Mixail Bulgakov. Usta va Margarita (roman)
www.ziyouz.com
kutubxonasi
70
minib chikdi. U fokstrot sadosi ostida
sahnani bir marta aylangach, burg‘i chalib zafar na’rasini tortgan
edi, velosiped orqa g‘ildiragiga turib oddi. Kichkina odam bitta g‘ildirakda bir oz sahna aylangach,
oyog‘ini osmonga ko‘tarib, velosipedni qo‘li bilan boshqara boshladi va ayni paytda uning old
g‘iddiragini chiqarib olib parda orqasiga dumalatib yubordi, so‘ng velosiped tepkilarini qo‘li bilan
aylantirgancha bir g‘ildirakda yurishni davom ettirdi.
Shundan keyin egniga triko va hammayog‘iga kumush yulduzchalar
yopishtirilgan yubka kiygan,
to‘ladan kelgan sariq soch ayol bir g‘ildirakli judayam baland velosiped minib chiqib, u ham sahnada
aylana boshladi. Kichkina odam bu ayol bilan to‘qpash kelganida boyagadagi kotelok-shlyapasini
oyog‘i bilan yechib, chinqirib salomlashardi.
Nihoyat, sakkiz yoshlardagi afti qarimsiq bir bola avtomobilning kattakon gudogi osilgan
qo‘shg‘ildirakli jajjigina
velosiped minib chiqib, kattalar oyog‘i ostida o‘ralashib, g‘izillab yura
boshladi.
Uchchala artist sahnada bir necha marta gir-gir aylangach, orkestrdagi barabanning vahimali sadosi
ostida yugurib sahna labiga kelishgan edi, birinchi qatorda o‘tirgan tomoshabinlar «voh», deb o‘tirgan
yerlarida orqaga tashlanishdi, chunki odamlarning nazarida, uchchala artist
ham velosipedlari bilan
birga orkestr joylashgan chuqurga yiqilib tushayotganday bo‘lib tuyulgan edi.
Lekin artistlar, velosipedlarining oldingi g‘ildiraklari musiqachilar ustiga qulagudek bo‘lgan bir
paytda taqqa to‘xtashdi. Velosipedchilar «Ap!» deya qattiq qichqirishib, yerga sakrab tushdilar, ayni
paytda sariq soch ayol tomoshabinlarga havoyi bo‘sa yubordi, go‘dak esa gudogini bibilatib kulgili
signal berdi.
Gulduros qarsaklar binoni larzaga keltirdi, havorang parda sahnaning
ikki tomonidan bir-biriga
yaqinlashib kelib, velosipedchilarni ko‘zdan yashirdi, eshiklar tepasidagi «chiqish» deb yozilgan yashil
chiroqlar o‘chdi, gumbaz ostidagi oppoq sharsimon chiroqlar o‘rgimchak inini eslatuvchi gimnastika
dorlari oralig‘idan quyoshdek charaqlab yondi. Tanaffus boshlangan edi, shu tanaffusdan so‘ng
tomoshaning oxirgi bo‘limi boshlanishi kerak.
Velosipedchi Jullilar oilasi namoyish qilgan mo‘‘jizaga mutlaqo qiziqmagan yagona odam Grigoriy
Danilovich Rimskiy bo‘ldi. U yolg‘iz o‘zi yupqa lablarini tishlab kabinetida o‘tirarkan,
chehrasi dam-
badam asabdan tirishardi. Lixodeevning g‘ayritabiiy tarzda g‘oyib bo‘lgani yetmaganday, endi hech
kutilmaganda administrator Varenuxaning yo‘qolib qolgani ortiqcha bo‘ldi.
Rimskiy uning qayoqqa ketganini bilardi, ammo u shu ketganicha... qaytib kelmadi! Rimskiy
yelkasini uchirib-uchirib qo‘yarkan, o‘zicha pichirladi:
— Axir qaysi gunohim uchun?!
Moliya direktoridek ishbilarmon odam uchun Varenuxa ketgan yerga qo‘ng‘iroq qilib, unga nima
bo‘lganini so‘rab bilishdan oson ish bo‘lmasa ham, taajjubki, u to kechki soat o‘ngacha o‘zini bu
narsaga majbur qila olmadi.
Soat o‘nga borganda Rimskiy o‘zini o‘zi
majbur qilib, nihoyat telefon trubkasini qulog‘iga tutdi,
tutdi-yu telefonning gung bo‘lib qolganini bildi. Kurer binodagi boshqa telefonlar ham
ishlamayotganini xabar qildi. Albatta, ko‘ngilsiz, ammo unchalik g‘ayritabiiy bo‘lmagan bu hol moliya
direktorini, negadir, tamomila hangu mang qilib qo‘ydi, lekin ayni paytda xursand ham qildi: u
qo‘ng‘iroq qilish zaruratidan forig‘ bo‘lgan edi.
Tanaffusdan darak beruvchi qizil chiroq moliya direktorining boshi uzra endigina lip-lip yona
boshlagan edi, kurer kirib ajnabiy artistning kelganini xabar qildi. Negadir moliya direktori bu
xabardan bir seskanib tushdi va o‘rnidan turib, qovog‘idan qor yog‘gudek o‘shshaygancha,
gastrolyorni kutib olgani parda orqasiga yo‘l oldi, chunki uni kutib olish uchun Rimskiydan boshqa
hech kim qolmagan edi.
Bir guruh sinchkov odamlar: egniga zarvaraq shohi to‘n kiyib, salla o‘ragan ko‘zboyloqchilar,
to‘qima oq kurtka kiygan konki uchuvchiyu upa sepib aftini oqarTirgan bayonchi va grimchilar
yo‘lakda uymalashib turisharkan, har xil vaj bilan kattakon grimxonaga mo‘ralashardi.