dən göründüyü ki,konformasiyaların stabilləşməsində ən mühüm rolu qeyri valent qarşılıqlı təsirlər oynayır. Qlobal konformasiyada elektrostatik destabilləşmə torsiona nəzərən üç dəfə çoxdur. L-val-L-val-D-val molekulunun optimal konformasiyaların ikiüzlü firlanma bucaqlarının qiymətləri cədvəl 2-də göstərilmişdir Beləliklə, nəzəri hesablamalar nəticəsində tripeptid molekulun optimal konformasiyaları müəyyən edilmişdir. Molekulun enerji cəhətdən ən əlverişli konformasiyaların stabilləşməsində iştirak edən qüvvələrin təbiəti və onların enerji payları müəyyən edilmişdir. L-Val-L-Val-D-Val tripeptid molekulun bütün optimal fəza quruluşlarının həndəsi və enerji parametrləri müəyyən edilmişdir.Aparılan hesablamalardan göründüyü kimi, tədqiq olunmuş L-Val-L-Val-D-Val tripeptid molekulunun əsas zəncirin açıq formasına aid olan konformasiya enerji cəhətdən ən əlverişlidir. Bu nəticəni valin qalıqlarının şaxəli olması ilə izah etmək olar. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 45
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Cədvəl 2.L-val-L-val-D-val molekulunun optimal konformasiyalarında ikiüzlü firlanma bucaqlarının qiymətləri 1.B
3 R 2 L 3 (E rel =0) 2.B
2 B 2 L 2 (E rel =1.49) 3.R 2 B
L 2 (E rel =1.49) Konformasiya Amin turşu qalığı
Əsas zəncir Yan zəncir φ ψ
χ 1 χ 2
χ 3
B 3 R 2 L 3 B 2 L 2 L 2 R 2 B 2 L 2 L-Val
1
-135 -117 -111
166 136
-63 181
177 182
-58 178
180 179
180 181
182 178
180 B 3 R 2 L 3 B 2 L 2 L 2 R 2 B 2 L 2
L-Val 2 -91
-106 -99
-59 130
130 180
183 182
177 180
182 181
181 183
178 178
179 B 3 R 2 L 3 B 2 B 2 L 2 R 2 B 2 L 2
D-Val 3 88
59 59
34 39
39 180
180 180
-72 166
165 173
174 173
177 180
180 ƏDƏBİYYAT 1. Shankman S., Higa S., Makineni S., Noll W. J. Med. Chem., 1963, v.6, 748-751. 2.Попов Е.М., Дашевский В.Г., Липкинд Г.М. Архипова С.Ф. Молек. Биол,. 1968, N. 2, стр. 612-620. 3.Годжаев Н.М., Максумов И.С. Уч.ЗапискиАГУ,серия физ-мат. Наук,1979, №5,стр.157- 162. 4. AgaevaG.A., KerimliN.N., GodjayevN.M. Biofizika, v.50, N 2, p.203-14, 2005. 5. AgaevaG.A., KerimliN.N., GodjayevN.MBiofizika, v.50, N 3, p.404-12, 2005.
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Aygün AĞAYEVA Milli Aviasiya Akademiyası aygun.agayeva@bk.ru AZƏRBAYCAN Meteoroloji bölmələrdə müxtəlif hava xəritələri ilə bərabər, aeroloji müşahidələrin nəticələrinə görə də xüsusi qrafiklər, blanklar tərtib olunur ki, bunlara da aeroloji diaqramlar deyilir. Bu diaqramlar atmosferin, əsasən də onun aşağı qatı olan troposferin vəziyyətini analiz etmək üçün ən mühüm vasitələrdəndir. Bəzən aeroloji diaqramlara adiabat diaqramlar da deyirlər. Aeroloji diaqramların köməkliyi ilə aviasiyanın meteoroloji təminatına aid bir çox məsələlər həll edilir. Bunlara leysan yağıntıların, ildırımların, konvektiv buludların diaqnozu və proqnozları aid edilir. Burada isə əsas fikir güclü topa (Cu cong) və topa-yağış (Cb) buludlarına verilir. Bu buludların aşağı sərhəddi kondensasiya səviyyəsinin yaxınlığında, yuxarı sərhəddi isə hal əyrisinin stratifikasiya əyrisini kəsdiyi səviyyədə olur ki, bu səviyyə də konveksiya səviyyəsi adlanır. Operativ praktikada topa-yağış buludlarının müşahidəsi, ildırım ocaqlarının koordinat, kinetik və kəmiyyət parametr- lərinin müəyyənləşdirilməsi, ümumiyyətlə atmosferdə konvektiv proseslərin qiymətləndirilməsi üçün müasir telemetrik sistemlər tətbiq olunur. Bunlara misal olaraq meteoroloji peyk sistemləri, dopler radiolokatorları, aeroloji radiozondları mi- sal göstərmək olar. Təhlükəli atmosfer proseslərinin obyektiv qiymətləndirilməsinin mühümlüyünü nəzərə alaraq, operativ praktikada uzun illər ərzində ildırımların proqnozlaşdırılması üçün müxtəlif üsullarla hesablanmış diaqnostik parametrlər və indekslər tətbiq olunmaqdadır. Bunlara misal olaraq Showalter İndeksi (SI), Lifted İndeksi (LI), CAPE, Total Totals (TT), Cross Totals (CT), SWEAT, S və Thompson, Vaytinq kəmiyyətini misal göstərmək olar. Yuxarıda qeyd edilən proqnostik parametrlər müxtəlif ərazilərin regional, oroqrafik xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla dağlıq, düzənlik və s. ərazilər