Dr.Musa’s Library Facebook/Psixologiya Kitabları 78
assosial davranışlı adamlar qrupun digər üzvlərinə mənfi təsir göstərə bilərlər. Məhz
buna görə də kiçik qruplarda məsul asılılıq münasibətlərinin inkişafında, qrupun hər
bir üzvünün məsuliyyətinin artırılmasına müntəzəm diqqət yetirilməlidir.
Груп цзвляринин мигдары чох олдугда онун идаря олунмасы, она тясирин обйектив
сосиал нязарят имканы нисбятян зяифляйир.
Rengelman effekti Ümumiyyətlə, birgə fəaliyyətin səmərəliyi qrup üzvlərinin miqdarının çoxluğu ilə
şərtlənmir: müəyyən səviyyəyə qədər qrup üzvlərinin miqdarının artması onun
səmərəliliyini artırır. Hələ 20 – ci illərdən müəyyən edilmiş “Rengelman effekti”nə
görə, qrupun hər bir üzvünün “faydalı iş əmsalı” qrupda adamların ümumi sayından
asılıdır. (R.S. Nemov). Qrup üzvlərinin sayı sosial psixologiyada “böhran kəmiyyəti”
adlanan kəmiyyətə çatdıqda, bu, artıq fəaliyyətin səmərəli olmasına mənfi təsir
göstərir. Qrup üzvlərinin sayı artdıqca, birgə fəaliyyətin səmərəliliyi azalmağa başlayır:
sadəcə olaraq adamlar bir – birinə mane olur (təsəvvür edək ki, iki nəfər görə biləcəyi
işi on nəfərə tapşırırlar), bir – birini təkrar edirlər, biri çox, o birisi isə az işləyir və ya
heç işləmir, ünsiyyət çətinləşir. Bu o deməkdir ki, birgə fəaliyyətin səmərəliliyi qrup
üzvlərinin sayından asılıdır.
Birgə fəaliyyətin səmərəliliyinin qrup üzvlərinin sayından asılılığı qanunun nəzərə
alınması istehsal şəraitində müxtəlif səhvlərin meydana çıxmasına səbəb olur.
B.F.Lomovun qeyd etdiyi kimi, müəssisədə xüsusi məsələlər üzrə işgüzar iclaslar
keçirərkən də belə səhvlərə yol verilir. Zərurət olmadığı halda iclasa çoxlu şəxsin
çağırılması onunla nəticələnir ki, onların bir qismi passiv iştirakçıya çevrilir, çıxışlar
təkrar olunur, əsas məsələlərdən diqqət yayınır.
Qeyd etmək lazımdır ki, kollektivdə qeyri – rəsmi qrupların yaranması imkanı
da qrup üzvlərinin sayı ilə şərtlənir. Yuxarıda təsvir etdiyimiz qruplardan birincisində
tabe işçilərdən ibarət yalnız iki nəfərlik bir qeyri – rəsmi qrupun yaranması mümkündür.
Halbuki, ikinci qrupda üç ikinəfərlik, bir üçnəfərlik, dörd üç nəfərlik, bir dördnəfərlik
qeyri-rəsmi qrup yarana bilər. Aydın məsələdir ki, 10 və ya 30 nəfərlik briqadada qeyri
– rəsmi qrupların çox mürəkkəb şəbəkəsi yaranır və idarəetmədə bir sıra əlavə
psixoloji qanunauyğunluqların nəzərə alınması tələb olunur. Qrup üzvlərinin miqdarı
çox az olduqda onun rəsmi və qeyri – rəsmi strukturu əsasən uyğun gəlir. Lakin
əlverişli şəraitdə nisbətən kiçik qrupların münasibətlər şəbəkəsidə şəxsi qarşılıqlı
münasibətlər xüsusi yer tutmağa başlayır. Onların “əl əli yuyur, əl də qayıdıb üzü
yuyur” prinsipi əsasında qurulması üçün qorxu yaranır. Bu zaman bütövlükdə müəsisə