Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
Yüklə 16,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hacı Əhməd-Cabir Hacı smayıl oğlu (Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir smayıl oğlu) Ə
“QURAN -KƏR M”DƏ Q DA MƏHSULLARI VƏ SLAMDA Q DALANMA (Türk, rus və ingilis dillərində xülasə ilə yenidən işlənmiş ikinci nəşr)
Oxuculara halal qida və sağlam həyat arzusu ilə
Möhtərəm _____________________________ Hormətlə ______________ Hacı Əhməd-Cabir
2
Qafqaz Müsəlmanları darəsinin sədr müavini-müfti Rəyçi: prof. Hacı Məmmədhəsən Meybullayev Əhmədov Əhməd-Cabir smayıl oğlu. “Qurani- Kərim”də qida məhsulları və islamda qidalanma. Bakı, “Çaşıoğlui” 2015. 400 səh.
Kitabın yazılmasında “Qurani Kərim”in 100-dən çox ayə- lərindən, Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) hədislərindən, imamların və dahilərin kəlamlarından, bir çox mənbələrdən (kitablardan) və dövrü mətbuatda rast gəldiyim materiallardan, eləcə də, müəllifin qida məhsullarının əmtəəşünaslığına və texnologiyasına həsr olunmuş onlarla kitablarındakı məlumatlardan istifadə olunmuşdur. Kitabda su, süd, ət, yumurta, balıq, zeytun yağı, çörək, meyvə- tərəvəz, bal, şəkər, sirkə, xörək duzu və digər qida məhsullarından müsəlmanların istifadə etmələrinin islam dininin tələblərinə uyğun olaraq geniş izahı verilmişdir. Eyni zamanda qida qəbulu mədəniyyəti, yeyib-içmək ədəbi, islamda və müasir dövrdə səmərəli qidalanmanın əsas prinsipləri kitabda öz əksini tapmışdır. Kitabda Ramazan orucunun mənası, tarixi, orucluğun insan sağlamlığı üçün ə həmiyyəti, oruc tutmağın islami qaydaları haqqında da ətraflı məlumat verilir. Kitabda şərabın haram olması və siqaretin insan orqanizminə zərəri haqqında məlumatlar da öz əksini tapmışdır. Kitabda Quran ayələrindəki qida məhsullarına həsr olunan Allah kəlamlarına istinad edildiyindən oxuculara məsləhətimiz budur ki, bu kitabı natəmiz yerlərə qoymasınlar. Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Müəlliflik hüququ qorunur və kitabın icazəsiz nəşr olunması qadağandır © Əhməd-Cabir, 2013 © Əhməd-Cabir, 2015 3
müavini – müfti vəzifəsində çalışmış (aprel 1969 – fevral 1986) atam Hacı smayıl Hacı Qədir oğlunun əziz xatirəsinə ithaf edirəm
SÖZ ÖNÜ B SM LLAH R-RƏHMAN R-RƏH M (Rəhimli, Mərhəmətli Allahın adı ilə)
Allaha həmd olsun, şükür Ondadır, tərif Onundur, fəzilət sahibi Odur, mərhəmət Onun əlindədir, səna və ehsan da Onun ünvanınadır. Mən şəhadət verirəm ki, Ondan başqa Tanrı yoxdur, Ondan başqa Rəbb yoxdur. Mən iqrar və etiraf edirəm ki, O, Muhəmmədi (Ona Allahın salavatı (xeyir-duası) və salamı olsun- (s.ə.v.) huda yolu (doğru yol) və haqq dini ilə göndərmişdir. O, gələn vəhyləri bizə çatdırmış, millətə möhtac olduq- larını öyrətmişdir. Allahın ən ülvi salavatı, ən kamil salamı ona və onun ailəsinə, onun bütün səhabələrinə (tərəfdar, silahdaş) və ardıcıllarına ünvanlanmışdır. Kitab bəşər maarifi və mədəniyyətinin tərəqqi və tə- kamülü yolunda lazım olan bütün xüsusiyyətlərə malik olmaqla insan fikrini daşımaqda, onu başqalarına çatdır- maqda və mədəniyyətin yüksəlişində mühüm rol oynayır. Ş übhəsiz ki, islam