üçün hesablanmışdır. Fiziki prinsiplər əsasında hazırlanmış indekslərin istifadə olunmasının daha bir üstünlüyü də onların hesablanmasının sadəliyi və proqnozların operativliyinin artırılması ilə bağlıdır. Proqnozların hesablanmasında bir neçə proqnostik parametrin tətbiq olunması onların özünü doğrultmasını artırır. Məsələn, əgər eyni zamanda tətbiq olunan bir neçə dayanıqsızlıq indeksinə görə ildırım proqnozlaşdırılırsa bu həmin proqnozun ödənişliyinə müsbət təsir göstərir. Qeyd edək ki, yuxarıda sadalanan indekslərdən bir çoxu hazırda, Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda ildırımın proqnozunda tətbiq edilməkdədir. Bu indekslərdən Showalter və Lifted üçün proqram təminatı hazırlanmışdır. Hazırlanmış proqramın köməyi ilə bu iki indeksi aeroloji diaqramda işləməyə ehtiyac qalmayacaq. Proqramın qurulması həm vaxta qənaət həm də proqnozların operativliyinin artırılması ilə sinoptikə əlavə köməkçi vasitə olacaq. Verilmiş proqramda hesablamaların nəticələrinə görə T p500 -nin əldə olunmuş qiymətləri arasında orta fərq kiçik (təxminən 0.8 0 C) alınmışdır. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 46
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan InTe-GaTe SİSTEMİNİN HAL DİAQRAMI
Azərbaycan Texniki Universiteti
AZƏRBAYCAN Məlum olduğu kimi yeni kimyəvi birləşmələrin və bərk məhlulların aşkar edilməsi üçün fiziki-kimyəvi və rentgenofaza analizlərindən istifadə edilir. Bu işdə biz xassələri və zona quruluşu kifayət qədər ətraflı öyrənilmiş [1-4] 2
birləşməsinin hal diaqramının qurulması barədə məlumat veririk. Bunun üçün diferensial termik, mikrostruktur, rentgenofaza, həmçinin sıxlığın və mikrobərkliyin ölçülməsi üsullarından istifadə edilmişdir. Diferensial termik analizin aparılması üçün NTR-74 markalı pirometrdən istifadə edilmişdir. Ərintilərin ərimə temperaturlarının müəyyən edilməsi üçün dibi çökük, diametri 0.5sm, uzunluğu isə 5sm olan kvars ampulalardan istifadə edilmişdir. Nümunələrin çəkiləri 2q olmuşdur. Nümunənin qızdırılması üçün xüsusi hazırlanmış sobadan istifadə edilmişdir. Etalon maddə kimi KCr 2 O və Na 2 SO 4 –dən istifadə edilmişdir. Qeyd edək ki, sintez üçün istifadə olunan qurğuda müxtəlif tərkibli nümunələrin hamısı üçün eyni şərait yaradılmışdır. Sintezdə istifadə olunan kvars ampula ilkin olaraq HF-lə distillə olunmuş suyun qarışığı ilə yuyulmuşdur. Kimyəvi təmizlənməyə məruz qaldıqdan və xüsusi sobada qurudulduqdan sonra sintez olunacaq qarışığın stexiometriyaya uyğun komponentləri ampulaya doldurularaq havası 0.0133 Pa-a qədər sorulmuş, ağzı qapanmışdır. İçərisinə qarışıq doldurulmuş ampulaların hamısı eyni şəraitdə olmuş və sintez eyni qaydada aparılmışdır və həmin mərhələdən sonra müxtəlif tərkibli ərintilərin ərimə temperaturları təyin edilmiş və temperaturun tərkibdən asılılıq qrafiki, yəni hal diaqramı qurulmuşdur. Termoqrafik analizin nəticələri ərintilərin mikrostruktur analizləri ilə də təsdiq edilmişdir. Səthlərin mikrorelyeflərinin analizi göstərmişdir ki, 2
birləşməsi istisna olmaqla digər qarışıqlar iki və daha çox fazadan ibarətdir. Bu üsul fiziki-kimyəvi analizin həssas üsullarından biri olub, ərinti daxilində mövcud olan fazaların, hüceyrələrin və ümumilikdə nümunənin səthinin relyefinin vizual olaraq öyrənilməsində istifadə edilir. Ərintilərin mikroquruluşlarının öyrənilməsi əks olunmuş şüada işləyən МИМ-7И mikroskopu ilə aparılmışdır. Həmin tədqiqatdan əvvəl nümunələrin cilalanması 3HCl+1H 2 SO 4 qarışığı ilə yuyulduqdan sonra (yuyulma müddəti tərkibdən asılı olaraq 10- 20san olur) tədqiqata hazır vəziyyətdə olur. Hal
diaqramının təsdiq edilməsi üçün sistemin ərintilərinin sıxlıqlarında təyin edilmişdir. Bunu nəzərə alaraq onların sıxlıqları həm pikometrik, həm də rentgenoqrafik analiz üsulları ilə təyin edilmiş, tərkibdən asılılıq xarakterinə əsasən mühakimə yürüdülmüşdür. Hal
diaqramının təsdiq edilməsi üçün ərintilərin mikrobərkliklərinin ölçülməsi həmçinin zəruridir. Mikrobərklik ПМТ-3 bərklik ölçənində təyin edilmiş, ölçmələr 10q yük altında aparılmışdır.
Şəkil. InTe-GaTe sisteminin hal diaqramı |