Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

Dövlət quruluşu.  İdarəolunma formasına görə Kipr respub-
likadır. Adanın hər iki hissəsində parlament demokratiyası 
fəaliyyətdədir. Yunanlar yaşayan hissədə dövlətə  və hökumətə 
prezident rəhbərlik edir. O, Nazirlər Kabinəsinin tərkibini formalaş-
dırır. Yunan icmasında ali qanunvericilik hakimiyyət prezidentə  və 
birpalatalı (56 yer) parlamentə məxsusdur. Ölkə prezidenti və parla-
ment deputatları 5 il muddətinə seçilir. 
Ölkənin türklər yaşayan hissəsində prezident və Baş nazir 
vəzifələrini ayrı-ayrı adamlar tutur. Yunan icmasında olduğu kimi 
burada da prezident və birpalatalı parlament (50 yer) 5 il müddətinə 
seçilir. 
İnzibati ərazi cəhətdən Kipr 6 dairədən ibarətdir. Vahid olkənin 

---

 
105 
paytaxtı Nikosiyadır. Bu şəhər yunan və türk icmaları hissələrinə 
bölünmüşdür. Bütün dairələrin adları orada yerləşmiş böyük 
şəhərlərin adı ilə eynidir. Famaqusta (iki hissəyə bölünmüşdür), 
Kireniya (türk icması  ərazisindədir), Pafos, Larnaka və Limosol 
(yunan icması ərazisindədir) belə dairələrdəndir. 
Milli bayram müstəqillik günü olan 1 oktyabrdır (1960). 
Dövlət iki hissəyə bolündüyündən onun siyasi partiyaları da ayrı-ayrı 
hissələrdə  fəaliyyət göstərən müxtəlif yönümlü partiyalardır. 
Yunanlar yaşayan hissədə nisbətən böyük siyasi partiyalar 1976-cı ildə 
yaradılmış Demokratik partiya; 1946-cı ildə yaradılmış Kipr 
Zəhmətkeşlərinin Mütərəqqi partiyası (abbreviaturası AKEL); 1969-
cu ildə yaradılmış Sosial-Demokratlar Hərəkatı partiyası və b.-dır. 
Türk icmasının yaşadığı bölgələrdə isə 1975-ci ildə yaradılmış 
Milli Birlik partiyası; 1990-cı ildə yaradılmış Demokratik partiya; 
1970-ci ildə yaradılmış Türk Respublikası partiyası və b.-dır. Yunan 
icması parlamentinin deputatlarının böyük əksəriyyəti Demokratik və 
AKEL partiyasının üzvləridir. 2003-cü ildə icmada keçirilmiş 
prezident seçkilərində Demokratik partiyanın lideri Tasos Panadopu-
los prezident seçilmişdir. 
Türk icması parlamentində Milli Birlik və Demokratik partiya 
nümayəndələri üstünlük təşkil edirlər. Milli Birlik partiyasının lideri 
Şimali Kipr Türk Respublikasının (ŞKTR) Baş naziri, Demokratik par-
tiyanın lideri isə ŞKTR-nın prezidenti vəzifəsini tutur. 
Hər iki Kipr icmasının xarici siyasətində birtərəflik və bütün 
ölkələrlə dostluq münasibətlərini inkişaf etdirmək məsələləri sözdə 
ön plana çəkilir. 
Kipr probleminin həlli dünya istimaiyyətinin, xüsusilə BMT-
nin nəzərindən yayınmır. Bu problem dəfələrlə BMT-də, onun 
Təhlükəsizlik  Şurasında müzakirə olunub və müəyyən qətnamələr 
qəbul edilib. Əgər qəbul olunan qətnamə yunan icmasının xeyrinə 
olubsa onu turk icması  rədd edib, türk icmasının xeyrinə olan 
qətnamələrə isə yunan icması yox deyib. 
1997-ci ilin əvvəllərində Kipr Respublikası Rusiyadan «yer-
səma» tipli orta mənzilli idarə olunan raketlər almaq istədiyini 
bildirdi. Yunanıstan bu işdə ona yardımçı olacağını elan etdi. Onda 
Türkiyə  ŞKTR-də yerləşdirdiyi ordu kontingentinin sayını artıra-
cağını bildirdi. Kipr Respublikası Yunanıstan ilə  sıx yaxınlaşmaya 
can atdığı vaxtda ŞKTR Türkiyə ilə inteqrasiyaya üstünlük verirdi. 
 
106
2002-ci ilin noyabrında BMT Kiprin federal sistemdə yenidən 
birləşdirilməsini nəzərdə tutan yeni sülh proqramını irəli sürdü. 
Həmin ilin dekabrında Avropa İttifaqı (Aİ) bildirdi ki, Kipr təşkilata 
üzvlüyə Avropa İttifaqının 2004-cü ildəki növbəti genişləndirmə 
raundunda qəbul ediləcək. 
Kiprdəki sülh danışıqlarını  dəstəkləyərək Avropa Ittifaqı, 
həmçinin bildirir ki, əgər sülh əldə olunmazsa yalnız beynəlxalq 
aləmdə tanınmış Yunan Kipri təşkilata üzv qəbul olunacaqdır 
2003-cü ilin fevralındakı prezident seçkilərində  mərkəzi De-
mokratik partiyanın lideri Tassos Papadopulos qalib gəldi. Bir ay 
sonra BMT-nin nəzarət etdiyi danışıqlar baş tutmadı. Həm yunanlar, 
həm də türklər təklif olunan plandan ehtiyat etdiklərini bildirdilər. 
2003-ün aprelində kiprlilər bufer zona boyu hərəkətin məhdudluğunu 
sadələşdirdilər. Hər iki icmadan minlərlə kiprli dərhal xətti keçdi. O 
vaxtdan bəri çoxlu Kipr türkü daha inkişaf etmiş  cənuba işləməyə 
getdi. 2004-ün fevralında Yunan və Kipr liderləri güclü beynəlxalq 
təzyiq altnda BMT-nin vasitəçilik etdiyi sülh danışıqlarını yekunlaş-
dırmağa razılıq verdilər və beləliklə, Kipr vahid dövlət kimi Avropa 
İttifaqına üzv oldu. Apreldə adanın hər iki hissəsində keçirilən refer-
endumda Kipr yunanlarının 75 faizdən çoxu BMT-nin yenidən 
birləşmə planından imtina etdilər, Kipr türklərinin 65 faizi isə planı 
bəyəndi. Hər iki tərəfin liderləri plana qarşı çıxdılar. 
Plandan imtina yalnız Yunan Kiprinin 2004-cü ilin mayın 1-də 
Avropa  İttifaqına üzv olması ilə  nəticələndi. Bununla belə, Türkiyə 
Kiprinin birləşmə planını bəyənməsi sülhə doğru konstruktiv bir ad-
dım idi. Bu bəyannamə Türkiyə Kiprinə öz meyvə, tərəvəzlərini 
cənuba və eləcə  də, Ümumi bazarına tarifsiz daxil etməyə imkan 
verdi. Türkiyə höküməti özünün Avropa İttifaqına üzvlük qrafikinə 
əlavə olaraq Kipr respublikasının Avropa İttifaqının üzvü kimi tanı-
mağa razılıq verdi lakin tam diplomatik tanıma yoxdur.