Microsoft Word mulki huquq doc

3. Əvəzli və əvəzsiz əqdlər 

Ə

vəzlilik-ekvivalentlik kimi əlamətə, yəni əvəzli — ekvivalentli olub-olmaması kimi əlamətə görə əqdlər 

iki növə bölünür: 

●

 əvəzli əqdlər;  

●

 əvəzsiz əqdlər.  

Ə

vəzli əqd odur ki, bu əqdə görə bir tərəf öz vəzifələrinin icrası müqabilində o biri tərəfdən haqq və 

ya digər qarşılıqlı əvəz almaq hüququna malik olur. Söhbət əqddə iştirak edən bir tərəfin özünün etdiyi hə-

rəkətə görə digər tərəfdən qarşılıqlı əvəz almasından gedir. Hərəkət dedikdə, tərəfin digər tərəfə əşya və ya pul 

verməsi, iş görməsi və  ya xidmət göstərməsi başa düşülür. Məsələn, alqı-satqı müqaviləsinə görə, satıcı əşya 

verməyin müqabilində pul formasında (yəni satılmış əşyanın pulu şəklində) qarşılıqlı əvəz alır. Podrat müqavi-

ləsinə görə, podratçı gördüyü işin müqabilində sifarişçidən podrat haqqı alır. Daşıma müqaviləsinə görə, daşıyı-

cı yükü təyinat yerinə çatdırmağa görə yük alandan daşıma haqqı alır. Deməli, alqı-satqı, podrat və daşıma kimi 

müqavilələr əvəzli əqd hesab edilir. Bundan əlavə, dəyişmə, kirayə, icarə, komissiya, bank əmanəti (depozit), 

bank hesabı, kredit və digər müqavilələr də əvəzli əqd kateqoriyasına aid edilir.  

Mülki-hüquqi  əqdlərin  əsas  kütləsini  əvəzli  əqdlər  təşkil  edir.  Bu  əqdlərin  xüsusi  çəkisi  müqayisəedilməz 

dərəcədə  böyükdür.  Bütün  sahibkarlıq  müqavilələri  əvəzli  əqd  hesab  edilir.  Sahibkarlıq  sferasında  bağlanan 

müqavilələrin əvəzli xarakterə malik olması bu müqavilələrin xarakterik əlamətidir. Əvəzli əqdlərin üstünlük 

təşkil etməsi mülki (əmlak) dövriyyənin əmtəə və əmlak xarakterli olması ilə, onun əmtəə-pul münasibətlərin-

dən ibarət olması ilə izah edilir.  

Ə

qdlərin əvəzli olması o demək deyildir ki, onlar həmişə istisnasız olaraq, ekvivalent əqdlər sayılır. Bu, o 

deməkdir ki, bütün əqdlərin hamısı ekvivalent deyildir. Belə ki, bəzi əqdlər əvəzli olsa da, ekvivalent əqd hesab 

edilmir. Məsələn, alqı-satqı müqaviləsi üzrə satıcı əşyanı həqiqi qiymətindən nisbətən ucuz qiymətə satır. Sı-

ğ

orta  müqaviləsi  əvəzli  olsa  da,  ekvivalentlik xüsusiyyətindən  məhrumdur.  Belə  təsəvvür  yaranır  ki,  ekviva-