təfəkkürü və mədəniyyəti zən- gin qaynaqlara və real dünyagörüşünə malik olduğuna görə, insan təfəkkürü və fikrinin ən üstün və mütərəqqi düşüncələrindəndir. Biz bu həqiqətə vararaq və bu gerçəyi dərindən 4 başa düşdükdə imkan daxilində bu böyuk işdə (islam düşüncəsini insanlara çatdırmaqda) şərik olub, bu yolda səy göstərib çalışmaq istədik. Bu böyük islam işində qadir Allahdan izin, kömək və müvəffəqiyyət diləyirik. Həqiqətən, O, duaları qəbul edəndir. nsanlar uzun illərdən bəri öz təlabatlarını ödəmək üçün müxtəlif qida məhsulları ilə, o cümlədən ovlan- mış heyvan əti, yabanı dənli bitkilər və meyvə- tərəvəzlərlə qidalanmışlar. nsan orqanizmi qidalan- madan uzun müddət yaşaya bilmədiyi üçün hələ qədimdən bizim əcdadlarımızın əsas məqsədi müxtəlif qida məhsullarını əldə etmək, onları yeniləşdirmək, təkmilləşdirmək və insan qidası üçün zərərsiz olmasını müəyyənləşdirmək qayğısı olmuşdur. Lakin tarixdə insanların sağlam və səmərəli qidalanmasına mane olan bir çox təbii fəlakətlər, quraqlıq, subasma və digər hadisələr insanların düzgün qidalanmasına da, şübhəsiz təsir etmişdir. Dünyanın ayrı-ayrı bölgələrində insanlar təbiətin onlara bəxş etdiyi məhsullarla qidalanmışlar. Lakin həmin məhsulların heç də hamısı insan sağlam- lığı üçün yararlı olmamışdır. Xüsusən isti iqlim şərai- tində tez xarab olan məhsullar insan səhhətinə mənfi təsir göstərmişdir. nsan səhhətinin ən mühüm amilini təmiz və key- fiyyətli, yüksək qidalılığa malik və sağlamlığa uyğun qida məhsulları təşkil edir. Allah Təbarəkə Təala in- sanlara, xalqlara yeməklərin halal və haram olması ba- rədə Səmavi kitablarda müəyyən ayələr buyurmuşdur. Allah tərəfindən Cəbrayıl (ə) vasitəsilə islam Peyğəm- bərinə (s.ə.v.) nazil olan “Qurani-Kərim”də buyrulmuş ayələrin və kəlamların çoxu müasir elmi biliklərlə sübuta yetirilmişdir.
5 “Qurani-Kərim” insanların həyatı, əxlaqı, yaşayış tərzi, ədəbi, mərifəti, bir-birinə münasibəti və cəmiy- yətdəki mövqeyi, həmçinin bu cəmiyyətdə hər fərdin vəzifəsini göstərən Səmavi kitabdır. Burada insanın hə- yatında mümkün olan hər cür şeyə dair münasib ayələr vardır. Belə də olmalıdır, çünki “Qurani-Kərim” insanın həyat təlimatıdır, həm də elə bir insanın ki, onun əxlaqı və yaşayış tərzi, rəftarı və amalı onun xilqətinə və yaranma məqsədinə uyğun olsun, onu heyvanatdan fərqləndirsin. nsana aid olan heç bir söz, heç bir məsələ qalma- yıb ki, “Qurani-Kərim” o barədə bizə məlumat verməsin. Qida məhsulları haqqında “Qurani-Kərim”in bir çox surələrində 100-dən çox ayədə müxtəlif kəlamlar buyrulmuşdur. Qidalanma haqqında islami şərtlər və buyuruqlar isə Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) və mamların hədislərində, islam dininin elmi mahiyyətini insanlara olduğu kimi çatdırmaq istəyən din xadimlərinin və tarixi şəxsiyyətlərin yazılarında və nəsihətlərində öz ə ksini tapmışdır. Uzun illər ərzaq məhsullarının istehsal texnolo- giyası, əmtəəşünaslığı və ekspertizası ilə məşğul ol- maqla bərabər, bu sahədə 300-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 60 kitabın müəllifi olduğum üçün, eyni zamanda qəlbimdəki Allah sevgisi və islam dininə olan böyük marağım və ehtiramım məni islamda qidalanma məsələləri haqqında araşdırmalar aparmağa və nəhayət bu barədə sanballı monoqrafiya yazmağa sövq etmişdi. Hələ keçən əsrin sonlarında mən “Qida məhsulları və qidalanmanın islami şərtləri” mövzusunda institut- daxili elmi-praktiki konfransda çıxış etmişdim. Mövzu
