Microsoft Word mulki huquq doc

bətlərinin dinamikasını rəsmiləşdirir. Bu müqavilə əmtəə dövriyyəsi sahəsinə xidmət edən hüquqi forma kimi 

çıxış edir. 

Alqı-satqı  müqaviləsinin  anlayışı  MM-in  567-ci  maddəsində  verilmişdir.  Alqı-satqı  müqaviləsinə  görə 

---

 

452

satıcı  əşyanı  alıcının  mülkiyyətinə  verməyi,  alıcı  isə  əşyanı  qəbul  edib  əvəzində  müəyyənləşdirilmiş  pul 

məbləğini (qiymət) ödəməyi öhdəsinə götürür. 

Alqı-satqı müqaviləsinə verilən anlayışdan görünür ki, bu müqavilə həmin müqavilədə iştirak edən tərəflə-

rin yalnız razılıq əldə etdikləri andan onlar üçün mülki hüquq və vəzifələr yaradır. Bu müqavilənin bağ-

lanmış hesab edilməsi üçün lazım və kifayətdir ki, onun bütün mühüm və zəruri şərtləri barədə tərəflər razılığa 

gəlsinlər. Deməli, alqı-satqı müqaviləsi konsensual müqavilədir. Satıcının əşyanı alıcıya verməsi və ya digər hə-

rəkətlər etməsi müqavilənin bağlanmış hesab olunmasına yox, onun icrasına yönələn hərəkətlərdir. 

Alqı-satqı müqaviləsində iştirak edən tərəflərin hər ikisi digər qarşı tərəfin xeyrinə vəzifələr daşıyırlar; digər 

qarşı tərəfin xeyrinə müəyyən hərəkət etməyə borclu olduğu üçün borclu şəxs, eyni zamanda müəyyən hərəkət-

lərin edilməsini tələb etmək hüququna malik olduğuna görə həm də səlahiyyətli şəxs (kreditor) hesab edilir. Bu 

müqavilədə iştirak edənlərin hər ikisi üçün hüquq və vəzifələr əmələ gəlir: satıcı müəyyən əşyanı alıcıya ver-

məyə borcludur; o, buna görə müəyyən pul məbləğinin (qiymətin) ödənilməsini tələb etmək hüququna malikdir. 

Öz  növbəsində  alıcı  əşyanı  qəbul  edib,  müəyyən  pul  məbləğini  ödəməyə  borcludur.  Bununla  bərabər,  alıcı 

satıcının əşyanın ona verilməsini tələb etmək ixtiyarına malikdir. Deməli, alqı-satqı müqaviləsində hər iki tərəf 

üçün subyektiv hüquq və vəzifələrin mövcudluğu bu müqavilənin ikitərəfli (qarşılıqlı) müqavilə olması barə-

də fikir söyləməyə əsas verir. Əmtəə (mal) mübadiləsinin ikitərəfli xarakteri ikitərəfli müqavilə kimi alqı-satqı 

müqaviləsinin konstruksiyasını müəyyən edir. 

Alqı-satqı müqaviləsində alıcının əşyanın qiymətini ödəmək vəzifəsi satıcının həmin əşyanı alıcıya vermək 

vəzifəsi ilə şərtlənir. Bu onu ifadə edir ki, satıcı əşyanı alıcıya verməkdən ibarət olan öz vəzifəsini icra etməsə, 

alıcı  həmin  əşyanın  qiymətini  ödəməkdən  ibarət  olan  öz  vəzifəsini  yerinə  yetirməyə  borclu  deyildir  (MM-in 

567-ci maddəsi). Bu onu nümayiş etdirir ki, alqı-satqı müqaviləsi sinallaqmatik müqavilədir. Hər iki müqavi-

lə iştirakçısı, yəni alıcı və satıcı bir-birinə münasibətdə həm kreditor, həm də borclu şəxs kimi çıxış edirlər. 

Alqı-satqı müqaviləsində iştirak edən tərəflər öz vəzifələrinin icrası müqabilində haqq və ya digər qarşılıqlı 

ə

vəz alırlar: satıcı öz vəzifəsini icra etdiyinə görə (əşyanı alıcıya verdiyinə görə) alıcıdan müəyyən haqq (əşya-

nın qiyməti məbləğində) alır. Alıcı isə öz vəzifəsini (əşyanın qiymətini satıcıya ödəmək vəzifəsini) yerinə yetir-

diyinə görə satıcıdan aldığı əşya üzərində mülkiyyət hüququ qazanır. Deməli, alqı-satqı müqaviləsi əvəzli mü-

qavilədir. Bu müqavilənin əvəzsiz olması istisna edilir. 

Beləliklə, alqı-satqı müqaviləsi elə bir hüquqi formadır ki, bunun vasitəsi ilə əşyalar (maddi nemətlər) bir şəx-

sin mülkiyyətindən digərinə keçməklə öz yerlərini dəyişir. Öz yerlərini dəyişməklə bərabər, həmin nemətlər öz 

mülkiyyətçilərini də dəyişir. Bu alqı-satqı müqaviləsinin əsas fərqləndirici əlamətlərindən biridir. Bununla be-

lə, müqavilənin əvəzli olmasını və satılan əşyanın pul formasında qiymətinin ödənilməsini də bu cür əlamətlərdən 

hesab etmək olar.