Microsoft Word Qasimov-ias docx
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
m
k D k , 1 , – k s axtarış maşını tərəfindən tapılmış sənədlər alt çoxluğu, Q – istifadəçi sorğusudur. Qeyd olunmalıdır ki, m k D k , 1 , alt çoxluqları aşa- ğıdakı şərtləri ödəyirlər: 1. m D D D D ... 2 1 ; 2. j i D D , j i üçün. 208 Tutaq ki, k s axtarış maşını tərəfindən tapılıb verilmiş hər bir i d sənədi istifadəçinin sorğusunu təyin oblastı 1 , 0 intervalında olan i s d k daxilolma funksiyası ilə müəyyən edilən dərəcədə ödəyir. Bu funksiyanın qiymət- lərinə əsasən axtarış maşınları tərəfindən verilmiş sənədlər çoxluğunda qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini müəyyən etmək olar. Bu münasibət k s axtarış maşınının nəticələ- rinə görə i d sənədinin j d sənədindən üstünlük dərəcəsini ifadə edən j i s ,d d ψ k daxilolma funksiyası ilə təsvir olu- nur. Bu funksiya 1 , 0 intervalında qiymətlər alır və aşağı- dakı düsturla müəyyən edilir: , 1 olarsa , 1 , i s j s i s j s j i s d d d d d d k k k k k ,(7.40) burada n 1, j i, , , 1 m k . (7.40) düsturunun köməyi ilə bütün axtarış maşınlarının nəticələri əsasında sənədlərin qeyri-səlis üstünlük münasi- bətləri tapılır. Lakin nəzərə alınmalıdır ki, multi-axtarış sisteminə daxil olan axtarış maşınlarının konkret axtarış istiqamətləri üzrə nəticəliliyi (səriştəliliyi, kompetentliyi), eləcə də coğrafi yerləşməsi, kanalların buraxılış qabiliy- yətləri, internetin informasiya fəzasının zonalarının əhatə olunması və s. ilə bağlı xarakteristikaları müəyyən obyek- tiv səbəblərdən eyni olmur. Tutaq ki, multi-axtarış sisteminin axtarış maşınlarının səriştəlilik dərəcələri 1 , 0 intervalında təyin olunan k s əmsalı ilə ifadə edilir. k s əmsallarının əsasında axtarış maşınlarının qeyri-səlis üstünlük münasibətləri təyin edilir: 209 , 1 olarsa, , 1 , i j i j j i s s s s s s , (7.41) burada j i s s , – i s axtarış maşınının j s axtarış maşı- nından daha səriştəli olması dərəcəsini göstərir. İnternetin informasiya fəzasından istifadəçi sorğusuna relevant olan sənədlərin axtarılması məsələsi axtarış ma- şınları tərəfindən tapılmış sənədlər çoxluğundan yuxarıda təsvir olunmuş məlumatlara əsasən daha relevant olanların seçilməsi məsələsinə gətirilir. Əvvəlcə multi-axtarış sisteminin hər bir S s k axtarış maşını üçün qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini təşkil edən sənədlər çoxluğunu tapaq. Bunun üçün k s axtarış maşınlarına görə i d və j d sənədləri arasındakı j i s d d k , qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini istifadə etmək olar. Belə ki, üstünlük təşkil edən sənədlər çoxluğu aşağıdakı daxilolma funksiyası ilə təyin olunur: i j s j i s D d i n ,d d ψ ,d d ψ d ψ k k j k s sup 1 . (7.42) Aydındır ki, i n d ψ k s daxilolma funksiyası ən böyük qiymət alan i d sənədləri k s axtarış maşınının fərdi qərarı- nı (əldə etdiyi nəticəni) təşkil edir. Digər axtarış maşınla- rının əldə etdikləri nəticələri nəzərə almaq üçün sənədlərin ümumiləşmiş qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini istifadə etmək olar. Bu münasibətlər axtarış maşınlarının j i s s , üstünlük əmsallarını istifadə etməklə aşağıdakı kimi müəyyən olunur: ,s s , γ d , ψ d ψ ,d d η l k j n s i n s S ,s s j i l k l k min sup . (7.43) 210 (7.43) qeyri-səlis üstünlük münasibəti mövzu sahəsində sistemin axtarış maşınlarının səriştəliliyi haqqında məlu- matlar nəzərə alınmaqla j i s ,d d ψ k qeyri-səlis münasibət- ləri sinfinin vahid yekun qeyri-səlis münasibətə "yığılma- sı" deməkdir. Beləliklə, sənədlərin bir neçə üstünlük mü- nasibətləri ilə seçilməsi məsələsi sənədlərin yeganə üstün- lük münasibəti ilə seçilməsi məsələsinə gətirilir. Bu mə- sələnin həlli üçün sənədlər çoxluğunda j i ,d d η ümumi- ləşmiş qeyri-səlis üstünlük münasibətləri əsasında mü- vafiq sənədlər çoxluğu müəyyən edilir: ,d d η ,d d η d η i j j i D d i n j sup 1 ~ . (7.44) Nəhayət, bu çoxluqdan üstün olan sənədlərin qeyri-səlis alt çoxluğu tapılır: j i i n i n d d d d , , ~ min . (7.45) Bu çoxluğa daxil olan sənədlər axtarış sistemi tərəfin- dən verilmiş daha relevant sənədləri özündə birləşdirir. Aşağıdakı düsturla onlar arasından ən relevant olan bir sənədi müəyyən etmək mümkündür: max i n D d d d i * (7.46) Beləliklə, paylanmış informasiya axtarışı üçün təklif olunan üsul informasiya fəzasının bütün sənədləri arasın- dan ayrı-ayrı axtarış sistemləri tərəfindən tapılıb verilmiş sənədlər çoxluğundan müqayisəli təhlil yolu ilə daha üstün və ən relevant sənədlərin tapılmasını təmin edir. |