6 üzrə etdiyim məruzə dinləyicilərin çox böyuk ma- rağına səbəb olmuşdu. Həmin dövrdən 14 ildən çox keçməsinə baxmayaraq mən dayanmadan bu günə qədər həmin mövzuya aid müxtəlif səpgili materiallar toplamağa başladım. Hər dəfə bu mövzuya qayıdanda dərindən düşünür və belə bir mövzuda monoqrafiya yazmağın məsuliyyətini hiss edirdim. Artıq toplanmış materialları sistemləşdirib bir kitab halında yazmaq qərarına gəldim. Kitabın yazılmasında müxtəlif mənbələrdən, dövrü mətbuatda mövzuya aid dərc olunan məqalələrdən və ə sasən də “Qurani-Kərim”in 100-dən çox ayələrindən istifadə olunmuşdur. “Qurani-Kərim”in ayələrindən verilən istinadlar Z.M.Bünyadov və V.M.Məmmədəli- yevin ərəb dilindən tərcümə etdikləri “Qurani-Kərim”- in dördüncü nəşrindən (“Məhdiyyə” nəşriyyatı, 1420/2000) götürülmüşdür. Hər bir insanın həyatdakı uğuru da, uğursuzluğu da bir olan Allahın izni ilə baş verir. Odur ki, insan hə- mişə Allaha şükür etməlidir. Mən də həyatda nə qazan- mışamsa, uğurlarıma və xoş günlərimə görə, hətta çə- tinliklərlə üzləşdikdə belə həmişə Allaha şükür etmi- şə m. ndi də şükür edirəm ki, uzun illərdir arzusunda olduğum və nəşrini görmək istədiyim “Qurani- Kərim”də qida məhsulları və islamda qidalanma kitabımı oxuculara təqdim edə bildim. Bu kitabı oxuduqlarım, öyrəndiklərim və bildiklə- rim əsasında yazıb oxuculara çatdırmaq məqsədilə nəş- rə hazırladım. Əsl həqiqət bir olan Allaha məlumdur. Kitabdakı araşdırmalarla əlaqədar verilən məlu- matlardan faydalananlar olsa, özümü bəxtiyar sanaram.
7
(s.ə.v.) – Səlləllahü əleyhi və alihi və səlləm. (ə) – Əleyhüssəlam. (A.o.r.) – Allah ondan razı olsun. kq – kiloqram. q – qram. mq – milliqram. mmq – mikroqram mq% - 100 qram məhsulda milliqramla miqdar. l – litr. ml – millilitr. BV – Beynəlxalq vahid. kkal- kilokalori. kCoul - kilocoul
8
Müsəlmanlıq iki böyük inanc təməl üzərində qurulmuşdur. 1. Allahdan başqa ibadət ediləcək Tanrı olmadığı, 2. Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.v.) Allah tərəfin- dən bütün insanlara göndərilmiş bir Peyğəmbər olduğu. slam dini bunu bir düstur kimi: - La ilahə illəllah
Bu mübarək cümləni dili ilə söyləyib, qəlbi ilə təsdiq edən bir kəs, slam Dinini qəbul etmiş olur. Bu inanca: man, nana da: Mömin – Müsəlman deyilir. Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.v.) imana belə tərif vermişdir:
şə
kun əşəhədü ən la ilahə illəllah və əşhədü ənnə Muhammedin abdühü və Rəsulühü.” 1- man Allahdan başqa bir Tanrı olmadığına, Mu- həmmədin (s.ə.v.) Allahın qulu və Peyğəmbəri olduğuna, 2- Allahın mələklərinə, 3- Allahın kitablarına, 4- Allahın bütün Peyğəmbərlərinə, 5- Öləndən sonra dirilməyə (Axirət gününə), 6- Yaxşılıq və pisliyin Allahın təqdiri və yaratmasıyla olduğuna, inanmaqdır. Bu altı prinsip imanın kökləri, islam inancının təməlidir.
