www.ziyouz.com kutubxonasi
32
hech yerda ko‘rinmasdi. Shunda Ivan o‘ziga o‘zi qat’iyat bi-lan dedi:
— Turgan gapki, u Moskva daryosida! Olg‘a!
Ivan Nikolaevichdan, nima uchun siz professorni aynan Moskva daryosida deb o‘ylayapsiz, deb
so‘ralsa yaxshi bo‘lardiya, ammo hamma balo shunda ediki, bu savolni beradigan odamning o‘zi yo‘q
edi. Manfur tor ko‘cha huvillab yotardi.
Oradan xiyolgina vaqt o‘tar-o‘tmas Ivan Nikolaevichni Moskva daryosi sohilidagi tosh zinada
ko‘rish mumkin edi.
U darhol kiyim-boshini yechib, yirtiq oq ko‘ylak va titilib ketgan, ipsiz, bir juft botinka oldida
qo‘lbola papiros chekib o‘tirgan, soqoli xushsurat odamga topshirdi. Shundan so‘ng u qo‘llarini silkib
terini qotirdi-da, suvga kalla tashladi. Suv shu qadar sovuq ediki, Ivanning dami qaytib ketdi, hatto
endi suv betiga suzib chiqolmasam kerak, degan fikr ham ko‘nglidan lip etib o‘tdi. Lekin, xayriyat,
suzib chikdi va pishqirib, ko‘zlari qinidan chiqqudek chaqchaygancha, hansirab neft hidi kelib turgan
qop-qora suv betida sohildagi chiroqlar tomon suza boshladi.
Suvning sovuqligidan diydiragan Ivan sohildagi pillapoyalardan boya kiyimini yechib qoldirgan
soqolli odam oldiga chiqa boshladi, qarasa, nafaqat kiyimlarini, shuningdek, soqolli odamning o‘zini
xam o‘g‘irlab ketishipti. Aynan o‘sha kiyim yechilgan yerda erkaklarning yo‘l-yo‘l ichki ishtoii, yirtiq
uzun ko‘ylak, sham, kichkina qog‘oz sanam va bir quti gugurt qolgan edi. Ivan musht do‘laytirib zaif
g‘azab bilan kimgadir po‘pisa qildi-da, so‘ng shu tashlandiq kiyimni kiya boshladi.
Hozir uni ikki mulohaza: birinchidan, hamisha o‘z yonida olib yuradigan MASSOLIT
guvohnomasining g‘oyib bo‘lgani, ikkinchidan, shu ahvolda Moskva ko‘chasidan o‘tsa bo‘larmikin
degan mulohaza bezovta qila boshlagandi. Nima bo‘lgandayam ichki ishton-da..sirasini olganda,
kimning nima ishi bor-a... ishqilib biron kor-hol bo‘lib, unga xalal bermasa bo‘lgani.
Ivan, shoyad yozlik shimga o‘xshab ko‘rinsa, degan niyatda ishton pochasidagi tugmalarni uzib
tashladi, kuliga kichkina ikonani, sham va gugurtni olib, yo‘lga gusharkan, o‘ziga-o‘zi dedi:
— Griboedovga! Shak-shubhasiz u o‘sha yerda.
Shahar oqshomgi hayot og‘ushida edi. Platformalarni shatakka olgan yuk mashinalari ko‘cha
changitib, zanjirlarni sharaqlatib o‘tishar, platformalarga ortilgan qoplar ustida qandaydir erkaklar
chalqancha tushib yotardilar. Hamma yerda derazalar lang ochiq edi. Shu derazalarning har bittasidan
to‘q-sariq abajurli chiroq yonib turgani ko‘rinar va hamma derazalar, hamma eshiklar, darvozaxonalaru
tomlardan, podvalu chordoqlardan, hamma-hamma hovlidan «Yevge-niy Onegin» operasida ijro
etiladigan polonez bo‘g‘iq eshitilardi.
Ivan Nikolaevich bekorga xavotirlanmagan ekan: o‘tgan ham, ketgan ham o‘girilib uni kuzatib
qolardi. Natijada u katta ko‘chalarni tark etib, jinko‘chalardan yurishni ma’qul ko‘rdiki, bu yoqlardagi
odamlarning uncha xiralik qilmasligiga, shimga hech o‘xshagisi kelmayotgan ichki ishton kiygan,
yalangoyoq odamni to‘xtatib, surishtiradigan kishi uchramasligiga ko‘proq ishonsa bo‘lardi.
Ivan ham shunga amal qilib, Arbatning o‘rgimchak ini singari har tomonga taralgan tor
ko‘chalariga sho‘ng‘idi va dam o‘tmay atrofga qo‘rqa-pisa ko‘z qiri-ni tashlab, orqasiga o‘girilib
qarab, gohida uylarning yo‘laklariga yashirinib, svetoforlar qo‘yilgan chorrahalardan, elchixona
binolarining muhtasham darvozalaridan o‘zini uzoqroq olib, devorlar yoqalab yurib ketdi.
Lekin u qaerda bo‘lmasin, orkestr jo‘rligida Tatyanaga muhabbat izhor qilib ariya ijro etayotgan
salobatli yo‘g‘on ovoz uni ta’qib qilib, negadir qattiq iztirobga solardi.