Microsoft Word s?may?kitab?sas doc
partiyalar ölkədəki demokratik dəyişiklikləri müdafiə etdikləri
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyalar ölkədəki demokratik dəyişiklikləri müdafiə etdikləri barədə manifest verdilər. 32 hərbi qulluqçu mühakimə olundu. Qəsdin başçıları isə 30 il azadlıqdan məhrum edildilər. 1981-ci ilin xoşa gəlməyən hava şəraiti nəticəsində kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı 8,5% aşağı düşdü. 1982-ci ildə sənaye məhsullarının həcmi də 1,1% aşağı düşdü. Lakin 1983-cü ildə iqtisadiyyatda canlanma başlandı. 1984-1986-cı illərdə vacib sahələrin inkişafı ilə əlaqədar proqram tərtib olundu. 80-ci illərdə ölkədə siyasi terrorizm dalğası davam edirdi. Siyasi qeyri-sabitlikdən istifadə edən sağ qüvvələr İspaniyanın 1982-ci ildə NATO-ya daxil olmasına nail oldular. Sabitliyin pozulması partiyalar arasında da özünü göstərdi. 235 1982-ci ildə Sosial-demokrat mərkəz partiyasında parçalanma baş verdi. Onların bir qrupu Demokratik hərəkat partiyası ilə birləşdilər. Bir qrupu isə Xalq Demokratik partiyasını təşkil etdilər. 1982-ci il oktyabrın 28-də keçirilən seçkilər nəticəsində İSFP 10 milyon 27 min səs toplayaraq bütün səslərin 47,6%-ni almış oldu. DMİ partiyası faktiki olaraq dağıldı. Kommunistlər parlamentdə tutduqları 23 yerin 19-dan məhrum oldular. İfrat sağlar bir yer də ala bilmədilər. Mötədil sağ Xalq Alyansı ölkədə ikinci partiya oldu. O, 5,5 milyon səs və 106 yer aldı. İSFP-nin lideri Filippe Qonsales baş nazir oldu. Hökumət ehtiyatla hərəkət edirdi. İlk növbədə iqtisadiyyatın inkişafına fikir verilirdi. Metallurgiya, gəmiqayırma, elektrotexnika sənayesinin modernləşdirilməsi həyata keiçrilməyə başlandı. Sosial sahədə 40 saatlıq iş həftəsi tətbiq edildi. Pensiya yaşı 64- ə endirildi, sosial təminat xərcləri artırıldı. Tətil hüququ qanunvericiliklə əsaslandırıldı. Haqqı ödənilməklə aylıq məzuniyyət müəyyən edildi. Təqaüdlər və müavinət artırıldı. Hərbi qüvvələr hökumətin nəzarətinə verildi. Hökumət işsizliyin yüksək səviyyəsini və inflyasiyanı azaltmağa qismən müvəffəq oldu. 1986-cı ilin sonunda ölkədə yenə də 3 milyondan artıq işsiz var idi. Hökumətin həyata keçirdiyi «sərt qənaət» xətti zəhmətkeşlərin böyük narazılığına səbəb oldu. 1986-cı il seçkilərində İSFP yenidən qələbə qazandı və F.Qansales yenidən baş nazir kürsüsündə əyləşdi. 1996-cı ilə qədər İspaniyada ölkəni sosialistlər idarə etdilər. Konstitu- siyaya görə, İspaniya «muxtariyyətlər dövləti» elan olunmuşdu. Uzun sürən mübarizədən sonra 17 vilayətin hamısına muxtəriyyət verildi. Sosialistlərin dövründə «milli dirçəliş» ideyası gücləndi. Keçirilən sosial islahatların möhkəmlən- dirilməsi xətti yeridildi. İqtisadiyyatda «Sənayenin yenidən qurulması» siyasəti yeridildi. ETİ-nin nailiyyətlərinin istehsala tətbiqi genişləndirildi. Turizm sənayesinin inkişafına xüsusi diqqət yetirildi. Sağ təmayüllü partiyalar bloku Qansales 236 hökuməti ilə müxalifətdə idi. 1982-ci ildə Xalq koalisiyası bloku (xalq alyansı, xalq demokratik və liberal partiyalarından) yaradıldı. Onlar iri və orta burjuaziyanı, sağ klerikalları təmsil edirdi. XX əsrin 70-90-cı illərində İspaniyanın xarici siyasəti. İspaniya 1970-ci ildə Rio-Muni və Fernando adalarına müsiəqillik verdi. 