Microsoft Word mulki huquq doc

Hökmən baş verməli olan hadisəni göstərmək üsuluna görə mülki hüquq münasibəti iştirakçıları baş ver-

məsinin dəqiq tarixi əvvəljədən bilinməyən hər hansı hadisədən mülki hüquq və vəzifələrin əmələ gəlməsi, də-

---

 

358

yişməsi və ya xitam olunması müddətini müəyyənləşdirmək üçün istifadə edirlər. Bu üsul su nəqliyyatı daşıma-

larında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, şimal ölkələrində dəniz və çay yolu ilə yük daşıma münasibətləri 

üzrə  tərəflərin  hüquq  və  vəzifələrinin  (yük  daşıma  münasibətlərinin)  əmələ  gəlməsi  naviqasiya  mövsümünün 

açılışı ilə bağlıdır. Naviqasiya mövsümü dəniz və çaylarda buzun əriməsi ilə başlayır. Onun müddəti ayrı-ayrı 

illərdə müxtəlif olur. Bu, bir qayda olaraq, təbii iqlim şəraitindən asılıdır. Başqa bir misalda ömürlük renta mü-

qaviləsinin xitam olunmasını qanun renta alanın ölümü ilə əlaqələndirir (MM-in 877-ci maddəsinin 3-cü bəndi). 

Burada ölüm hökmən baş verməli olan hadisə kimi göstərilir.  

Mülki qanunvericilik göstərilən üsullardan başqa, müddətin təyin olunmasının digər üsullarını da nəzərdə tu-

tur. Məsələn, öhdəlik hüquq münasibətinin icrası tələb etmə anı ilə müəyyənləşdirilə bilər (MM-in 427-ci mad-

dəsinin 4-cü bəndi). Belə hallarda tələb etmə anı müddətin təyin edilmə üsulu kimi çıxış edir. Bu üsulun ma-

hiyyəti ondan ibarətdir ki, müvafiq öhdəlik hüquq münasibəti səlahiyyətli şəxs (kreditor) tələb etdiyi anda borc-

lu şəxs tərəfindən icra edilir. Məsələn, vətəndaş tələbli əmanət növü üzrə bank əmanəti müqaviləsi bağlayır. Be-

lə halda əmanət onun tələb etdiyi müddətdə bank tərəfindən geri qaytarılır (MM-in 947-cü maddəsi). 

Müddətin axımının başlanğıcını müəyyən etməyin böyük praktiki əhəmiyyəti vardır. Belə ki, müddətin düz-

gün hesablanması və müddətin sonunun müəyyənləşdirilməsi məhz bundan asılıdır. Deməli, bundan həm də o 

hüquqi nəticə asılıdır ki, həmin nəticə bu və ya digər müddətin çatması və ya bitməsi ilə bağlı olaraq əmələ gə-

lir.  

Mülki qanunvericilik müddətin axımının başlanğıcını müəyyən etmək barədə ümumi qayda nəzərdə tu-

tur. Bu qaydaya görə vaxt dövrü ilə müəyyənləşdirilmiş müddətin axımı təqvim tarixindən və ya müddətin baş-

lanması  üçün  müəyyənləşdirilmiş  hadisənin  baş  verməsindən  sonrakı  gün  başlayır  (MM-in  368-ci  maddəsi). 

Bu, onu ifadə edir ki, təqvim tarixi və ya hadisənin baş verməsi günü hesaba alınmır. Məsələn, şəxs mart ayının 

1-də öz hüququnun pozulduğunu bilir. Belə halda iddia müddətinin (məhkəməyə müraciət etmək üçün nəzərdə 

tutulan müddətin) axımı mart ayının 2-dən başlayır. Başqa bir misalda vətəndaş may ayının 4-də ölür. Mirasın 

vərəsələr tərəfindən qəbul edilməsi üçün qanunun müəyyənləşdirdiyi üç aylıq müddətin axımı may ayının 5-dən 

başlayır. Daha başqa bir misalda naviqasiya dövrünün 10 apreldə açılması elan edilir. Belə halda müddətin axı-

mı 11 apreldən başlayır. 

Mülki  qanunvericilik  həm  də  müddətin  qurtarmasını  (sonunu)  təyin  etmək  haqqında  qayda  müəyyən 

edir (MM-in 369-cu maddəsi). Məlumdur ki, müxtəlif ay və illər bərabər saylı günlərdən ibarət deyildir (məsə-

lən, fevral ayı 28 gündən və ya 29 gündən, il 365 və ya 366 gündən ibarət ola bilər). Bundan əlavə, bazar və 

bayram günləri də vardır. Buna uyğun olaraq müəyyən edilir ki, illərlə hesablanan müddət müddətin sonuncu 

ilinin  müvafiq  ayında  və  günündə  qurtarır.  Məsələn,  podratçının  tikdiyi  binaya  aid  tələb  üzrə  beş  illik  iddia 

müddətinin axımı 2002-ci ilin yanvar ayının 15-də başlayır. Həmin müddət 2007-ci ilin yanvar ayının 15-də bi-

tir.