Microsoft Word Materiallar Full

DEKSTRAN-PEQ-SU İKİFAZALI SİSTEMİNİN BİNODALINA KARBAMİDİN VƏ 

DİGƏR ƏLAVƏLƏRİN EYNİ ZAMANDA TƏSİRİ 

 

Eldar MƏSIMOV, T.O.BAĞIROV,  Zinət  ƏHMƏDOVA 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

 AZƏRBAYCAN 

 

Məlumdur ki, qeyri-polyarkimyəvibirləşmənisuiləqarışdırdıqdaonlarbir-birindəhəllolmadıqlarından sistem praktiki 

olaraq iki fazaya-sudan və qeyri-polyarbirləşmədəni barət fazalara ayrılır. Sufazası hidrofil, qeyri-polyar birləşmə fazası isə 

hidrofob fazalar adlanırlar.  Əgərbelə ikifazalısisteməpolyarmaddələrdaxiledilərsə, onlarsisteminsufazasına, qeyri-

polyarmaddələrdaxiledilərsə qeyri-polyarbirləşməfazasınatoplanarlar. Paylananmaddəözündəhəmpolyar, həmdə qeyri-

polyar fraqmentlər saxlayırlarsa, onda iki fazalı sistemdə bu maddələrin paylanması  kəmiyyətcə, onların fazalardakı 

konsentrasiyalarının nisbətinə bərabər olan paylanma əmsalı ilə xarakterizə olunurlar. Paylanmaəmsalınınqiyməti maddənin 

hissəciklərinin səthininfazalardakımühitləqarşılıqlıtəsirlərivəistilikhərəkətlərininintensivlikləriiləmüəyyənolunur [1,2].  

Dahabirikifazalısistem-su-polimerikifazalı sistemi (SPİS) adlanansistemlər-xassələrinəgörəbir-birindənfərqlənən iki 

polimerinsuluməhlullarınıqarışdırdıqdapolimerlərinkonsentrasiyalarınınmüəyyənqiymətlərindənböyükqiymətlərindəikifazay

aayrılansistemlərdir. Beləsistemlərdəhərikifazanın əsas hissəsinisu (80-90%) təşkil edir və sistemin eyni zamanda mövcud 

olan fazalarının hər biri komponentlərdən hər hansı biri ilə  zənginləşmiş olur. Son zamanlar müəyyən olunmuşdur ki, 

polimerlə  bəzi duzların və suyun qarışığındadamüəyyənşərtlərdaxilindəikifazalısistemləralınır. Bu sistemlər həm iqtisadi 

səmərəliklərinə,  həmdə bəzi xüsusiyyətlərinəgörəikifazalıpolimer-polimer-susistemlərindənbirsıra üstünlüklərə malikdir.  

Ədəbiyyatdan məlumdur ki, yüksəkmolekullubirləşmələrsuiləqarşılıqlıtəsirəgirərəkonun termodinamikhalını  vəya 

strukturunu dəyişdirir. Bəzipolimerlərsuyudahadastrukturlaşdırır, bəziləriisəonunstrukturunudağıdır. Bu proseslər isə öz 

növbəsində su mühitində hidrofob effektinintensivliyinidəyişdirir. İkifazalı su-oktanol fazasında paylanmametoduilə çoxlu 

sayda polimerlərin sulu məhlullarınınnisbihidrofobluqlarıntədqiqigöstərmişdirki, nisbihidrofobluğun maddənin 

konsentrasiyasından asılılığı  əksər polimerlər üçün oxşar xarakterə malikdir. Konsentrasiyanın kiçik qiymətlərində bu 

asılılıq xətti xarakter daşıyır,  konsentrasiyanın müəyyən qiymətlərindən sonra isə doyma qiymətini alır [3]. 

Yuxarıdadeyilənlərdənçıxanənvacibnəticələrdən biri ondanibarətdirki, biolojimayelərinvə toxumaların hidrofob 

xassələrin dəmüşahidəolunanfərqonlarınsu mühitlərinintermodinamikhalları (strukturları) arasındaolanfərqləəlaqədardır.  

Qeqd edək ki, ikifazalısistemlər geniş  tətbiq imkanlarına malikdir [4]. Tətbiq sahələrindənbirianalitikxarakterlidir, 

belə ki, ikifazalı sistemlərdə paylanma metodumaddələrinsulumühitlərininhidrofobluqlarının, xüsusilədəəvəllər 

qiymətləndirilməsi mümkün olmayan yüksək molekullu birləşmələrin sulu mühitlərininhidrofobluqlarının kəmiyyətcə 

qiymətləndirilməsinə imkan verir. Dahasonrahidrofobeffektinmühitinkimyəvitərkibindənasılıolaraqdəyişməsisəbəblərini , 

biolojimayelərinvəbiolojistrukturlarınhidrofobluqlarıanlayışlarınındüzgünbaşadüşülməsinəköməkedir. 

Digər tətbiq sahəsi isə preporativ xarakter daşıyır. Məlumdur ki, biolojihissəciklər qarışıqlarının-hüceyrə daxili 

hissəciklərin, qandavətoxumamayelərindəolanhissəciklərinkomponentlərəayrılmasıonlarınhərbirininxassələrininayrılıqda 

tibbi-biolojiaspektdətədqiqolunmasıüçünçoxvacibdir. Lakin biolojihissəciklərinyerinəyetirdikləribiolojifunksiyalarımüəyyən 

edən konformasiyaları  və molekul üstü strukturları çox zərifolduqlarındanxaricitəsirlərə (T, P, mexanikitəsirlər) məruz 

qaldıqdaasanlıqladenaturasiyayauğrayırlar, yəniöznativxassələriniitirirlər. Onagörəbiolojihissəcikləriayırma metodları 

---