Microsoft Word Quliyeva Narqiz Dars vasaiti son doc

Qafqaz dil ailəsi. Qafqaz dillərinin təsnifatı məsələsi də 
elmdə tam şəkildə həll olunmamışdır. Bəzi alimlər bu dilləri 4 
müstəqil ailəyə, başqaları isə 4 budağa bölür: abxaz-adıgey, 
nax, Dağıstan və kartvel. Abxaz-adıgey budağı iki qrupa 
ayrılır. Abxaz və abazin dilləri .Abxaz qrupuna daxildir. 

---

_______________Milli Kitabxana______________ 
 36
Adıgey qrupu kabardin və adıgey dillərindən ibarətdir. 
Bunların dili ümumi adıq dilidir. Çeçen, inquş və batsbi dilləri 
Nax budağına daxildir. Kartvel dilləri: gürcü, zan və svan 
dillərindən ibarətdir. Dağıstan dilləri avar, dargin, lak və ləzgi 
qruplarına ayrılır.  
Linqvistlər bu dil ailələrindən  əlavə Konqo-Kordofan, 
saxara-nil, Koysan, bantu dil ailələri ilə yanaşı papuas, Tai, 
hindu və s. dillərin daxil olduğu dil ailələrinin də mövcud 
olduğunu söyləyirlər. 
Lakin dünya dillərinin heç də hamısı dil ailələrində 
birləşməyiblər. Yapon, koreya, bask, qədim  şumer, elam, 
xurrit, urartu, proto-xet dilləri təcrid dillər hesab olunur və 
dünyada heş bir dil ailəsi ilə qohum deyildir.  
Dilçilikdə tarixi-müqayisə metodunun məhdudluğundan 
asılı olraq geneoloji təsnifatın bir sıra çatışmaz cəhətləri vardır. 
Özünün bütün ləyaqətli cəhətləri ilə yanaşı bu metodun 
aşağıdakı  mənfi cəhətləri mövcuddur ki, heç də  həmişə onun 
vasitəsilə qohum dillər arasındakı tarixi inkişafı  bərpa etmək 
olmur. Həm də  təcrid olunmuş dillərin öyrənilməsində tarixi 
müqayisə metodu az keyfiyyətli rol oynayır. Odur ki, dilləri 
nəinki onların maddi qohumluğuna görə, habelə qrammatik 
quruluşuna görə  də  təsnif etmək olar. Qrammatikanın  əsas 
bölməsi morfologiya və sintaksis olduğundan bu təsnifat 
növündə morfoloji və sintaksis əlamətlər onun əsas zəmnini 
təşkil edir. Morfoloji təsnifatın  əhəmiyyəti daha böyükdür. 
Şlegel-Humbolt tərəfindən işlənib hazırlanmış morfoloji dil 
təsnifatı daha geniş yayılmışdır. Bu təsnifat dünya dillərini 
dörd tipə bölünür: 
1. Köklü və yaxud təcrid olunan dillər; 
2. Aqlyutinativ (iltisaqi) dillər; 
3. Flektiv dillər; 
4. İnkorpor edilənlər. 
Birinci tipin xüsusiyyəti ondadır ki, sözlər morfoloji 
cəhətcə  dəyişməz vəziyyətdə olur. Sözlərdə qramatik məna 

---

_______________Milli Kitabxana______________ 
 37
verən affikslər yoxdur. Cümlədə sözlər bir-birindən təcrid 
olunmuş  vəziyyətdə yerləşir. Burada sözlər arasında  əlaqə 
sintaksis olaraq, yəni sözlərin ardıcıllığı köməkçi sözlər, ritm 
və intonasiya vasitəsilə müəyyən olunur. Məs. qədim çin, 
yapon və koreya dilləri təcrid dillərdir. Məs. çin dilində sözlər 
cümlədəki yerlərindən asılı olaraq müxtəlif məna daşıyır. “xao-
jen” – yaxşı adam mənasını verirsə “jen-xao” – sevən insan 
mənasını verir.