Microsoft Word menejment va marketing asoslari

7.4. Qarorlarni ijrosini uyushtirish va ularning bajarilishini nazorat qilish 
Qarorlarni bajarish - bu oqibat natijasida yuqori bo’g’inda qabul qilingan 
rejalarni, shuningdek shu rejalar asosida quyi bo’g’inlar (tsex, uchastka, brigada, 
smena, har bir xodim) uchun tuzilgan reja yoki topshiriqlarni bajarish demakdir. 
qaror eng avvalo buyruq yoki farmoyish tarzida rasmiylashtiriladi, so’ngra u 
ma'muriy hujjat tusini oladi. Unda aniq ijrochilar, bajarish muddatlari, nazorat qilish 
usullari va hokazolar ko’rsatilgan bo’ladi. 
Qarorning bajarilishiga rahbarlik qilish - bu firma, korxona, tsex, uchastka, 
brigadaning boshqarish apparati tomonidan ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish 
jarayonida rahbarlik qilish bo’yicha aniq masalalarni hal etish demakdir. 
Bunda har bir bo’linma o’zining funktsional vazifasini bajarish bilan band 
bo’ladi. Binobarin, boshqarishning yagona tizimi amal qiladi. Shu tariqa barcha 
boshqaruv bo’linmalari bir-biriga o’zaro ta'sir ko’rsatib, bosh rejalarning bajarilishini 
ta'minlaydi. 
Rahbarning asosiy vazifasi boshqaruv tizimini maqsadga muvofiq 
uyushtirishdan va o’zi uchun ishlab chiqarishning tub masalalari bilan shug’ullanish 
imkoniyatini yaratishdan iboratdir. 
Qaror modеlini ishlab chiqish
Modеl maqbulligini baholash
Algoritm tuzish
Dastur tuzish
Qarorni 
modеllashtirish

---

72
Qarorlarni bajarilishiga rahbarlik qilish jarayonida rahbarning vazifasi 
xodimlarning shaxsiy manfaatlarini umummanfaatlari bilan muvofiqlashtirishga 
erishishdan iboratdir. Jamoaga muvaffaqiyatli rahbarlik qilish farmoyish berish va 
nazorat qilish usullari, shakllari va texnikasini bilishgina emas, balki topshiriqlarni 
bajarishga xodimlarni safarbar eta olish qobiliyatini ham talab qiladi. 
Erishilgan yutuqlarni rahbar faqat o’zining xizmatlari etib ko’rsatmasligi 
lozim. Qaror ijro etilmay qolganda aybdorni jazolashdan oldin buning sabablarini 
diqqat bilan o’rganish zarur. 
Ko’pchilik rahbarlar yaxshi qaror qabul qilishni bilmasliklari tufayli emas, 
balki ularni amalga oshirishni tashkil qila bilmasliklari sababli o’z lavozimlariga mos 
kelmay qoladilar. Ba'zida bir masala yuzasidan ikki-uch martalab qaror qabul 
qiladilar. Qarorlarning bajarilmay qolish sabablari ham mana shundadir. 
Qarorlarni bajarilishiga rahbarlik qilish muayyan me'yoriy hujjatga tayanadi. 
Korxona, firma to’g’risidagi qonun yoki Nizom ana shunday me'yoriy hujjatlardan 
hisoblanadi. Bu hujjatda mazkur korxona (bo’linma)ning asosiy vazifalari, huquq va 
majburiyatlaridan tashqari uning shtat jadvali va ma'muriy rahbar (boshliq, mudir) 
ko’rsatilgan bo’ladi. Nizomda ko’pincha ushbu bo’linmaning boshqa xizmatlar bilan 
funktsional aloqalari tartibga solinadi. 
Nizomga binoan odatdagi sharoitlarda rahbar faqat bevosita 
bo’ysinuvchilargagina farmoyish beradi. Boshqa bo’ysinuvchilarga farmoyish faqat 
ularning bevosita rahbarlari orqali beriladi. Masalan, tsex boshlig’i formal jihatdan 
xizmat bo’yicha o’zidan past turgan barcha xodimlarga buyruq berish huquqiga ega. 
Biroq, u bevosita rahbarlarni chetlab buyruq berganda bu hol: 
 tashkiliy parokandalikka olib keladi; 
 intizomga salbiy ta'sir ko’rsatadi; 
 ko’ngilsiz ijtimoiy oqibatlarni keltirib chiqaradi. 
Ba'zan rahbarlar o’rtasida bir-birining ishiga aralashish xollari ro’y beradi. 
Bunday harakat ham rahbarlar orasida ma'lum norozilikni keltirib chiqaradi. 
Boshqarish jarayonidagi oxirgi bosqich - bu qabul qilingan qaror ijrosini 
nazorat qilishdir. 
Nazorat - bu qayta (javob) aloqa shakli hisoblanib, yuqori boshqaruv organi 
tomonidan chiqarilgan buyruq, farmoyish va belgilangan rejalarning joylarda 
bajarilish darajasi to’g’risidagi ma'lumotni aniqlash usulidir. 
Nazorat funktsiyasi rahbarning eng muhim vazifasidir. Rahbar qabul 
qilinadigan qarorlarning tashabbuskori bo’lganligi sababli u shu qarorlarning 
bajarilishi ustidan nazoratni tashkil qilishning ham tashabbuskori bo’lishi kerak. 
Qarorlarning ijro etilishini nazorat qilmaydigan rahbar o’zi ishlayotgan ishlab 
chiqarishga emas, balki boshqa korxonalarga ham zarar etkazishi, ya'ni ularning 
ishida kechiqishlar, uzilishlar paydo bo’lishiga sababachi bo’lishi mumkin. 
O’z qarorining ijrosini tekshirmagan rahbar, intizomsiz, ijrochilarni noto’g’ri 
tarbiyalagan rahbar hisoblanadi. 

---

73
Qarorni bajarilishini nazorat qilish xulosalar chiqarishni ham o’z ichiga oladi. 
Bundan maqsad qarorning haqiqiy natijasi va samarasini aniqlash, shuningdek, qaror 
qabul qilish vositalaridan foydalanish tajribasini umumlashtirishdir.