Mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot

“Narx-istemol” chizigʻi. 
Yuqorida “daromad-iste’mol” chizigʻi 
qaralganda, ne’matlar narxi oʻzgarmaydi, deb qabul qilingan edi. Endi 
daromadni oʻzgarmas, deb qaraymiz va ne’matlardan bittasini, masalan, 
X
1 ne’matning narxini oʻzgaruvchan deb qaraymiz 
ne’matning narxi 
P 
ketma-ket kamayib bormoqda, ya’ni 
P 
P 
P 
P 
1 2 3 va 
hokazo. 
Grafikda narxning bunday oʻzgarishi, byudjet chizigʻining 
AB 
holatdan 
AB
1 , 
AB
2 va 
AB
3 holatlarga siljitadi 
Masalan, 
X 
1 tovar olma boʻlsin, 
X 
2 tovar apelsin boʻlsin. (a) 
rasmda apelsin narxi oʻzgarmaydi, olma narxi pasayib bormoqda. 
Natijada byudjet chizigʻining 
X 
2 oʻq bilan kesishgan nuqtasi 
oʻzgarmaydi, 
X
1 oʻq bilan kesishgan nuqtasi oʻng tomonga siljib boradi. 
Olma narxining tushishi, real daromadni oshiradi, natijada iste’molchi 
olma narxi oshmasdan oldin ola olmagan apelsin va olma majmualarini 

---

endi olishi mumkin boʻladi. Ya’ni, berilgan daromadda endi koʻproq 
olma va koʻproq apelsin olish mumkin boʻladi. Ikkinchidan, byudjet 
chizigʻi narx pasayishiga mos ravishda yotiqroq boʻlib boradi. 
Iste’molchi endi bir birlik qoʻshimcha olma olish uchun, 
oldingidan kamroq miqdordagi apelsindan voz kechadi. Masalan, bitta 
apelsin narxi 10 soʻm va bitta olma narxi 5 soʻm boʻlsa, yarimta 
apelsinga bitta olma toʻgʻri keladi, olma narxi 2,5 soʻmga tushsa, 
qoʻshimcha bitta olma olish uchun 1/4 qism apelsindan voz kechishi 
kerak. Olma narxining pasayishi, ma’lum miqdordagi olmani apelsin 
bilan almashtirish imkoniyatini yaratadi. Natijada optimal majmua 
(olma va apelsinlarning optimal miqdori) 
E 
nuqtadan yuqoriroq naflik 
darajasiga ega boʻlgan befarqlik egri chiziqlarida joylashgan 
E
1 , 
E
2 va 
E
3 
nuqtalarga oʻtadi. 
Agar biz optimal majmua nuqtalarini (befarqlik egri chiziqlari 
bilan byudjet chiziqlari kesishgan nuqtalarni) chiziq bilan birlashtirsak, 
bu chiziq “Narx-iste’mol” chizigʻi boʻladi (a rasmdagi 
V 
chizigʻi). 
“Narx-iste’mol” chizigʻiga koʻra, talab chizigʻini aniqlash mumkin (b) 
rasm. Bu holda ordinata boʻyicha narx, abssissa oʻqi boʻyicha 
X
1 ne’mat 
miqdori belgilanadi.