inanmaq və boyun əymək, Allaha təslim olmaq, daxili, 9 xarici təmiz, sözü özünə, özü sözünə uyğun olmaq deməkdir. Allahın və Peyğəmbərin buyruqlarına boyun əyib təslim olana Müsəlman deyilir. nsan ağlı ilə, düşüncəsiylə hər nə qədər yaradanına inana bilirsə də, Allahın rizasının, əmr və qadağalarının nədən ibarət olduğunu sezə bilməz. Bunun üçün Allah Peyğəmbərlərinin vasitəsilə əmr və qadağalarını bildirmiş, insanlara dünya və axirətdə səadətə qovuşan yollarını bəyan etmişdir. Bildirilən ilahi əmr və qadağaların hamısına “Din” deyilir. Dinimizin adı slam dinidir. Bu adı Allah vermişdir. Bunun üçün slam Dini bir xalqın, bir millətin dini olmayıb, bütün insanların dinidir; son dindir; ağıl və bilik dinidir; əxlaq dinidir; barış və intizam dinidir; inandıqlarını yaşama dinidir. Mələklərə iman. Allahın müxtəlif yaratdıqları vardır. Ulu Tanrı mələkləri ayrı-ayrı işlərin meydana gəl- məsinə səbəbkar kimi yaratmış, qüvvət və qüdrətini on- larla göstərmişdir. Cəbrayıl, Əzrayıl, Mikayıl, srafil adındakı mələklər, mələklərin Allaha ən yaxın olanları və ən böyükləridir. Mələklər yerlərdə, göylərdə və yerlə göy arasında, hədsiz, hesabsız olaraq, Allahın əmrlərini yerinə yetirir- lər. Saylarını Allahdan başqa heç kim bilməz. Mələk- lərin böyüklərindən olan Cəbrayıl Allahın Kəlamlarını Peyğəmbərlərə çatdırmaqda vasitəçilik edər. Kitablara iman. Adəm (ə) ilə bizim Peyğəm- bərimiz (s.ə.v.) arasında gəlib keçən bütün peyğəm- bərlərə göndərilən kitabların hamısı haqdır.
10 Kitabların bir qismi səhifələrdən ibarətdir. Bunlara “suhuf” deyilir. Bir qismi də böyük kitablardır. Səhifələr bu Peyğəmbərlərə göndərilmişdir: 10 suhuf Adəm Əleyhüssəlama 50 suhuf Şit Əleyhüssəlama 30 suhuf dris Əleyhüssəlama 10 suhuf brahim Əleyhüssəlama
1. Tövrat: Musa Peyğəmbərə(ə) enmişdir. 2. Zəbur: Davud Peyğəmbərə(ə) enmişdir. 3. ncil: sa Peyğəmbərə(ə) enmişdir. 4. “Quran-Kərim”: Bizim Peyğəmbərimiz Həzrəti Muhəmmədə (s.ə.v.) enmişdir. “Qurani-Kərim” son kitabdır. Yalnız bir zamana, bir qəbiləyə, bir millətə məxsus deyildir, bütün insanların kitabıdır. Onun hökmü qiyamətə qədər davam edəcəkdir. “Qurani-Kərim” Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) ən böyük möcüzəsidir. Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.v.) Ramazan ayında nazil olan Quran 114 surədən, 6204, yaxud 6236 (bəzi mənbələrdə 6666) ayədən, 77934 sözdən ibarətdir. Qu- ranın təxminən 90 surəsi Məkkədə, 24 surəsi Mədinədə nazil olmuşdur. Quran hər biri 20 səhifə olmaqla 30 cüzə ayrılır.
