Mikrobiologiya va immunologiya
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Patogen mikroorganizmlarning mahsus belgilari.
|
Infeksiya shakllari.
Infeksiya va infeksion jarayon shakllari har xil bo‘lib, bu kasallik qo‘zg‘atuvchisining tabiati, uning makroorganizmdagi ta’sir joyi, tarqalish yo‘llari va boshqa sharoitlarga bog‘liq. Ekzogen infeksiya - patogen mikroorganizmning odam organizmiga tashqa- ridan oziq-ovqat maxsulotlari, suv, havo, tuproq, kasal odam, mikrob tashuvchi va 88 rekonvalessentlarning chiqindilari orqali tushishi. Endogen infeksiya - ma’lum bir sharoitda odamning normal mikroflorasiga kiruvchi shartli patogen mikroorganizmlarning kasallik qo‘zg‘ashi. Bunday holat ko‘pincha har xil sabablarga ko‘ra, masalan, organizmning himoya omillari susayganda, uzoq vaqt antibiotiklar olganda yuz beradi. Autoinfeksiya - endogen infeksiyaning bir turi bo‘lib, odam mikroflorasi bir biotopdan ikkinchisiga ma’lum bir sabablar bilan tushganida yuzaga keladi. Masalan, ifloslangan qo‘l bilan ko‘zni ishqalaganda. Patogen mikroorganizmlarning mahsus belgilari. Patogenlik - mikrobning irsiy determinantalashgan potensial kasallik chaqira oladigan qobiliyatiga aytiladi yoki patogenlik- turga xos, nasldan-naslga beriluvchi xossadir. Bir turdagi mikrob o‘ziga xos infeksion jarayon chaqiradi. Infeksion jarayonning xususiyligi bu yaxshi belgi bo‘lib, u yordamida qo‘zg‘atuvchilarni organizmda joylanishini ayrim hujayra va organlarni tanlab ta’sir etishini, kasallikni klinik belgilarini, mikroblarni organizmdan ajralib chiqish yo‘llarini va immunitetni hosil bo‘lishini bilib olamiz. Virulentlik –shtammga xos belgi bo‘lib, patogenlik darajasiga aytiladi. Patogen mikroblarning virulentligi ham o‘zgarib turadi. Uni kuchaytirish va pasaytirish mumkin. Agar virulentligi past bo‘lgan mikroblarni, ularga sezgir hayvonlarga bir necha marta passaj qilinsa, transduksiya, transformatsiya, konversiya yo‘li bilan virulentlikni ko‘paytirish mumkin. Agar virulentli mikroblarga turli tashqi omillar ta’sir ettirilsa (dezinfektorlar, immun zardoblar) virulentlik pasayadi. Virulentligi pasaytirilgan mikroblar turli vaksinalar tayyorlashda ishlatiladi. Patogen mikroblarning virulentligini ta’riflash uchun o‘lchov birligi qabul qilingan. O‘lchov birligini qilib, DLM – dosis letalis minima olingan, bu sezgir hayvonlarni ma’lum vaqt ichida o‘ldira oladigan mikroblarning eng oz miqdori. DSL - dosis certa letalis laborator hayvonlarning hammasini 100% o‘ldiradi. Hozirgi vaqtda DL 50 birligi ishlatilmoqda, bunda zararlantirilgan hayvonlarning 50% o‘lishi kerak. 89 Organizmda kasallik chaqiradigan patogen mikroblarning ma’lum miqdoriga infeksion doza deyilidi. Virulentlik mikroblarning turli xususiyatlarini yig‘indisi bo‘lib, u mikrobning invazivlik, toksigenlik, kapsula hosil qilish, adgeziya, kolonizatsiya xususiyatlariga bog‘liq. Adgeziya - mikroorganizmlarni sezuvchan hujayra yuzasiga so‘rilishi, yopishishi xossasidir. Bunga kiprikchalar, tukchalar ma’sul. Kolonizatsiya - patogen mikroorganizmlarni moyil organizmda ko‘payishi. Invazivlik - patogen mikroorganizmlarni organizmning limfoid, epiteliy, asab va hujayra to‘qimalariga kira olish qobiliyati va infeksiyaning tarqalishi. Invazivlik patogen mikroblar tomonidan ishlab chiqarilgan patogenlik fermentlari tomonidan amalga oshiriladi: - gialuronidaza – qo‘shuvchi to‘qimalardagi gialuron kislortasini emiradi; - neyraminidaza – glikoproteidlar, glikopeptidlar, polisaxaridlar, turli to‘qimalardan neyramin kislotasini ajratadi va ularning mikroblar uchun o‘tkazuvchanligini oshiradi; - fibrinolizin – odam qoni fibrinini gidrolizlaydi va qon bilan tarqalishini ta’minlaydi; - letsitinaza – hujayra qobig‘i tarkibiga kiradigan letsitinni parchalaydi va shu bilan o‘tkazuvchanligini oshiradi. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|