Microsoft Word texnik tizimlarni boshqarish fanidan

4- Mavzu. Boshqarishni ta’riflash.
REJA. 
1.
Boshqarish tarkibi xaqida tushuncha, ishlab chiqarishning
markazlshtirilgan sharoitdagi tizimi. 
2.
Boshqarish jarayonlarining asosiy tizimi. 
3.
Avtomobilь transporti va texnika xizmati ko’rsatish korxonalarida boshqarish
jarayonlarining tizimi va majmui tavsifi. 
1. Boshqarish tarkibi xaqida tushuncha, ishlab chiqarishning
markazlashtirilgan sharoitdagi tizimi. 
Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida shakillanayotgan yangi xo’jalik yuritish
tizimi zamonaviy menejment sohasida keng va chuqur bilimli mutaxasislarga
muxtoj. Ayniksa bunday mutaxasislarga o’ta muxtojlik korxona va
tashkilotlarda snzilmokda, chunki kiska muddatda ular boshqarish tizimini
yaratishlari lozim. Yaratiladigan boshqarish tizimi bozor munosabatida yuqori
samaradorlikni, raqobatbardoshlikni va barqaror holatni ta’minlay olsin. 
Korxona atamasini o’ziga kelganda shuni hisobga olish lozimki, ba’zi bir
mamlakatlarda u fakat davlat yoki munitsipal mulkchilikda saklangan. Kolgan
yuridik shaxslar tashkilot nomini oldgalar. Ular o’z navbatida tijorat (ularning
asosiy maqsadlari katnashuvchilar orasida foydani chiqarib olish va taksimlash
bilan bog’lik emas) turlariga bo’lingan. 
Bunda, avvalgi boshqarish tizimiga nisbatan, xozirgacha faoliyat
kusatayotgan ko’pgina tashkilotlarda, yangi sharoitda zarur bo’lgan, avvallari
zarur bo’lmagan, funktsiyalar kelib chiqadi. Bozor iqtisodiyotida tashkilot yoki
korxonaning o’zi yechim qabul qiladi. U o’z maqsadlari va masalalarini
mustakil shakillantiradi, o’z taraqqiyotining strategiyasi va siyosatini ishlab
chiqadi ularni amalda joriy etish uchun zarur izlanishlar olib boradi, hodimlar
tanlaydi, uskuna va materiallar sotib oladi, ko’pgina tashkiliy va tarkibiy
masalalarni yechadi, shu jumladan barpo qilish, yo’q qilish, kushish yoki
ajratish va boshqalar. Kiskasi, tashkilot yoki korxona, bozor sharoitida ishlashi

---

25
uchun mustakillik belgilariga ega bulmokda. Bu esa boshqarish sohasini va
o’zini o’zi boshqarishni sezilarli kengaytirishni talab qiladi, menedjerlarning 
bajaradigan ishlarining tavsifi murakkablashadi va xajmi ortadi. Yechim qabul
qilishning o’z vaqtida bajarilishi va sifati uchun javobgarlik sezilarli darajada
usadi. Ishlab chiqarish menejmenti muhit o’zgarishi sharoitida ishlab chiqarishni
boshqarish barqarorligini ta’minlashi lozim, shu bilan birga yangi tashkil etish
tamoyiliga o’tadi. Korxona yoki tashkilot menejmenti-bu atama tashkilotni 
boshqarishni ifodalaydi. Yuqorida aytib o’tilgan ishlab chiqarish (xizmat
ko’rsatish) uni tashkil etish, texnik xizmat ko’rsatish hamda ishlab chiqarishning
strategiyasi, dasto’rini, ishlab chiqarishni moddiy ta’minlash va tezkor rejimda
tashkilot iqtisodiyotini, narx navoning tashkil topishi, ishlab chiqarish (xizmat
ko’rsatish) da harajatlarni boshqarishdir. 
Oliy ukuv yurtlarida menejment yo’nalishida mutaxasis tayyorlashda
o’kitib kelingan darsliklardagi korxonaning iqtisodiyoti, uni tashkil etish,
rejalashtirish va boshqarish fanlaridagidan ko’ra korxonani boshqarish tarkok
kulamda o’rganilda. CHunki iqtisodiyot, tashkil etish, ishlab chiqarishni moddiy
ta’minlash, maxsulotlarni sotish va shunga o’xshashlar bo’yicha savollar
mustakil bo’lim yoki darsliklar qilib shugullanilar edi. Menejment bu ishlab
chiqarishni boshqarish, ishlab chiqarishning samaradorligi va uning foydaliligini
oshirish maqsadida korxonani boshqarish tamoyillari, usullari, vositalari va
shakillaridir. 
Вазифа 
(фаолият тури) 