Cənab Haqq qullarına doğru yolu göstərmək üçün ə mrlərini, yasaqlarını peyğəmbərləri vasitəsilə bildir- mişdir. Peyğəmbərlər Allahla qulları arasında vasitəçi və elçidirlər. Peyğəmbərlik Allah vergisidir. Dilədiyinə verir, çalışıb çabalamaqla əldə edilməz. Adəmdən (ə) bizim
11 sevgili Peyğəmbərimiz Muhəmmədə (s.ə.v.) qədər gəlib keçmiş bütün millətlərə Allah tərəfindən peyğəmbərlər göndərilmişdir. “Qurani Kərim”də adları bildirilən peyğəmbərlər: 1 - Adəm (ə) 10 – Yaqub (ə) 19 – Əlyəsə (ə) 2 - dris (ə) 11 – Yusif (ə) 20 – Yunus (ə) 3 – Nuh (ə) 12 – Əyyub (ə) 21 – Zülkifl (ə) 4 – Hud (ə) 13 – Şuayb (ə) 22 – Zəkəriyyə (ə) 5 – Salih (ə) 14 – Musa (ə) 23 – Yəhya (ə) 6 – brahim (ə) 15 – Harun (ə) 24 – sa (ə) 7 – Lut (ə) 16 – Davud (ə) 25 – Həzrəti 8 – smayıl (ə) 17 – Süleyman (ə) Muhəmməd (s.ə.v.) 9 – shak (ə) 18 – lyas (ə)
Üzeyr, Loğman, Zülqərneyn adındakı üç şəxsin peyğəmbərlikləri mübahisəlidir. Bizə bildirilən və bildirilməyən bütün peyğəmbərlə- rin hər birini bir-birindən ayırmadan hamısına inanırıq.
Sevgili Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) belə buyurmuşdur. Müsəlmanlıq beş təməl üzərində qurulmuşdur: 1. Allahın varlığına, birliyinə, Həzrəti Muhəm- mədin (s.ə.v.) Allahın qulu və Peyğəmbəri olduğuna qəlbi ilə inanması və dili ilə də bunu: “Əşhədü ən la ilahə illəllah və əşhədü ənnə Muhemmeden Rəsulüllah” deyə söyləməsi, 2. Dinin dirəyi olan, gündə beş vaxt namazı qılması, 3. Ramazan ayında oruc tutması, 4. Dində zəngin sayılanların ildə bir dəfə malının
12 5. Bədəni sağlam və kifayət qədər pulu da varsa, omründə bir dəfə həcc ibadətini etməlidir. Zəkat: Dində zəngin sayılan kişi, qadın, hər bir Müsəlmanın ildə bir dəfə malının qırxda birini kasıblara verməsi borcdur, fərzdir. Borcundan və keçinəcəyindən başqa 80,18 qram (20 misqal) qızılı və ya 561 qram (200 dirhəm) gümüş, və yaxud da bunların dəyərində pulu və ticarət malı olan şəxs dində zəngin sayılır. Bəzi adamlar zəkatla xümsü qarışdırırlar. Xüms in- sanın bu və ya digər vaxtda ələ keçirdiyi qənimətin beş- də birini kasıblara, xüsusən də Peyğəmbərlərin qohum ə qrabasına, yetimlərə, yoxsullara və müsafirlərə verilən pul və maldır. Bu barədə “Qurani Kərim”in əl-Ənfal su- rəsinin 41-ci surəsində buyurulur: “(Ey möminlər!) əgər siz Allaha və haqla batilin ayırd edildiyi gün – iki dəstənin bir-birilə qarşılaş- dığı gün (Bədr günü) bəndəmizə (Muhəmmədə) nazil etdiyimizə (ayələrə) iman gətirmisinizsə, bilin ki, ələ keçirdiyiniz hər hansı qənimətin beşdə biri, Allahın, Peyğəmbərin, onun qohum-əqrabasının, yetimlərin, yoxsulların və müsafirlərindir (pulu qurtarıb yolda qalan yolçularındır). Allah hə r şeyə qadirdir!”( əl- Ə nfal, 8/41) “Beşdə biri” ərəbcə “Xüms” deməkdir. Bu ayəti- kərimədən aydın olur ki, xüms yalnız əldə edilən qə- nimətdən verılir. Zəhmətlə qazanılan və ehtiyat üçün saxlanılan qızıla, gümüşə, pula və keçinəcəyindən artıq olan hər hansı bir mala görə xüms verilməz. Qənimətin miqdarı təfsirlərdə aşağıdakı kimi göstərilir. Qənimətə 115 dəvə, 14 at, parça, silah, ərzaq və digər qiymətli mallar aid edilir. Qeyd: slam dini haqqında heç bir bilgisi olmayan 13 oxucuların bu kitabdan daha səmərəli və düzgün bəh- rələnməsi üçün, müəllif onları, çox qısa da olsa, islam dininin əsas inanc təməlləri ilə məlumatlandırmağı özünə borc bilir.
