Microsoft Word xulqi ogishgan bolalar psixologiyasi

Kammuhtojlik fyenomyeni 
Zamonaviy nuqtai nazarlarga muvofiq oila nafaqat tobye axloqning sodir 
bo`lishida, balki quvvatlanishida ham aqamiyatli rol o`ynaydi. qarindoshlarning 

---

o`zlari garchi ryeal tarzda azoblansalar-da, ko`pincha addiktni ko`tarilishga 
qo`zqaydigan turlicha psixologik muammolarga ega bo`lishlari mumkin. 
 
Addiktning qarindoshlaridan oila a'zolaridan kimdir addiktiv axloqni uzoq muddat 
saqlagan qolda, birinchi navbatda, jiddiy muammolar paydo bo`ladi va 
kammuhtojlik qolati rivojlanadi.  kammuhtojlik tushunchasi ostida shaxsdagi 
salbiy o`zgarishlar va oila a'zolaridan kimningdir tobye axloqi oqibati tushuniladi 
[2, 17]. qarindoshlarning psixologik qolatida aniq ko`rinuvchi jaroqatli o`zgarishni 
qo`zqatuvchi oilaning tobye a'zosi va qarindoshlari (ko`pincha ota-onasi) 
o`rtasidagi o`zaro munosabatlar nazarda tutiladi. Bu nafaqat oiladagi janjalli 
vaziyatni samarali qal qilishga, balki tobyelikni yengish jarayoniga ham to`sqinlik 
qiladi. kammuhtojlik muqtojlikni qo`llab-quvvatlaydi. Shunday qilib, 
kammuhtojlik – bu oilaviy psixologik muammolarning  yopiq doirasidir.   
Masalan, giyohlarga tobye bo`lib qolgan o`smirlarning ota-onalari 
giyohlarni istye'mol qilish jarayoniga tortilgan bo`lishi mumkin. Ularning barcha 
oilaviy qayoti bolaning giyohlarni qabul qilish sikli atrofida aylanadi. Oila miflar, 
o`zaro navbatma-navbat va'dalar va illyuziyalar bilan yashaydi. Navbatdagi 
ko`tarilishdan kyeyin o`smir samimiy afsuslanadi. U o`z gunoqini silliqlashga 
tayyor va  oliyqimmat va'dalar byeradi. Ota-onalar evaziga “zaif” o`smirlar bilan 
yaqinlik hissiyoti va umidni olgan qolda   eng daqshatlisi ortda qoldi dyeya 
o`zlarini qayta va qayta aldashga tayyordirlar.   
Boqlanib qolish muammosi bilan to`qnash kyelganda oila juda turli-tuman 
oilaviy miflar,  proyektsiya, muammoni inkor etish, yolqizlikni kuchaytiruvchi 
muammo qaqida indamaslik va boshqa   muqofaza tizimlarini quradi. qarindoshlari 
o`zlari anglamagan qolda addiktni ko`tarilishga itaradilar. “Istye'mol qilmagan” 
muddatda oilada asta-syekin zo`riqish, xavotir o`sadi, shubha va gumonlar 
kuchayadi. Nihoyat, zo`riqish shunday yuqori bo`ladiki, kimdir chiday olmaydi – 
ko`tarilishni anglatuvchi janjal chiqaradi. hammasi qayta takrorlanadi.  
Paradoksal tarzda, biroq addiktsiya oilani mutyelik ob'yekti bilan kurashda 
jipslashtiradi, u yaqinlik illyuziyasini byeradi.  
kammuhtojligi bo`lgan oilada rollar va javobgarlikning taqsimlanishi 
buzilgan.  Addikt o`z harakatlari uchun javobgarlikni juda kam qollardagina o`ziga 
oladi. U sodir bo`layotganlar uchun barcha aybni boshqalarga yuklaydi. Va 
Nihoyat qarindoshlar unga faqat –  addiktsiyani qoldirib, addiktning qayoti uchun 
bor mas'uliyatni  o`zlariga qabul qiladilar.   
kammuhtojlik munosabatlari doirasida ovoz chiqarib aytilmaydigan “o`zaro 
kyelishuv” – “myen syening istye'mol qilishingga ko`z yumaman, buning evaziga 
syen uni, buni qilasan” vaziyati bo`lishi ham eqtimol. Shunday qilib, xotin erining 
ichkilikka ruju qo`yganligini, qachonki, masalan, qandaydir sovqa yoki pul 
olganida yutib kyetishi mumkin.     
“Parallyel tarzda mavjud bo`lish” tipidagi munosabat ham bo`lishi mumkin. 
Addikt va oila a'zolarining har biri o`z qayoti bilan yashayotgan kabi tutadilar va 
bir birlarining muammolariga mutlaq aralashmaydilar. Bunday munosabatlar aniq 
alohida sharoit, avtonom yashashga amal qiluvchi masofali oilalardagina mumkin. 
Oila a'zolari yotoqxonada turganday yashaydilar. Ularda faqat bitta umumiy 
masala mavjud – uydan axlatni chiqarib tashlamaslik.   

---

Munosabatlar tipidan qat'i nazar kammuhtoj oilalar a'zolarining o`zlarini qis 
qilishlari yomonlashadi. Oila a'zolari quyidagi o`zgarishlarga duch qilinadi:  
– shaxsiylik yo`qoladi, istye'molga  fiksatsiya sodir bo`ladi; 
– addiktning axloqi oilaning boshqa a'zolarining hissiy qolatini to`liq 
byelgilaydi; 
– shiddatlilik,aybdorlik, umidsizlik affyektlari ustunlik qiladi; 
– o`z-o`zini baholash va o`z-o`zini qurmatlash kyeskin pasayadi, masalan 
“biz yomonmiz, biz hamma narsada aybdormiz” hissiyoti kyeladi; 
– yolqon turi kuchayadi: qurbon («nima uchun myenga shunday qiynoqlar»), 
qutqaruvchi («myen uni myenga nima bo`lishidan qat'i nazar qutqaraman»); 
– hissiy myeros bo`lib qolish va apatiya qolati qis qilinadi; yolqizlanish 
boshlanadi; 
– surunkali stryess fonida  qyech so`zsiz salomatlik yomonlashadi: somatik 
kasalliklar zo`rayadi, ruqiy azoblanish qolati rivojlanadi.  
Ruqiy azoblanish qolati nafaqat ishga qobiliyatni pasaytirishi bilan, balki 
o`zini qis qilishni yomonlashtirishi bilan ham xavflidir.  Ruqiy azoblanish qolati 
suitsidal axloqni uyqotadi. Shunday qilib, tobye axloq muammosi oilaviy 
buzilishgacha kyengayadi.