1975-ci ildə o, Helsinki müşavirəsində iştirak etdi və ATƏT-in üzvü oldü. 1976-cı ildə o, İspaniya Saxarasından öz qoşunlarını çıxartdı. 1973-cü illdə İspaniya ilə Çin arasında diplomatik münasibətlər yarandı. 70-ci illərin ikinci yarısında da İspaniya xarici siyasətində yenə də frankist rejimdə olduğu kimi, ABŞ və Qərbi Avropa ölkələri ilə normal münasibətlərin saxlanılmasına xüsusi əhəmiyyət verirdi. 1976- cı ildə ABŞ-la İspaniya arasında dostluq və əməkdaşlıq haqqında müqavilə bağlandı. Hərbi bazalarının saxlanılması müqabilində ABŞ İspaniyaya 1 milyard 250 milyon dollar həcmində hərbi-iqtisadi kömək göstərdi. İspaniya Almaniya Demokratik Respublikasını tanıdı. Franko rejimi devrildikdən sonra İspaniyanın inkişaf etməkdə olan ölkələrlə münasibətləri daha da yaxşılaşdı. O, Fələstin Azadlıq təşkilatına 1977-ci ildə Madriddə öz nümayəndələyini açmağa icazə verdi. 1977-ci ildə İspaniya və SSRİ arasında diplomatik münasibətlər yaradıldı. 1982-ci ildə İspaniya NATO-nun üzvü oldu. İSFP müxalifətdə olarkən İspaniyanın NATO-dan çıxmasını tələb edirdi. Lakin hakimiyyət başına gələn kimi öz mövqeyini dəyişərək ona nail oldu ki, 1986-cı il referendumunda ölkə əhalisinin 52,5%-i ölkənin NATO üzvlüyündə qalmasına səs versin. Bununla bərabər, ABŞ-la saziş bağlandı ki, 3 il ərzində 79 amerikan təyyarəsi özünün İspaniyadakı bazasını tərk etsin. İspaniya Qərb ölkələri ilə iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmək siyasəti yeridərək 1986-cı il yanvarın 1-də Avropa İqtisadi Birliyinin üzvü oldu. İspaniya XX əsrin 80-ci və 90-cı illərin I yarısında inkişaf etməkdə olan ölkələrlə münasibətlərin inkişafına xüsusi 237 diqqət yetirirdi. O, həm qərb, həm də şərq yönümlü xarici siyasət yeridirdi. İspandilli ölkələrlə iqtisadi əlaqələrin inkişafına daha çox qayğı göstərilirdi. İspaniya 1996-2008-ci illərdə. X.M.Asnarın hökuməti (1996-2004-cü illər). 1996-cı ilin martında İspaniyada keçirilən parlament seçkilərində Xalq partiyası qələbə çaldı və onun lideri Xose Mariya Asnarın başçılığı altında hökumət təşkil edildi. Bu dövrdə İspaniya artıq Avropa demokratiyasının xüsusiyyətlərini kəsb etmiş, iqtisadiyyatda canlanma başlamış, siyasi şərait sabitləşmişdi. Bu hökumətin fəaliyyəti dövründə iqtisadi inkişaf sürətinə görə İspaniya 2000-ci ildə Aİ-də ikinci yerə çıxdı. ÜDM-un artım surəti iki dəfə artaraq, ildə 3-3.5% təşkil etdi, işsizlik 15%-ə qədər ixtisar edildi, inflyasiya orta Avropa səviyyəsinə qədər (2-3%) aşağı düşdü, büdcə kəsiri 4 dəfə ixtisar edildi. Dövlət borcları azaldı. İspanların xeyli hissəsinin həyat səviyyəsi yüksəldi. Sosial sahədə hökumət sosial sülh yaratmağa nail oldu, tətillər dayandırıldı. Sosial təminat sisteminin maliyyələşdirilməsi 