Microsoft Word mulki huquq doc

§ 4. Öhdəliyin subyektləri 

1. Öhdəlikdə şəxslər çoxluğu 

MM-in öhdəliyin leqal anlayışını nəzərdə tutan 385-ji maddəsinin müəyyən etdiyi göstərişdən belə məlum 

olur ki, ümumi qaydaya görə, adətən, öhdəlikdə iki tərəf çıxış edir: kreditor; borclu şəxs. Bu tərəflərin ümumi 

adıdır. Lakin ayrı-ayrı öhdəlik növlərində həmin tərəflər xüsusi ada malik olurlar. Məsələn, alqı-satqı öhdəliyin-

də alıcı-satıcı, icarə öhdəliyində icarəçi - icarəyə verən, əmlak kirayəsi öhdəliyi üzrə kirayəçi - kirayəyə verən, 

lizinq öhdəliyi üzrə lizinq alan - lizinq verən, françayzinq öhdəliyi üzrə françayz alan - françayz verən və s. tə-

rəflərin xüsusi adlarıdır. Belə təsəvvür yaranır ki, öhdəlikdə bir kreditor və bir borclu şəxs iştirak edir. Adətən, 

tərəflərdən hər birini bir şəxs təmsil edir. 

Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, mülki qanunvericilik öhdəlikdə ikidən çox tərəfin iştirak etməsinə 

yol verir. Belə ki, öhdəlikdə kreditor və ya borclu kimi eyni zamanda bir neçə şəxs iştirak edə bilər (MM-in 

387-ji maddəsinin 1-ji bəndi). Başqa sözlə desək, öhdəlikdə kreditora qarşı bir neçə borclu şəxs dura bilər. Mə-

sələn, iki vətəndaş avtomobili qaçırarkən avtomobil tamam dağılıb sıradan çıxır. Hər iki vətəndaş zərərin əvəzi-

ni mülkiyyətçiyə ödəməlidirlər. Bir neçə kreditor eyni bir borclu şəxsdən öhdəliyin icrasını tələb etmək hüqu-

quna malik ola bilərlər. Məsələn, ər-arvaddan hər birinin onların ümumi mülkiyyətində olan torpağın icarəsi üz-

rə haqq verilməsini tələb etmək hüququ vardır. Elə hallar da ola bilər ki, öhdəlikdə eyni zamanda bir neçə kre-

ditor və bir neçə borclu şəxs çıxış edə bilər. Belə halda öhdəlikdə şəxslər çoxluğu haqqında söhbət gedə bilər. 

Bu cür öhdəliklər çoxsaylı şəxslərin iştirak etdikləri öhdəliklər adlandırılır. Həmin öhdəliklər iştirakçıların sayı-

na görə mürəkkəb xarakterə malikdir. 

Öhdəlikdə şəxslər çoxluğu anlayışını hələ Roma hüququ da tanıyırdı. Bu anlayışla bir neçə kreditoru və ya 

---

 

395

bir neçə borclu şəxsi olan öhdəlik əhatə olunmuşdu. Bəzi xarici ölkələrin qanunvericiliyi də öhdəlikdə şəxslər 

çoxluğu  anlayışını  nəzərdə  tutur.  Məsələn,  Almaniya  Mülki  Qanunnaməsinin  ikinci  kitabının  6-jı  bölməsi 

«Borcluların və kreditorların çoxluğu» adlanır (§420-432). Bizim MM-də belə adlanır (25-ji fəsil). Öhdəlikdə 

şə

xslər çoxluğu anlayışı Yaponiya qanunvericiliyinə də məlumdur. Yaponiya MM-in 427-465-ji maddələri hə-

min məsələni tənzimləyir. Sivilistika doktrinası öhdəlikdə şəxslər çoxluğuna bir neçə kreditorun və ya bir neçə 

borclu şəxsin iştirak etdiyi öhdəlik kimi anlayış verir. 

Beləliklə, çoxsaylı şəxslərin iştirak etdiyi öhdəliklər dedikdə, ya borclu tərəfində, ya kreditor tərəfində,