Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

392 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Qeyri-müəyyənlik mənası kəmiyyət mənasına nisbətən daha qabarıqdır və bu səbəbdən də qeyri-müəyyən artiklın  “One” 

sayı ilə əvəz edilməsi mümkün deyil.  

Kauşanskaya “one” sözünü qeyri-müəyyən  şəxs  əvəzlikləri qrupuna (indefinite-persona pronoun) daxil edərək onun 

istənilən adam, şəxs mənasına işləndiyini deyir. Onun fikrincə qeyri-müəyyən əvəzlik olan “one” ümumi mənada işlənir: 

Only one with a constitution of iron could have held himself down, as Martin did. ( J.London) 

Əvəzlik kimi çıxış edəndə “One” sözünün mənasını müəyyən etmək saya nisbətən çətindir. “One” əvəzliyinin iki 

variantı var: qeyri-müəyyən əvəzlik, qeyri-müəyyən şəxs  və ya ümumi şəxs əvəzliyi.  

Qeyri-müəyyən  əvəzlik olduqda “One” adətən sifət-əvəzlik adlanır. Şəxsə  və  əşyaya  aid olan “One” cümlədə  təyin 

vəzifəsində çıxış edir. Azərbaycan dilinə “bir, birisi” və s. kimi tərcümə olunur. Qeyri-müəyyən əvəzlik kimi işlənən “One” 

sözünün nə hal, nə də kəmiyyət kateqoriyası var. 

Oruc Musayev  “İngilis dilinin qrammatikası” adlı kitabında “one” sözünün qeyri-müəyyən  şəxs və ya ümumi şəxs 

əvəzliyi olduqda  ancaq şəxs anlayışı bildirdiyini qeyd edir: “İsim-əvəzlik olan “One” adlıq və yiyəlik hallarında işlənə bilir. 

Adlıq halında “One” cümlədə mübtəda vəzifəsində  çıxış edir və Azərbaycan dilinə “adam, hamı, hər kəs” və s. sözlər 

vasitəsilə tərcümə olunur. Yiyəlik hal forması “one’s”  cümlənin təyini kimi çıxış edir.”     Əgər “one” əvəzliyinin  mübtəda 

olduğu cümlənin xəbəri inkar formasındadırsa, “one” dilimizə “heç kim, heç kəs”  sözləri vasitəsilə  tərcümə edilir. 

Mübtədası “one” əvəzliyi ilə ifadə olunmuş bəzi cümlələrin dilimizdəki qarşılığı  isə ya qeyri-müəyyən şəxsli və ya ümumi 

şəxsli cümlələr olur. Belə hallara xəbəri modal fel və  məsdərlə ifadə olunmuş cümlələrdə  təsadüf edilir. “One” əvəzliyi 

“must, should, can, may, ought, need” modal felləri işlənmiş cümlələrin mübtədası olduqda Azərbaycan dilinə  tərcümə 

edilmir. Həmin cümlələr modal felin mənasına müvafiq tərcümə olunur. Məsələn: One should be careful while crossing the 

street. Küçəni  keçəndə ehtiyatlı olmaq lazımdır. One can buy this book in any shop. Bu kitabı hər mağazadan almaq olar. 

Xaimoviç əvəzliklərin təsnifatından danışarkən “one” sözünü onlardan ayırır. O, “one” sözünün üç variantının oldğunu 

göstərir: 1) qeyri-müəyyən  əvəzlik, 2)qeyri-müəyyən şəxs və ya ümumiləşdirici şəxs əvəzliyi, 3)əvəzedici söz (prop-word).  

İngilis dilində  əvəzliklər ismə  məxsus xüsusiyyətlərin hamısını  qəbul edə bilmir. Onların   bəziləri artiklla işlənir, 

bəziləri yiyəlik hal şəkilçisini qəbul edir, bir neçə əvəzlik isə kəmiyyət kateqoriyasına malikdir. “One” sözü ismə məxsus 

bütün xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirdiyi üçün əvəzlik deyil, isimdir. Lakin “one” ayrılıqda əşyalıq məzmunu ifadə etmir, 

o, ancaq cümlə daxilində  əvəz etdiyi ismin mənasını qebul etdikdə  əşyalıq bildirir.  Bu xüsusiyyət onu digər isimlərdən 

fərqləndirir.