Microsoft Word menejment va marketing asoslari

16.2. Tovarning hayotiy davri va bosqichlari 
Tovarning hayotiy davri - tovarning bozorda paydo bo’lgan davridan 
boshlab, to uning sotilmay qolishigacha bo’lgan vaqt oralig’idir. Tovarning hayotiy 
davri kontseptsiyasi har qanday tovar qanchalik darajada mukammal bo’lmasin, bu 
tovar bozordan ertami-kech undan ham mukammalroq tovar tomonidan siqib 
chiqarilishiga asoslanadi. Amaliy faoliyatda tovar hayotiy davrining diapazoni ancha 
keng bo’lib, u bir kunlik tovardan bozorda o’z o’rnini uzoq vaqt davomida saqlab 
qoluvchi tovargacha bo’lishi mumkin. 
Tovarning hayotiy davri kontseptsiyasi ilk bor amerikalik marketolog T.Levitt 
tomonidan 1965 yilda tariflangan edi. Ushbu nazariyaning mohiyati shundan iboratki, 
tovar o’ziga xos tirik organizm kabi hayotiy davrini o’taydi. Ma'lumki, tirik organizm 
rivojlanish, keyin tug’ilish, so’ngra etuklik, qarilik bosqichlarini o’tib, o’lim bilan o’z 
yashash davrini tugatadi. Shunga o’xshash qiyoslasak, tovar hayotiy davri jarayonida 
ishlab chiqarish, bozorga chiqish, o’sish, etuklik va chiqish kabi bosqichlarni o’taydi. 
Tovarning tipik hayotiy davri 30-chizmada berigan: 
 
 
1-bosqich 2- bosqich 3- bosqiсh 4- bosqich 
Sotish 
Foyda 
Kapital Tadqiqotlar va O’sish Yetuklik va 
qo’yilmalar tovarni ishlash Bozorga chiqish 
bosqichi to’yinish Chiqish
zararlar
bosqichi
bosqichi bosqichi 
bosqichi 
 
Sotish va foyda 
Vaqit 

---

155
30-chizma. Tovarning hayotiy davri mobaynida tovarning sotilishi va foydaning 
tavsifi 
Tadqiqotlar va tovarni ishlash bosqichi. Tovarning hayoti uning mahsulot 
sifatida shakllanishidan ancha oldin - g’oyalar, ishlanmalar ko’rinishida boshlanadi. 
Yuqorida keltirilgan chizmada bu bosqichga tartib raqami qo’yilmagan, chunki hali 
tovarning o’zi mavjud emas. Bu bosqichda tadqiqotchilar marketing yordamida 
iste'molchining mazkur mahsulotga muhtojligini, potentsial iste'molchilar kimlar 
bo’lishini va g’oyani amalga oshirishda qanday bozorni mo’ljallash mumkinligini 
atroflicha o’rganadilar. Korxona uchun tovarni yaratishning mazkur bosqichi - bu 
faqat xarajat va kelajakda kutiladigan daromadlardir. Bu erda marketingning vazifasi 
potentsial iste'molchilarga yangi g’oya asosida yaratilajak tovar ular uchun qanday 
foyda keltirishini tushuntirib berishdan iboratdir.