G R A M M A T I K A
QARASHLILIK MA’NOSINI IFODALASH YO‘LLARI
(Egalik qo‘shimchalari)
O‘zbek tilida qarashlilik ma’nosi maxsus qo‘shimchalar yordamida
ifodalanadi. Ular
egalik qo‘shimchalari
deb ataladi. Egalik qo‘shimchalari
narsa-buyumning (yoki shaxsning) uch shaxsdan biriga birlik va ko‘plik
sonda qarashliligini ko‘rsatadi:
Shaxs Birlik
Ko‘plik
Unlidan
Keyin
Undoshdan
keyin
Unlidan
keyin
Undoshdan
keyin
I
-m -im -miz
-imiz
II
-ng -ing -ngiz
-ingiz
III
-si -i
-si(-lari)
-i
(-lari)
Namuna:
aka
m
, kitob
im
aka
miz
, kitob
imiz
aka
ng
, kitob
ing
aka
ngiz
, kitob
ingiz
aka
si
, kitob
i
aka
si
, kitob
i
Eslab qoling:
Egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda uchraydigan o‘zgarishlar:
k
va
q
tovushlari
g
va
g‘
ga aylanadi: yura
k
+im – yura
g
im, qishlo
q
+i –
qishlo
g‘
i;
a,i,u
tovushlari tushadi
:
shahar+i-shahri, o‘rin+i-o‘rni, burun+i – burni,
o‘g‘il + -i o‘g‘li
Ba’zan o‘zgarish bo‘lmaydi:
huquq, ravnaq, ittifoq, ishtirok, ishtiyoq,
idrok, axloq
kabi so‘zlarda va bir bo‘g‘inli so‘zlarda:
nok+i – noki,
huquq+im – huquqim
Grammatik mavzu bo‘yicha mashqlar
1-mashq.
Nuqtalar o‘rniga kerakli qo‘shimchalarni qo‘ying.
Mening ona…, sening…xona..., uyning eshik…, bizning maktab…,
sizning daftar…, ularning ko‘cha…, bizning huquq…, inson idrok….,
mamlakat ravnaq…, qo‘shnimning akasining o‘g‘il…, insonning ko‘ngil….
24
2-mashq.
Nuqtalar o‘rniga egalik qo‘shimchalaridan birini qo‘ying.
Qanday o‘zgarish bo‘ldi?
Shahar…, qishloq…, taroq…, singil…, o‘g‘il…, kuchuk…, qalpoq…,
qorin…, pichoq…, burun…, ittifoq…., axloq…., yarim…, egin…, yo‘q…,
idrok…, ishtiyoq…, ravnaq…
3-mashq.
So‘z birikmalarini to‘g‘ri tarjima qiling.
Мой
университет
,
моя
подруга
,
дружба
народов
,
радость
детей
,
рост
экономики
,
твой
долг
,
наша
задача
,
их
жизнь
,
вопросы
семинара
,
преподаватель
узбекского
языка
,
конец
урока
,
тема
урока
,
правовое
государство
,
основы
государства
,
дом
моего
отца
,
вкус
яблока
,
право
голоса
.
4-mashq.
Qavslarni oching.
Universitet (kengash), do‘stim (aka), tanaffus (payt), mehnat (ta’til),
Anvar (kasb), mahsulot (sifat), bilim (dargoh), Hamza (teatr), tinchlik
(posbon), xalq (so‘z), uyushma (yig‘ilish).
G R A M M A T I K A
PREDMET HARAKATINI O‘ZIGA TO‘LA OLISHINI,
PREDMETNING O‘RNINI, HARAKATNING YO‘NALISHINI,
Dostları ilə paylaş: |
