«mikroiqtisodiyot»

15 000


11 . Jadvalda ishlab chiqarish hajmiga bog'liq umumiy harajatlar berilgan. Jadvaldagi qolgan harajatlar topilsin.

Q	TC	FC	VC	AFC	AVC	AC	MC
0	60
1	100
2	130
3	155
4	190
5	210

12. Firma rahbari X.Hamraev harajatlar hisobotini yo'qotib qo'ydi, quyidagi jadvalda firmaning ba’zi bir harajatlari berilgan. Bo'sh kataklar to'ldirilsin.

Q	TC	VC	AC	MC	AVC	AFC
1		5				9
2			9
3					4
4	22
5				8
6		27

13. Jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib mahsulot birliklari uchun umumiy harajat, o'rtacha harajat va chekli harajatlar aniqlansin.

Soni	1	2	3	4	5	6	7
O'zgaruvchan harajat, mln somda	9	16	28	42	70	106	160

14. Jadvalni quiyidagi ma’lumotlardan foydalanib to'ldiring:

• 
  5 dаl оziq-оvqаt spirtini ishlаb chiqаrish uchun o’rtаchа o'zgаrmаs harаjаtlаr (AFC) 2000 somgа;
  
• 
  4 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun o'ztаchа o'zgаruvchаn harаjаtlаr (AVC) 850 som qiymаtgа;
  
• 
  6 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun umumiy harаjаtlаr (TS) 1240 somgа ko'pаyadi;
  
• 
  5 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun o'rtаchа umumiy harаjаtlаr (АTS) 2880 somgа tеng;
  
• 
  1 dаl оziq-оvqаt spirti ishlаb chiqаrish uchun o'zgаruvchаn harаjаtlаr 1000 somni tаshkil etаdi;
  
• 
  8 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun umumiy harаjаtlаr (TS) 19040 somgа;
  
• 
  7 dаl spirt ishlаb chiqаrilgаndа o'zgаruvchаn harаjаtlаr (VC) 1535 somgа оshаdi;
  
• 
  3 dаl ishlаb chiqаrilgаndа o'rtаchа o'zgаrmаs harаjаtlаr hаmdа o’rtаchа o'zgаruvchаn harаjаtlаr yiindisi (AFC+AVC) 4185 somni tаshkil etgаn;
  
• 
  Spirt ishlаb chiqаrish 1 dаldаn 2 dаlgа оshgаndа (АTS) 5100 somgа pаsаyadi.
  

Q	FC	VC	TC	AFC	AVC	ATC	MC
0
1
2
3
4
5
6
7
8

15. Bitta mahsulot ishlab chiqarish uchun A resursdan 3 ta, B resursdan esa 2 ta talab qilinadi. A resursning bir-birligi 20 ming, B resursning bir-birligi 30 ming som turadi. O'rtacha o'zgaruvchan va chekli harajat topilsin.

16. Firma bir birlik mahsulot ishlab chiqarishi uchun 15 ming som harajat qiladi va uni 20 ming somga sotadi. Firma bir kunda 150 ta mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Yangi texnologiya kirib kelishi bilan mahsulot ishlab chiqarish 20% ga ortib, harajat 10% ga, sotuv narxi ham 5% kamaydi. Umumiy tushum qanday o'zgardi?

12- MAVZU . Uzoq muddatli davrda ishlab chiqarish harajatlari

Reja:

1. Izokostalar

2. Uzoq muddatli davrda xarajatlarni minimallashtirish

3. Qisqa va uzoq muddatli davrlarda xarajatlarning o’zaro bog’liqligi

Daromad (revenue, yalpi daromad, TR)– sotilgan tovar miqdorini narxga ko'paytirilganiga teng. Mahsulotlarni sotishdan tushgan tushum.
O 'rtacha daromad (average revenue) – Bir birlik mahsulotni sotishdan kelgan daromadga aytiladi.

Chekli daromad ((marginal revenue - ) - bu qo'shimcha bir birlik ne’matni sotish natijasida umumiy daromadning o'sgan qismi , ya’ni:

Foyda (buxgalteriya) – mahsulotni sotishdan tushgan tushumdan ushbu mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun ketgan yalpi harajatni (tashqi harajatni) ayrilganiga teng.