3 dəfə artdı. Yaşlı əhalinin 98.3%-i pensiya aldı.. Onlardan 70%- i sonuncu əmək haqqı miqdarında təqaüd alırdı. Bütün əhaliyə pulsuz tibbi xidmət göstərilirdi. Ailələrin 80%-nin xüsusi evi var idi. Lakin əhalinin 20%-i yenə də yoxsulluq həddində idi. Siyasi şərait sabitləşdi. Korrupsiya cəhdinin qarşısı alındı. Gəlir vergisinin mütərəqqi şkalası əsasında vergi islahatı keçirildi. X.M.Asnarın yeritdiyi xətt Böyük Britaniyanın baş naziri E.Bleerin yeritdiyi “üçüncü yol” konsepsiyasına uyğun gəlirdi. İspaniyada bazarın liberallaşdırılması həyata keçirildi. 2000-ci ilin martında keçirilən parlament seçkilərində də Xalq partiyası qələbə qazandı və Asnar ikinci dəfə hökumət təşkil etdi. O, öz daxili və xarici siyasətində əvvəlki xəttini davam etdirməyə başladı. İqtisadi artım davam edirdi. Həyat səviyyəsi yüksəldi. Daşınmaz əmlak bazarı və kredit bankları fəallaşdı. Bu hökuməti, peşəkar, mütəxəssizlərin hökuməti adlandırdılar. 238 Lakin bütün bunların kifayət etmədiyini 2004-cü ilin əvvəllərində keçirilən əyalət və bələdiyyə seçkilərində İSFR qələbə çalması göstərdi. Asnar hökumətinin nüfuzdandüşməsi- nin səbəblərindən biri İspaniyanın İraq müharibəsində iştirak etməsi və İspaniyadakı müsəlman ekstremistlərinə qarşı mübarizədə onun daha qətiyyətli olmaması idi. 2001-ci ilin 11 sentyabr hadisələrindən sonra İspaniya da beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizəyə qoşuldu. Terror aktından iki gün sonra İspaniyada “Finik” əməliyyatı keçirildi. Ben Ladenin 20 tərəfdarı həbs edildi. İspaniyada bu dövrdə 600 min nəfəri əhatə edən müsəlman icması mövcud idi. İspaniyada müsəlman ekstremistlərindən istirahət yerlərində, terror aktlarının hazırlanmasında istifadə edildiyi məlum idi. Lakin Asnar hökuməti bu məsələyə ciddi diqqət yetirmədi. Parlament seçkiləri ərəfəsində, yəni 2004-cü ilin mart ayının 11-də Madrid və onun ətrafında terror nəticəsində 191 adam həlak oldu. Asnar hökuməti bunun günahını ETA-nın (1959-cu ildə Frankonun antiərəb siyasətinə cavab olaraq gizli şəkildə təşkil edilmişdir. Genişlənmiş adı “Baskalar ölkəsi və azadlıq” deməkdir. O, XX əsrin 60-cı illərindən başlayaraq terror aktları həyata keçirməyə başlamışdı. Onun məqsədi İspaniya və Fransanın basklar yaşayan ərazisində müstəqil Bask dövləti yaratmaqdır) üstünə atdı. Lakin məlum idi ki, ETA-da belə terror üçün təcrübəli şəxslər yox idi, digər tərəfdən ETA dəfələrlə bildirmişdi o, günahsız adamlara qarşı belə hərəkətə yol verməyəcəkdir. Terrorun “Əl-Qaida”-nın yaxınlarından təşkil edilmiş qrup vasitəsi ilə həyata keçirildiyi məlum oldu. Ölkədə yaranan mürəkkəb şəraitdən çıxmaq üçün hökumət fövqaladə vəziyyət elan etmək, parlament seçkilərinin ləngitmək istədi. Lakin kral bununla razılaşmadı. İspaniyanın xarici siyasətinin bu dövrdə də əsas istiqamətləri Ai və NATO, Aralıq dənizi və Ərəb Şərqi, Latın Amerikası idi, 2002-ci ilin yanvarından bütün pul hesablarında avroya keçildi. 