Kommunikativ məzmunlu sual və tapşırıqlar üzərində praktik işlər
Tapşırıq. Suallara cavab verin.
1.
Mədəniyyətlərarası münasibət və onun tipləri haqqında danışın.
2.
Müasir Azərbaycan mədəniyyəti hansı xüsusiyyətlərə məxsusdur?
3.
Tərcüməçi ilə əlaqə qurarkən hansı əməl olunmalı qaydalar var?
4.
Effektiv qarşılıqlı fəaliyyət üçün işgüzar ünsiyyət sahəsində öz milli və
mədəni ənənələrimizdən faydalana bilməyin üstünlükləri nələrdir?
5.
Beynəlxalq işgüzar ünsiyyətdə fərqli mədəniyyətlərin nümayəndələrinin nitq
davranışlarının xüsusiyyətləri haqqında nə deyə bilərsiniz?
Tapşırıq.
Mətni oxuyun, işgüzar qarşılıqlı əlaqə zamanı tanınmalı və başa
düşülməli olan müxtəlif işgüzar ünsiyyət üsullarına diqqət edin.
İŞGÜZAR ÜNSİYYƏTİN MİLLİ-MƏDƏNİ SPESİFİKLİYİ
Müxtəlif ölkələrdə eyni jestlərin tamamilə fərqli mənaları ola bilər. Özü haqqında
danışarkən avropalılar əli ilə sinəsinə, yaponlar isə burnuna işarə edir. Bəzi Afrika
ölkələrində gülüş heyranlığın və hətta xəcalətin göstəricisidir və ümumiyyətlə,
əyləncənin təzahürü deyil. Yunanıstanda və Türkiyədə ofisianta heç vaxt iki barmaq
göstərilməməlidir (adətən iki qəhvə gətirməyi xahiş etdiyimiz kimi) – bu amansız
bir təhqirdir. Çox vaxt eyni jestin nəinki fərqli, həm də tam əks mənası var. Beləliklə,
baş barmaqla işarə edən barmağından bir üzük meydana gətirərək, amerikalılar və
bir çox başqa xalqların nümayəndələri işlərin "yaxşı" olduğunu söyləyirlər. Eyni jest
AzTU
“Humanitar fənlər” kafedrası
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya
101
Yaponiyada puldan danışarkən istifadə olunur. Bu jest Fransada sıfır deməkdir.
Yunanıstanda və Sardiniyada da eyni simvol irəliləmək inkişaf etmək əlaməti kimi
ifadə olunur. Fransada və ya İtaliyada kiminsə fikri axmaq hesab olunursa, bir qayda
olaraq, bir alman başını ifadəli şəkildə bükür və alnına vurur, sanki deyir: "Sən dəli
oldun". İspan eyni jestlə özündən razı qaldığını göstərir. Hollandiyalı özünün alnına
çırparaq, işarə edən barmağını yuxarı uzadarsa, bu, ağlınızı qiymətləndirdiyini
göstərir. Fransızlar hisslərini milli şəkildə ifadə edirlər, onların şifahi olmayan çoxlu
jestləri var. Bir fransız bir şeydən məmnun qaldıqda üç barmağının uclarına qoşulur,
dodaqlarına aparır və çənəsini yüksək qaldıraraq havaya nazik bir öpüş göndərir.
Barmağının alt hissəsini göstərici barmağı ilə ovuşdurursa, bu, xəbərdarlıq
deməkdir: "Burada bir şey murdar bir şeydir", "Diqqət et", "Bu insanlara etibar edilə
bilməz." Eyni cür məlumatı – "Ehtiyatlı olun, qabaqda təhlükə var" italyanlar
barmağını burnuna vuraraq ötürürlər. Hollandiyada belə bir siqnal "mən sərxoşam"
və ya "sən sərxoşsan" kimi tərcümə olunur. Eyni zamanda ingilislər üçün sui-qəsd
və gizlilik deməkdir.
Çox xarakterik bir jest- barmağınızın bir tərəfdən digər tərəfə hərəkəti- ABŞ və
İtaliyada cüzi bir qınama, təhdid və ya deyilənləri dinləmək çağırışı, Hollandiyada
isə imtina deməkdir. Əgər ruslar işgüzar münasibətdə sola və ya sağa əhəmiyyət
vermirlərsə, məsələn, Yaxın Şərqdə sol əlinizlə kiməsə hədiyyə və ya pul verə
bilməzsiniz. Ona görə ki, İslamı qəbul edənlər üçün sol əl murdar sayılır və bu iş
ortağı üçün təhqir ola bilər.
Rabitə mütəxəssisləri jestlərinin, bir qayda olaraq, sol əllə, sağ əllə olduğuna diqqət
yetirirlər. Buna görə də, işgüzar ünsiyyətdə ortağınız sol əli ilə işarələyirsə, onun
başqalarına qarşı inamsız və ya sadəcə neqativ olduğu bir şans var. Bəzən hətta bir
jestdəki kiçik bir dəyişiklik də mənasını tamamilə dəyişə bilər. Bu, İngiltərədə iki
barmaqdan ibarət bir jestlə, yuxarı qaldırılmış iki barmaqla (V) olur: Yuxarı
qaldırılmış iki barmaq digər şəxsə tərəf yönəldilirsə, bu dəhşətli təhqirdir. Əgər
özünə tərəf yönəldilirsə, bu Qələbə sözünün ilk hərfidir. Bu jest həm tanınmış
siyasətçilər, həm də onları qarşılayanlar tərəfindən istifadə olunur.
