Microsoft Word Sosial Psixologiya docx

Dr.Musa’s Library
Facebook/Psixologiya Kitabları
93
qavrayışla ziddiyyət təşkil edir. Beləliklə, Teşfel qruplararası qavrayışın qeyri-adekvatlığının 
qaçılmaz olduğu fikrini də irəli sürmüşdür. 
 
4. Qruplararası differensasiya və inteqrasiya prosesləri  
Sosial  psixologiyada  differensasiya  və  inteqrasiya  tendensiyaları  bir  çox  alim-lər 
tərəfindən  tədqiq  olunmuşdur.  Lakin  bu  prosesləri  qruplararası  münasibətlər  kontekstində 
təhlil  etmək,  onların  bir-birilə  əlaqəsini  və  dinamik  xüsusiyyətlərini  tədqiq  etməyə  ehtiyac 
vardır. 
Qruplararası  differensasiya  -  anlayışı  qruplararası  qavrayışın  sosial-psixoloji 
proseslərini ifadə edərək, qrupların müqayisəli qiymətləndirilməsini, həm də onlar arasındakı 
fərqi müəyyən edir. V.S.Aqeyev və A.A.Sırodeyeva (1982) qruplararası qavrayış məsələsini 
geniş  tədqiq  etmişlər.  Bu  alimlərin  məsələyə  yanaşma  tərzləri  əvvəlki  bölmədə  öz  əksini 
qismən  tapmışdır.  Qruplararası  differensasiya  anlayışı  Q.Teşfel  və  J.Ternerin  qruplararası 
münasibətlər  nəzəriyyəsində  ən  əsas  məsələlərdən  biri  olmuşdur  ki,  burada  onlar  sosial 
kateqorizasiya,  identifikasiya  və  müqayisə  anlayışlarından  istifadə  etmişlər.  Q.Teşfelin 
tədqiqatlarında  qruplararası  differensasiya  termini,  bir  tərəfdən,  öz  qrupunla  digər  qrup 
arasındakı fərqi müəyyən etmək, digər tərəfdən psixoloji münasibətləri öz qrupuna və digər 
qrupa aid cəhətlərinin differensasiyası kimi irəli sürülür. Bu zaman qruplararası differensasiya 
birmənalı olaraq qruplararası konflikt, qrup ədavəti, qrupdaxili favoritizm kimi fenomenlərlə 
əlaqələndirilir. Lakin bu fenomenlərin dəqiq sərhədlərini də nəzərə almaq vacibdir. 
Qruplararası  differensasiya  prosesini  B.F.Porşnev  (1979)  qrupdaxili  bənzətmə  və 
qruplararası fərqləndirmə prosesi kimi izah etmişdir. 
Son  illər  etnoslararası  münasibətlərin  tədqiqinə  aid  maraqlı  nəticələr  əldə  edilmişdir. 
N.M.Lebedev  (1993)  etnoslararası  münasibətlərin  xüsusiyətlərini  tədqiq  edərkən  belə  bir 
nəticəyə  gəlmişdir  ki,  pozitiv  etnik  identiklik  (öz  etnik  qrupuna  bağlılıq)  pozitivliklə 
uyğunlaşdığı kimi başqa etnik qruplara münasibətdə neqativliklə də uyğunlaşa bilər. 
Əgər differensasiya qrupları ayırmağa gətirib çıxarırsa, inteqrasiya əksinə, özündə elə 
bir ümumiliyi saxlayır ki, qrupun hər hansı bir aspektdə birləşməsini təmin etsin. Qruplararası 
inteqrasiya qruplararası elə əlaqə və asılılıqla xarakterizə olunur ki, bu onların birləşməsinə, 
qarşılıqlı  fəaliyyətinə,  öz  qrupunda  olduğu  kimi  geniş  ictimaiyyətin  də  funksiyalarını  daha 
səmərəli  yerinə  yetirməsinə  imkan  verir.  Qruplararası  differensasiya  və  qrupdaxili 
inteqrasiya bir-biri ilə sıx əlaqədədir və bir-birini tamamlayır. Qruplararası differensasiya və 
qrupdaxili  inteqrasiya  olmadan  səmərəli  qruplararası  qarşılıqlı  əlaqə  və  münasibətlər  də 
mövcud ola bilməz. 

---