Microsoft Word mulki huquq doc

9. Törəmə və asılı təsərrüfat cəmiyyətləri  

Mətləbə  keçməmişdən  əvvəl  dərhal  qeyd  etməliyik  ki,  törəmə  təsərrüfat  cəmiyyətlərinə  hüquqi  şəxslərin 

müstəqil, xüsusi təşkilati-hüquqi forması kimi baxmaq olmaz. Bu cəmiyyət həm də təsərrüfat cəmiyyətinin nö-

vü hesab edilmir və sayılmır. Onlar spesifik xarakterə malik olan kommersiya təşkilatıdır. Bu kommersiya təş-

kilatının spesifikliyi ondan ibarətdir ki, həmin təşkilatla onun nizamnamə kapitalında iştirak edən təsərrü-

fat ortaqlıüı və ya cəmiyyəti arasında yaranan münasibətlər xüsusi qaydada qurulur.  

Bildiyimiz  kimi,  mülki  qanunvericiliyə  görə,  təsərrüfat  ortaqlıqları  və  cəmiyyətləri  başqa  təsərrüfat 

cəmiyyətlərinin iştirakçıları ola bilərlər (MM-in 64-cü maddəsinin 7-ci bəndi). Söhbət onların başqa təsərrüfat 

cəmiyyətlərinin nizamnamə kapitalında iştirakından gedir. Bir sıra hallarda nizamnamə kapitalında iştirak üstün 

xarakterə malik olur. «Nizamnamə kapitalında üstün iştirak» anlayışının mənasını qüvvədə olan qanunvericilik 

aydınlaşdırmır. Biz elə hesab edirik ki, nizamnamə kapitalında üstün iştirak dedikdə, səhm paketinin (və ya ni-

zamnamə kapitalında payın) çox hissəsinin və ya səhmlərin nəzarət paketinin (50%-dən çox) iştirakçıya məxsus 

olması başa düşülür. Amma səhmlərin nəzarət paketinin (50%-dən zox) və ya payın 50%-dən zox hissəsinin iş-

tirakzıya  məxsus  olması  məcburi  və  labüd  şərt  deyildir.  Üstün  iştirak  fakt  məsələsindən  asılıdır.  Məsələn, 

səhmdarlarının sayı zox olan cəmiyyətlərdə 5-10% səhmi əldə etmək nəzarət və bununla üstün iştirak özün ki-

fayətdir. Səhmlərin nəzarət paketi nizamnamə kapitalında elə bir iştirak formasıdır ki, bu, səhmdarların ümumi 

yıüıncaüında müəyyən məsələ barəsində şərtsiz olaraq qərar qəbul olunmasını və ya qərar qəbul olunmasından 

imtinanı təmin edir. Hər bir səhm isə iştirakçıya bir səs verir. Səhmdarların ümumi yıüıncaüının müstəsna səla-

hiyyətinə aid edilən məsələlər həll olunarkən müvafiq qərarlar, bir qayda olaraq, adi (sadə) səs çoxluüu ilə çıxa-

rılır. Şübhəsiz ki, səhm paketinin (nizamnamə kapitalında payın) çox hissəsini əldə etməklə iştirakçılar iştirak 

etdikləri cəmiyyətin ümumi yıüıncaüının qəbul etdiyi qərarları müəyyənləşdirmək şansı qazanırlar. Bununla on-

lar, mahiyyətcə, təsərrüfat cəmiyyətinin əsas fəaliyyət istiqamətlərini müəyyən edirlər, bu cəmiyyətin əsas və 

vacib məsələlər barəsində qərarlar qəbul etməsinə həlledici (təyinedici) təsir göstərirlər, ona nəzarət edirlər. Bir 

---

 

223

sözlə, cəmiyyətin işlərinin idarə olunmasında onlar həlledici səsə malik olurlar; ümumi yığınjağın hansı məz-

munda qərar qəbul etməsi zox vaxt üstün iştirakzılardan asılı olur.  

Bəzən iştirakçıların başqa bir təsərrüfat cəmiyyətinin nizamnamə kapitalında üstün iştirakı mümkün olmur. 

Iştirakçılarla təsərrüfat cəmiyyəti arasında sadəcə olaraq onun işlərinin idarə olunması barədə müqavilə bağ-

lanır. Bu müqaviləyə əsasən, iştirakçılara təsərrüfat cəmiyyətinin qəbul etdiyi qərarları müəyyənləşdirmək hü-

ququ verilir. Beləliklə, iştirakçılar təsərrüfat cəmiyyətinin fəaliyyətinə nəzarət edirlər.