Microsoft Word Qasimov-ias docx

Meta-axtarış sistemləri – internet üçün reallaşdırılan, 
özlərinin məxsusi indekslər bazası olmaya xüsusi növ ax-
tarış sistemləridir. Onlar istifadəçi ilə interfeysi reallaşdı-
rır, daxil olan axtarış sorğusunu bir neçə axtarış serverinə 
göndərir, həmin serverlərdən aldığı cavabları xüsusi şəkil-
də təhlil edərək nəticəni istifadəçiyə təqdim edir. 
Meta-axtarış sistemləri faktiki olaraq paylanmış infor-
masiya axtarışını həyata keçirir. Onlar axtarış üçün zəruri 
olan aşağıdakı  əsas xarakteristikaları yaxşılaşdırmağa im-
kan verir:  

---

228 
-  paralellik – axtarış maşınlarını müxtəlif informasiya 
massivlərində və kolleksiyalarda paralel yerinə yetir-
məklə axtarış prosesinin tezləşdirilməsi; 
-  avtonomluq – sistemin uzaqda olan komponentlərini 
cəlb etmədən müstəqil  şəkildə lokal axtarışların 
aparılması; 
-  modulluluq – axtarış maşınlarının işlənib hazırlan-
masının və fəaliyyətinin bir-birindən asılı olmaması, 
sistemin genişləndirilməsinin asanlığı və s.; 
-  sıradan çıxmaya davamlılıq – bir axtarış maşınının 
və ya onun qoşulduğu rabitə kanalının sıradan çıx-
ması digər axtarış maşınlarının, həmçinin bütövlükdə 
sistemin işinin dayanmasına səbəb olmur;  
-  şəbəkə və zaman resurslarının qənaət olunması və s. 
Meta-axtarış sisteminin funksional struktur sxemi 8.2 
saylı şəkildə göstərilmişdir. Şəkildən göründüyü kimi, isti-
fadəçi özünün informasiya tələbatına uyğun olaraq axtarış 
sorğusunu formalaşdırır və meta-axtarış sisteminə ötürür.  
Meta-axtarış sisteminin agenti aldığı axtarış sorğusunu 
müəyyən edilmiş axtarış maşınlarının formatlarına uyğun-
laşdırır, müvafiq qaydada axtarış sorğularını tərtib edir və 
həmin axtarış serverlərinə ötürür. Həmin axtarış serverləri 
sorğuya uyğun axtarış aparır, nəticələri meta-axtarış siste-
minə göndərirlər. Həmin nəticələr meta-axtarış sisteminin 
nəticələrin təhlili bloku tərəfindən ümumiləşdirilərək təhlil 
olunur və meta-axtarış sisteminin ümumi nəticəsi kimi 
istifadəçiyə təqdim edilir. 

---

Axtar
ış
ın 
n
ətic
əl
ərinin  
tə
hlili, üm
u
m
i 
q
ərar
ın q
əbul
u 
Axtar
ış
  
ma
şı
n
ı – 2  
Axtar
ış
 
 ma
şı
n
ı – 1  
Axtar
ış
  
ma
şı
n
ı – N  
... 
Meta-axtar
ış
 agenti 
–
sor
ğun
un a
x
tar
ış
ma
şı
nlar
ına 
ötürülm
əsi
 
Meta-axtar
ış
ın 
n
ətic
əsi
 
Axtar
ış
  
sor
ğusu
Şə
k.
8.2. M
eta-axtar
ış
 siste
m
inin funksional strukturu 
2
29 

---

230