1997-ci ilin dekabrında İspaniya NATO-nun 239 hərbi təşkilatına (1982-ci ilin mayından ancaq siyasi strukturlarında iştirak edirdi) daxil oldu. İspaniya hökuməti Cəbəllütariq məsələsi ilə əlaqədar olaraq Böyük Britaniya ilə mövcud ixtilafların aradan qaldırılmasına nail oldu. 1998-ci ilin noyabr ayında Cəbəlütariqə geniş səlahiyyətlər vermək və hər iki dövlətin ona himayədarlıq etməsi barədə razılıq alındı. İspaniya NATO-nun Serbiyadakı hərbi əməliyyatlarında iştirak etdi. ABŞ-ın İraqdakı əməliyyatlarını müdafiə etdi. BMT TŞ-nın daimi olmayan üzvlərindən ancaq İspaniya və Bolqarıstan bu məsələdə ABŞ-ı müdafiə etdilər. İspaniya birinci olaraq İraqa 1300 ispan hərbi qulluqçusu göndərdi. İspan əsgərlərindən orada 11 nəfər həlak oldu. İslam konfransı təşkilatı İspaniyanı müsəlman dünyasının “başlıca düşmən”lərindən biri elan etdi. 1999-cu ildə İspaniya-Rusiya münasibətlərində olan duman keçdi. Asnar Moskvaya rəsmi səfər etdi. Lakin prezident Yeltsin İspaniyanın Balkanlardakı əməliyyatlarda iştirakına görə Asnarı qəbul etmədi. Lakin 2000-ci ildə münasibətlər normaya düşdü. Putin prezident seçildikdən sonra ilk dəfə İspaniyaya səfər etdi. İspaniya bu dövrdə Azərbaycan Respublikası ilə kənd təsərrüfatı, energetika, nəqliyyat, səhiyyə, turizm sahəsində əməkdaşlıq edirdi. L.Sapatero hökuməti (2004-2008-ci illər). 2004-cü ilin martın 14-də İspaniyada parlament seçkilərində İSFR qələbə qazandı. Onun lideri Luis Rodriqes Sapatero hökumət təşkil etdi. Bu Frankodan sonra beşinci baş nazir idi. 2007-ci ilin sonunda İspaniya Aİ-də iqtisadi artım sürətinə, yeni iş yerlərinin miqdarına, mədaxilinə və məxaricin müsbət balan- sına, sosial təminat fondunun artımına görə (4%-dən artıq) birinci yeri tuturdu. İqtisadi artım əsasən tikintilər hesabına idi. İspaniyada Fransa, Böyük Britaniya və Almaniya birlikdə götürüldükdə daha çox, yəni tələb olunandan 2 dəfə çox bu 240 dövrdə mənzil tikilmişdi. Lakin 2008-ci ildən iqtisadiyyatda enmə başladı. İpoteka böhranı bu ölkəyə də təsir göstərdi. Böh- ran tikintidə fəhlələrin sayının 40% ixtisar edilməsinə səbəb ol- du. Avropanın digər ölkələri ilə müqayisədə ən çox işsiz İs- paniyada (9%) idi. Sapateronun sosialist hökuməti mərkəzin muxtar vilayətlərlə münasibətini yaxşılaşdırdı. Kataloniya və Bask ölkəsi geniş hüquqlar aldı. Kender probleminin həlli real- laşdı. Sapatero hökumətinin tərkibinin yarısı qadınlar idi. 2007-ci ilin martında kişilərin və qadınların bərabərliyi haqqında, ailə zorakılığına, boşanma prosesinin sürətləndiril- məsinə, homoseksual nikaha icazə verilməsinə dair qanunlar qəbul edildi. 2004-2008-ci illərdə minimum əmək haqqı, minimum pensiya və təqaüd alan tələbələrin sayı artırıldı. Katolik dini məktəblərində məcburi təhsil təxirə salındı. Yüz minlərlə gizli yaşayan mühacirin kütləvi leqallaşması haqqında qərar verildi. Onlar ölkə əhalisinin 11%-ni təşkil edirdilər. Hökumət ETA təşkilatı ilə danışıqlar apardı ki, silahı yerə qoysalar, onlarla dialoqa girəcək. Lakin danışıqlar uğursuz oldu. Çünki 2006-cı ilin dekabrında onlar hökumətin şərtinə əməl etməyərək yenə terror törətdilər. Ümumiyyətlə, fəaliyyət göstərdiyi 40 il ərzində 800 adam ETA-nın terror aktının qurbanı olmuşdu. Sosialist hökuməti İspaniyanın İraqa qoşun göndərməsini səhv addım hesab etdi və 2004-cü ilin iyunun 30-dək İraqdan qoşunların çıxarılmasına nail oldu. İspaniya Almaniya və Fransa ilə münasibətləri daha da yaxşılaşdırdı. 