Maksimal foyda olish sharti: MR ₌ MC.
Raqobatlashgan bozorda maksimal foyda olish sharti: MC ₌ P.
<sub>Raqobatlashuvchi firmaning zararsiz ishlash nuqtasini ifodalovchi shart:

P=min ATC (Q)</sub>

Q

isqa muddatli oraliqda firma kapitali razmeri o'zgarmaydi, shuning uchun u foydani maksimallashtiradigan o'zgaruvchan ishlab chiqarish omillari hajmini tanlashi lozim bo'ladi. Ma’lumki, foydani maksimallashtirish bu umumiy daromad bilan umumiy harajatlar ayirmasini maksimallashtirish demakdir, ya’ni: _{(Q) = TR(Q) - TC(Q)}.

Agar abtsissa o’qi bo'yicha ishlab chiqariladigan mahsulot hajmini, ordinata o’qi bo'yicha - umumiy boshidan chiquvchi nur bilan ifodalanadi. Umumiy harajatlar esa o'zgarmas va o'zgaruvchan harajatlar yiindisidan hosil bo'ladi.

7.1-rasmdagi grafikdan ko'rish mumkinki, ishlab chiqarish hajmi kichik bo'lganda, firma foydasi manfiy bo'ladi, firma zarar bilan ishlaydi, firmaning daromadi o'zgarmas va o'zgaruvchan harajatlarni qoplash uchun etarli emas. Ishlab chiqarish hajmi oshib borishi bilan firmaning foydasi musbat bo'lib oshib boradi va ishlab chiqarish hajmi Q₂ ga teng bo'lganda daromad TR(Q) bilan umumiy harajat TC(Q) o'rtasidagi farq maksimal boladi(7.1-rasm bu MN). Demak, foyda ishlab chiqarish hajmi bo'lganda maksimallashadi (7.1-b -rasm). Ishlab chiqarish hajmi dan oshganda umumiy harajatlarning o'sishi daromad o'sishiga nisbatan ustunroq bo'lgani uchun foyda kamayib boradi. Rasmdan ko'rinib turibdiki, ishlab chiqarish hajmi Q₁ gacha bo'lganda firma zarar bilan ishlaydi, nima uchun deganda . Firma Q₁ va oraliqda foyda oladi va bu foyda ga qadar oshib, ishlab chiqarish hajmi ga teng bo'lganda maksimal qiymatga erishadi. N nuqtada daromad chizig'ining burchak koeffitsienti (chekli daromad ) umumiy harajat chizig'ining burchak koeffisientiga teng .

Shunday qilib, firmaning chekli daromadi bilan chekli harajati bir-biriga teng bo'lganda foyda maksimal qiymatga erishadi. foydani maksimallashtirish sharti bo'lib, firma qaysi bozorda (raqobatlashgan, monopol, oligopol) faoliyat ko'rsatmasin, u o'z kuchini saqlab qoladi.

Yuqoridagi mulohazalardan shu kelib chiqadiki, agar bo'lganda, firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirishi kerak (har bir qo'shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot umumiy foydani oshirib boradi), agar bo'lsa - ishlab chiqarish hajmini qisqartirish kerak bo'ladi.

Chekli mahsulot qoidasiga ko'ra firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini chekli daromad bilan chekli harajatni tengligini ta’minlaydigan darajada ushlab turishga harakat qiladi .

Ishlab chiqarishni to'xtatish qoidasiga ko'ra firmaning iqtisodiy foydasi har qanday ishlab chiqarish hajmida noldan kichik bo'lsa, ya’ni raqobatlashgan bozordagi narx o'rtacha o'zgaruvchan harajatdan kichik bo'lsa (7.2-rasmda V nuqta), firma yopiladi (ushbu bozordan ketadi, faoliyatini tugatadi). V nuqta firmaning yopilish nuqtasi hisoblanadi.

Yuqoridagi qoidalar firma uchun umumiy harakterga ega. Firma qaysi bozorda faoliyat ko'rsatishidan qat’iy nazar ushbu qoidalar o'z kuchini saqlaydi.

7.2-rasmda A nuqta firmaning zararsiz ishlash nuqtasi deyiladi, bu nuqtada bo'lib, firma zarar ham ko'rmasdan, foyda ham olmasdan ishlashini ifodalaydi.