---

26
1-chizma «Menejment» tushunchasini aniqlashga yondoshishlar. 
Menejment-bu integratsiya jarayoni, jarayonlarning bir jamuljami,
sub’ektlari va ob’ektlar o’rtasida tartib va majorasiz munosabatlarning borligi,
yaxlitlik, birlik va shu birlikning tashkiliy jihatdan rasmiylashuvi natijasida
yangi sifatga erishish, munosabatlar va hamkorlikning yangi shakillari qaror
topishi. Soha bo’yicha tayyorlangan mutaxasis menejmen yordamida
korxonalarni tashkil toptiradi va ular oldiga maqsadlarni kuya bilish va ularga
erishish usullarini ishlab chiqish bilan boshqaradi. 
Menejmentning jarayoni rejalashtirish, tashkil etish, muvofiklash, moyillik,
nazorat kabi funktsiyalarning bajarilishini nazarda to’tadi. Ulardan foydalana
bilga menejer korxonaning tegishli maqsadlariga mos, korxonadagi
hodimlargaunumli va samarali Mehnat qilishlariga sharoit yaratadi. SHuning
uchun menejmentlik-yana bu korxonada ishlayotgan hodimlarni quyilgan 
maqsadlariga, Mehnat, akl-idrok, odamlarning moyillik xulkini yunaltira
bilishdir. 
Korxona menejmenti-bu maqsadlarni kuya bilish va joriy etish-degan edi
ilmiy menejment asoschisi F. U. Teylor- uni san’at kabi aniq bilish kerak, nima
qilish va eng yaxshi va kam harajat bilan bajarish usulidir. Bunday san’atga
ma’lum odamlar toifasi-menejerlar ega (soxib) bo’lishlari kerak. 
Менежмент бу 
Фан ва 
санъат 
Жараён
Одамлар 
тоифаси 
(менежерлар) 
Бошкариш 
органи ёки 
аппарати 

---

27
CHunki korxona maqsadiga erishishi uchun barcha ishlayotgan hodimlar
faoliyatini tashkil etish va kuchini yunaltirish menejerning ishidir. Menejment-
zamonaviy tashkilotlar (tijoratli yoki notijoratli) o’ziga xos organ. Usiz
tashkilot faoliyat ko’rsatishi va samarali ishlashi mumkin emas. SHuning uchun
boshqarish apparati har qanday tashkilotning tarkibiy kismidir va korxona
menejmenti tushunchasi bilan birga kushiladi. Apparatda ishlaydigan
kishilarning asosiy vazifasi korxonada barcha resurslar (sarmoya, bino, 
uskunalar, materiallar, Mehnat, axborot, yer, uddaburonlik kobilyatlari)ni uning
maqsadlariga erishish uchun samarali foydalanish va muvofiklashdan iborat. XX 
asrdan boshlab menejment mustakil bilimlar, fan sohasi deb ajratildi ularni
yechish uchun u o’z predmetiga, o’ziga xos muammolariga va yondashishlariga
ega. Bu darslikning ilmiy asosini boshqarish xaqidagi bilimlar yigindisi, o’zok
yillardan buyon tuplangan amaliy tajriba va boshqarishning g’oyalari,
nazariyalari, tamoyillari, usullari va shakillari ko’rinishi tashkil etadi. 
Menejment fan sifatida o’z ta’sirini Mehnatni boshqarish tabiatini
tushuntirishga, sabab va Oqibat orasidagi bog’liklikni aniqlashga, dalillar va
sharoitlarni belgilashlarga yunaltiradi, qaysiki Oqibatda odamlarning birgalikdagi
Mehnati o’ta foydali va o’ta samarali bulsin.