2005-ci ilin fevralında Avropa Konstitusiyasının qəbulunda daha fəal iştirak etdi. İspaniya Aİ-yə yeni üzvlər qəbul edilməsini, Şengen və avro zonasının genişlənməsini dəstəklədi. Bununla belə, İspaniya Kosovanın dövlət müstəqilliyini tanımadı. 2008-ci ilin martın 9-da keçirilən növbəti parlament seçkilərində yenə də İSFR qalib gəldi və Sapateronun başçılığı altında hökumət təşkil edildi. Hökumətin 17 üzvündən 9-u 241 qadın idi. Sapatero hökuməti iqtisadiyyatı stimullaşdırmaq üçün vergi ilə əlaqədar keçirilən tədbirlərin köməyi ilə 18 mlrd. avro ayırdı. Dövlət bölməsində iş yerlərinin 30% ixtisarı, aparıcı məmurların əmək haqlarının dondurulması barədə qərarlar qəbul edildi. Hökumət sosial xərcləri ixtisar etmədən 2008-2009-cu illərdə büdcədən dövlət xərclərinin 250 milyon avro ixtisar ediləcəyini elan etdi. İspaniya ilə Azərbaycan Respublikası arasında da bu dövrdə münasibətlər yeni mərhələyə qədəm qoydu. 2005-ci ilin avqustunda Madriddə Azərbaycan səfirliyi açıldı. 242 VIII. KANADA Kanada ikinci dünya müharibəsindən sonrakı ilk illərdə. Kanada İkinci Dünya müharibəsində Antihitler koalisiyasının tərəfində iştirak etsə də, onun ərazisi heç bir hərbi əməliyyat görmədi. Müharibə Kanadanın ərazisinə və iqtisadiyyatına ziyan vurmadı. İkinci Dünya müharibəsi nəticəsində Kanada öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Kanada müharibədə öz milli gəlirini iki dəfə artırdı 1945-ci ildə sənaye məhsulu istehsalına görə o, artıq dünya kapitalist ölkələri arasında üçüncü yeri tuturdu. Müharibənin Kanada üçün mühüm nəticələrindən biri də o idi ki, onun ABŞ, Latın Amerikası və Avropa ölkələrinə kapital ixracı gücləndi. 1945- 1956-cı illərdə Kanadanın bu ölkələrə kapital ixracı 7 milyard dolları ötüb keçdi. Müharibədən sonra Kanada-Böyük Britaniya əməkdaşlığı qalmaqla bərabər, ABŞ-la da əməkdaşlıq genişləndi. ABŞ-ın bu ölkəyə müdaxiləsi gücləndi. Kanadada bu dövrdə liberallar partiyası hakimiyyətdə idi. Hökumətə liberallar partiyasının lideri Makkenzi Kinq başçılıq edirdi. Liberalların 1935-1957-ci illərdə hakimiyyətdə qalmasının əsas səbəbi onların siyasi manevrlər etmək bacarığı və lazım gəldikdə mühafizəkarların fikri ilə hesablaşmaları idi. Müharibədən sonra əsas diqqət ABŞ-la iqtisadi əməkdaşlığa yönəldildi. 