Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

BUTUNNING QISMINI QO‘SHIMCHALAR ORQALI 
IFODALASH (Kelishiklar) 
Kelishiklar ot turkumidagi so‘zlarni boshqa turkumdagi so‘zlarga 
bog‘lash uchun xizmat qiladi. O‘zbek tilida 6 ta kelishik bor. Ular maxsus 
qo‘shimchalar bilan ifodalanadi.
Bosh kelishik
– 
именительный
падеж
(shaxs va narsa-buyumni 
bildiradi). 
Qaratqich kelishigi
– 
ning
–
родительный
(buyumga qarashlilikni 
bildiradi). 
Tushum kelishigi
– 
ni 
– 
винительный
падеж
(fikrning obyektini 
bildiradi). 
Jo‘nalish kelishigi 
– 
ga
– 
дательный
падеж
(harakat yo‘nalishini 
bildiradi). 
O‘rin-payt kelishigi 
–
da
местный
падеж
(harakatning o‘rnini 
bildiradi). 
Chiqish kelishigi
– 
dan
– 
исходный
падеж
(harakatning chiqish o‘rnini 
bildiradi). 

---

25
Qaratqich kelishigi belgili (-
ning
qo‘shimchasi bilan) va belgisiz (
-ning
shimchasisiz) ishlatilishi mumkin. Universitet binosi – universitetning binosi. 

Eslab qoling:
 
 
Quyidagi hollarda qaratqichkelishigi belgili qo‘llanadi: 
Qaratqich va qaralmish o‘rtasida so‘z bo‘lsa: kuzning 
iliq
kunlari. 
Qaratqish kelishigidagi so‘z olmosh bo‘lsa: 
mening 
vazifam. 
Aniq narsa ustida gap ketganda: qiyoslang: surat muallifi – Ro‘zi 
Choriyev. 
Bu
suratning
muallifi kim? 

-
ning 
o‘rnida 
-niki
shaklidan ham foydalanish mumkin. Bu