Microsoft Word Qasimov-ias docx

2.5.  İnformasiya ehtiyatlarının məzmunlarının təh-
lilinə əsaslanan empirik paylanma qanunları 
İnsanlar tərəfindən hazırlanmış informasiya ehtiyatları-
nın (sənədlərin) məzmununun statistik tədqiqi nəticəsində 
müəyyən edilmişdir ki, mətnlərində sözlərin istifadəsi və 
paylanması ilə bağlı olan, müəyyən bibliometrik prin-
sipləri özündə ehtiva edən bir sıra qanunlar mövcuddur. 
Bu qanunlara Şennon, Zipfin I və II, Bredford, Pareto, 
Parkinson qanunlarını aid etmək olar. 

---

82 
İnformasiya axtarışı baxımından Zipf və Bredford qa-
nunları bilavasitə maraq kəsb edir.  
Tədqiqatlar göstərir ki, insanlar tərəfindən yaradılmış 
mətnlər bioloji və psixoloji amillərdən asılı olaraq müəy-
yən xüsusiyyətlərə malik olurlar. Belə ki, onlar mətn ha-
zırlayarkən özlərindən asılı olmadan müəyyən çərçivədən 
kənara çıxa bilmirlər.  
Zipf müəyyən etmişdir ki, mətnlərdə böyük uzunluğa 
malik olan sözlər kiçik uzunluğa malik olan sözlərə nisbə-
tən daha az istifadə edilir, eləcə də terminlərin mətnlərdə 
rast gəlinmə tezliyi ilə sənədlərin məzmununa uyğunluğu 
arasında asılılıq mövcuddur. Bu postulat əsasında Zipf iki 
universal mülahizə irəli sürmüşdür.  
İnformasiya ehtiyatlarının məzmunlarının (mətnləri-
nin) statistik təhlili üçün irəli sürülmüş Zipf qanunları 
mətnlərdə rast gəlinən sözlər çoxluğundan termin kimi 
qəbul oluna biləcək daha yığcam altçoxluğu müəyyən et-
məyə, ümumiyyətlə, mətnlərin xarakteristikalarını aydın-
laşdırmağa imkan verir.  
Bredford isə  sənədlərin (məqalələrin, web-səhifələrin 
və s.) məzmunları ilə onların müəyyən mənbələr (jurnal-
lar, web-saytlar və s.) üzrə paylanması arasında qanuna-
uyğunluq aşkar etmişdir.