Şifahi olmayan qarşılıqlı əlaqənin aspekti də mədəniyyətlərarası xüsusiyyətlərə
malikdir. Məsələn, bir amerikalı üçün məqbul sayılan şəxsi ünsiyyət sahəsi 60 sm-
dir. Bir amerikalı həmsöhbətinə mümkün qədər yaxın olmağa çalışan bir ispaniyalı
və ya yaponiyalı adamla ünsiyyət qurduqda, amerikalı belə bir tərəfdaşı, bir qayda
olaraq, sevmədiyində çox israrlı olacaqdır. Latın amerikalılar vəziyyətdə amerikalını
AzTU
“Humanitar fənlər” kafedrası
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya
102
yüksək düşüncəli və təkəbbürlü bir insan olaraq qəbul edəcəklər və hər ikisi də bir-
birinin fikrincə, səhv olacaqlar, çünki söhbət zamanı adi məsafə pozuldu, bu da
qarşılıqlı narazılığa səbəb yaradacaqdır.
Fərqli mədəniyyətlərin xalqları məkanı qavramaları ilə bir-birindən fərqlənirlər.
Belə ki, amerikalılar ya da böyük iş görməyə alışmışlar binalara və ya yalnız açıq
qapılara sahib olduqlarına inanırlar. "Xidmətdə olan bir amerikalı başqalarının
ixtiyarında olmalıdır." Açıq bir ofis işçiyə bir növ siqnaldır, ustasının yerində
olduğunu və ən əsası gizlədəcək heç bir şeyinin olmadığını bildirir. Nyu-Yorkdakı
bir çox göydələn tamamilə şüşədən hazırlanmışdır və bunları görmək mümkündür.
Burada şirkət direktorundan tutmuş mesajçıya qədər hər şey daim diqqətdədir. Bu,
işçilər arasında müəyyən bir davranış stereotipini yaradır və "birlikdə ümumi bir şey
etdikləri" hissini yaradır. Alman iş yerinin təşkilində ənənəvi formalar kökündən
fərqlidir. Əvvəla, binalar üçün vacib şərt ikiqat və ya çox etibarlı qapılardır. Qapı
açıqdırsa, almanlar üçün bu nizam-intizamsızlığın bir sübutudur.
Bir Amerikalı üçün onunla eyni otaqda olan bir insanla danışmaqdan imtina ona
qarşı hədsiz dərəcədə mənfi münasibət deməkdir. İngiltərədə bu, ümumiyyətlə,
qəbul edilmiş qaydadır. Tək qalmaq istəyən bir amerikalı hansısa otağa yollanır və
qapının arxasını bağlayır. İngilislərdə isə bu üsulla insanlardan təcrid olunmaq üçün
istifadə edilmir.
İngiltərədə amerikalılar tez-tez ucadan danışmağa, intonasiya təcavüzünü həyata
keçirməyə, ingilislər isə mümkün qədər sakit tonda danışmağa üstünlük verirlər.
Amerikada bu "pıçıltı" onları narahat edir. Avropalıların əl ilə normal bir təbriki
olduğu halda, hindular, bir jestlə salamladıqda daha çox məmnun olurlar: iki barmaq
birləşir, barmaqlar çənəyə tərəf yönəldilir, baş bir az əyilmiş olur. Əl sıxma
Yaponiyada qəbul edilmir. Yaxşı davranışın ən vacib elementi əyilməkdir. On beş
dəfə əyilmək təntənəli bir salamlama üçün kifayətdir. Yaxşı təəssürat yaratmaq üçün
qırx beş dəfə əyilmək lazımdır, yetmiş dəfə əyilmək ibadətçi tərəfindən xüsusi
hörmət kimi ifadə olunur. Ən hörmətli insan ard-arda doxsan dəfə təzim edərək
salamlanır.
Avropa salamları, ümumiyyətlə, qısa və quru olursa, İslam ölkələrində, məsələn,
ərəb ölkələrində salamlaşma bütöv bir prosedura çevrilir, kişilər qucaqlaşır,
yanaqları ilə bir-birlərinə yüngülcə toxunur, arxa və çiyinləri ilə bir-birinə
yapışırlar.
AzTU
“Humanitar fənlər” kafedrası
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya
103
Bəzən bu mədəni fərqlər stereotiplər yaradır: "Səs-küylü amerikalılar", "lovğalanan
ingilislər", "təcavüzkar almanlar", "əyilən (bükülən), təzim edən yapon." Unutmaq
olmaz ki, bunlar milli mədəniyyətin əlamətləri deyil, işgüzar qarşılıqlı əlaqə zamanı
tanınmalı və başa düşülməli olan müxtəlif işgüzar ünsiyyət üsullarıdır. Bir növ
bacarıqlı bir tərcüməçi vasitəsi ilə bu cür ünsiyyətə əməl olunur.
Dostları ilə paylaş: |