1947-ci ildə Kanadanın maliyyə naziri Ebbot tərəfindən tarixə “Ebbot planı” kimi daxil olan yeni bir plan hazırlandı. Həmin plan nəzərdə tuturdu ki, ölkənin özündə sənayedə son məhsul istehsalı ixtisar edilsin, Kanadanın xammal və yarımfabrikat məhsulları ABŞ-a göndərilsin. Müharibədən sonra Kanadada İngiltərənin mövqeyi zəiflədi, ABŞ-ın mövqeyi isə gücləndi. Əgər 1945-ci ildə ABŞ- ın Kanadaya kapital qoyuluşu 4 milyard 990 milyon dollar idisə, bu rəqəm 1955-ci ildə 12 milyard 900 milyon dollara 243 çatdı. Kanadada meşə massivlərinin xeyli hissəsi, neft, qızıl, gümüş, nikel, mis mədənlərinin əksəriyyəti ABŞ inhisarçılarına məxsus idi. Kanadanın bu dövrdə ABŞ-dan xarici ticarətdə də asılılığı gücləndi. Tədricən Kanada parlamentində qəbul edilən bir sıra qanunlar İngiltərənin nüfuzunu sarsıtdı. Belə ki, 1947-ci ildə parlamentdə Kanada vətəndaşlığı haqqında qanun qəbul edildi. 1949-cu ildə qəbul edilən qanunla İngiltərə Kanadanın konstitusiyasının dəyişilməsinə təsir göstərmək imkanından məhrum edilirdi. Yenə həmin ildə keçmiş İngiltərə müstəmləkəsi olan Nyufaundlend adası Kanadaya verilmiş oldu. Kanada vaxtilə Fransanın müstəmləkəsi olmuş və 1756- 1763-cü illərdəki yeddiillik müharibə zamanı İngiltərə onu Fransanın əlindən alınmışdi. Bu isə Kanadada ingilislərlə bərabər fransızların da yaşamasına gətirib çıxarmışdı. Ona görə də Kanadanın əsas problemlərindən biri ingilis mənşəli kanadalılar (bunlar ölkə əhalisinin 59,1% təşkil edirdi) və fransız mənşəli kanadalılar (bunlar əhalinin 29,1%-ni təşkil edirdi) arasında münasibətləri normal məcraya yönəltmək idi. Ölkənin iqtisadi və siyasi həyatında ingilis mənşəli kanadalılar əsas rol oynayırdılar. Fransız mənşəli kanadalıların 77%-i, əsasən, Kvebekdə yaşayırdılar. Kvebekin heç bir muxtariyyəti yox idi. Dini zəmində də onların arasında münaqişə hökm sürürdü. İngilislər protestant, fransızlar isə katolik idilər. Kanadada hökm sürən dini və milli zəmindəki parçalanma inhisarlara qarşı mübarizəni zəiflədirdi. Müharibədən sonrakı ilk illərdə xarici siyasət. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Kanada dünya siyasətində daha mühüm rol oynamağa başladı. Müharibədən sonrakı ilk illərdə ölkə öz xarici siyasətində ABŞ-a söykənirdi.1946-cı ildə Kanada SSRİ-yə qarşı kampaniyaya başlayaraq ABŞ-la birgə “soyuq müharibə”də iştirak etdi. SSRİ-ni atom şpionajında günahlandırdı. 1947-ci ildə ABŞ-la Kanada arasında bağlanmış 244 hərbi əməkdaşlıq haqqında sazişə əsasən onun ərazisində ABŞ- ın hərbi bazalarının yaranmasına icazə verilirdi. Hələ müharibə dövründə ABŞ-la Kanada arasında yaranmış birgə müdafiə şurası müharibədən sonar da öz fəaliyyətini davam etdirirdi. 1947-ci ildə Kanada Qərb yarımkürəsinin müdafiəsi haqqında pakta qoşuldu. 1948-ci ildə Amerika Dövlətləri Təşkilatının (ADT) yaranmasında iştirak etdi. 1949-cu ildə o, NATO-ya üzv oldu. 50-60-cı illərdə Kanada iqtisadiyyatı. 