MADDƏLƏR Qida məhsulları dedikdə insanların gündəlik qidalarında istifadə etdikləri müxtəlif ərzaq məhsulları nəzərdə tutulur. Qida məhsulları oxşar əlamətlərinə görə aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir. 1. Taxıl-un məhsulları. Bu qrupa dənli və paxlalı- dənli bitkilər, un, yarma, çörək-kökə və makaron mə- mulatı, eləcə də yeyinti konsentratları aiddir. 2. Qənnadı məhsulları. Bu qrupa nişasta, şəkər, bal, şəkərli (meyvə-giləmeyvə qənnadı məmulatı, o cümlədən marmelad, pastila, mürəbbə, cem, povidlo və s., şokolad, kakao tozu, karamel, konfetlər, iris, draje, halva) və unlu qənnadı məmulatı (peçenyelər, pryanik, vafli məmulatı, tort və pirojna, keks, və ruletlər) və şə rq şirniyyatı aiddir. 3. Meyvə, tərəvəz, göbələk və onların emalı məhsulları. 4. Tamlı mallar. Bu qrupa çay, qəhvə, ədviyyat, tamlı qatmalar, spirtsiz, azspirtli və spirtli içkilər, tütün məmulatı aiddir. 5. Yeyinti yağları. Bu qrupa bitki və heyvanat yağları, marqarin, mətbəx, qənnadı və çörəkçilik yağ- ları, eləcə də mayonez aiddir. 6. Süd və süd məhsulları. Bu qrupa müxtəlif ev heyvanlarının südü və onun emalından alınan qaymaq, 14 xama, kəsmik, turşudulmuş pəhriz süd məhsulları, kərə yağı, pendir, süd konservləri, quru süd, dondurma, milli ağartı məhsulları olan qurut, süzmə, şor, ayran, motal pendiri aiddir. 7. Yumurta, ət və ət məhsulları. Bu qrupa təzə yu- murta, dondurulmuş yumurta melanjı, yumurta tozu, müxtəlif ev heyvanlarının təzə, soyudulmuş və dondu- rulmuş ətləri, ət-sub məhsulları, ev və ov quşlarının əti, kolbasa məmulatı, hisə verilmiş ət məhsulları, ət kon- servləri, ət yarımfabrikatları aiddir. 8. Balıq və balıq məhsulları. Bu qrupa təzə, soyu- dulmuş, dondurulmuş, duza və sirkəyə qoyulmuş, qu- rudulmuş və qaxac edilmiş, hisə verilmiş balıqlar, balıq konservləri və preservlər, kürü və balıq olmayan su xammalı aiddir. Qida məhsulları mənşəyinə, tərkibinə, təyinatına və s. əlamətlərinə görə bir-birlərindən kəskin fərqlənir- lər. Mənşəyinə görə onlar bitki, heyvanat və mineral mənşəli məhsullara ayrılırlar. Kimyəvi tərkibinə görə karbohidratlarla (şəkər, nişasta, un), zülallarla (ət, balıq), yağlarla (bitki yağı, kərə yağı) və mineral maddələrlə (meyvə-tərəvəz) zən- gin olan məhsullar fərqləndirilir. Yüklə 16,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|