50-60-cı illərdə Kanada inkişaf etmiş kapitalist ölkələri qrupunda olduğunu təsdiq etdi. Bu dövrdə Kanadada iqtisadiyyatın inkişafı çox sürətlə gedirdi. Belə ki, sənaye məhsulu istehsalına görə Kanada kapitalizm dünyasında 5-7-ci yerləri bölüşürdü. Lakin adambaşına düşən sənaye məhsulu istehsalının həcminə, əmək məhsuldarlığına və milli gəlirə görə isə ABŞ-dan sonra II yeri tuturdu. Ölkədə neft emalı, dağ-mədən, neft kimyası, elektronika, aviasiya sənayesi inkişaf etdi. Kanada kapitalist ölkələri içərisində nikel, asbest, uran, dəmir filizi, sink, qızıl, platin, gümüş, mis, qurğuşun, alüminium, qəzet kağızı, ağac kütləsi istehsalına görə ilk yerlərdən birini tuturdu. Kanada- ABŞ inteqrasiya sistemində Kanada tabe tərəf olaraq qalırdı. Gəlir verən sahələrə ABŞ daha çox nüfuz edirdi. Liberalların 22 illik fəaliyyəti, xüsusilə son dövrlərdə onların yeritdiyi siyasət ölkədə müəyyən narazılığa səbəb oldu. Belə ki, xalq Kanadada ABŞ-ın hökmranlığı ilə razılaşa bilmirdi. Liberallarla rəqabətdə olan mühafizəkarlar partiyası bundan çox məharətlə istifadə etdi. Onlar özlərini sadə kanadalıların müdafiəçisi kimi göstərərək liberalları tənqid etməyə başladılar ki, onlar Kanadanı ABŞ-ın 49-cu ştatına çeviriblər. Bunun nəticəsi idi ki, 1957-ci ilin iyunun 10-da keçirilmiş parlament seçkilərində mühafizəkarlar qələbə çaldılar, və onların lideri Difenbeykerin başçılığı altında yeni hökümət təşkil edildi. Mühafizəkarlar vergiləri azaltdılar, sosial təminat sistemini yaxşılaşdırdılar, fermerlərə kredit verdilər, 245 işsizliyin qarşısını almaq üçün ictimai işlər komitəsi yaratdılar, ictimai işlər üzrə proqramın həyata keçirilməsi üçün 1 milyard dollar vəsait ayırdılar. Lakin bütün bu tədbirlər ölkədə iqtisadiyyatın enməsinə gətirib çıxardı. Valyuta ehtiyatları azaldı. Nəticədə hökümət Kanada dollarının devalvasiyasını tətbiq etməyə məcbur oldu. Mühafizəkarlar höküməti ilə ABŞ arasındakı münasibətlər kəskinləşdi. Belə ki, ABŞ-ın nüvə raketlərini Kanadada yerləşdirməsinə hökumət razı olmadı. Lakin Kanada inhisarçı dairələri ABŞ-ı müdafiə etdilər. Senat Difenbeyker hökümətinə etimad göstərmədi. 1963-cü il aprelin 8-də keçirilən növbədənkənar parlament seçkilərində liberallar yenidən qələbə çaldılar və Lestor Pirsonun başçılığı altında yeni liberallar höküməti təşkil edildi. Bu hökumət Kanada ərazisində ABŞ raketlərinin yerləşdirilməsinə razılıq verdi. Həmçinin 1964-cü il dekabrın 15-də müstəqil Kanada bayrağının təsis edilməsi haqqında qanun qəbul edildi. Lestor Pirson 1968-ci ildə istefa verdi. Onun yerini mənşəcə fransız kanadalı Pyer Elliot Tryudo tutdu. O, hakimiyyətə gələn kimi öz siyasətində qətiyyətli mövqe tutdu. 1969-cu ildə parlament Kanadada ingilis dili ilə bərabər fransız dilinin də eyni hüquqa malik olması haqqında qanun qəbul etdi. Bu hökumət həmçinin durğunluq keçirən rayonlara, o cümlədən Kvebekə maliyyə yardımını gücləndirdi. Müharibədən sonrakı ilk illərdə sosial-siyasi həyat. Müharibədən sonra Kanada xalqının şüurluluq səviyyəsi artdı. 1946-cı ildə Kanadada 3245 min fəhlə vardısa, 1960-cı ildə onların sayı 5154 minə çatdı. İstehsalda yeni texnologiyanın tətbiqi işsizliyin artmasına gətirib çıxartdı. 1957-ci ildə ölkədə 340 min işsiz var idi. Həmkarlar ittifaqları özlərini Kooperativ Əməkdaşlıq Federasiyası adlandırdılar. Sosial-demokrat Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|