Mikroorganizmlarning morfologiyasi, hujayra tuzilishi va sistematikasi

Fimbriy va pililar.
Bakteriyalarda xivchinlardan tashqari uzun, ingichka ip ham bo`lib unga fimbriy deyiladi. Ular harakatchan yoki harakatsiz bo`lishlari mumkin. Ularning uzunligi 0.3 — 4 mkm, eni 5 — 10 nm bo`lib soni 100 — 200, ba`zan esa 1000 taga yetib boradi.
Fimbriylar pilin oqsilidan tuzilgan. Bakteriyalarda bir qancha fimbriylar tipi uchraydi va ular funksiyalariga qarab farqlanadi. SHulardan 2 tipi yaxshi o`rganilgan.
1 - tip ko`p gina bakteriyalarda bo`lib ular umumiy tipdagi fimbriylar deyiladi. Fimbriylar bakteriylar hujayraning muhtga, boshqa hujayraga, inert substratga yopishishini ta`minlanadi, suyuqlik yuzasida parda hosil qilishida u ham ishlatiladi. SHuning uchun ham uni yopishish organi deyish mumkin.
2 - tip — jinsiy fimbriy — pili bo`lib (F), u ichi bo`sh kanaldan iborat. Bu kanaldan bakteriya kon`yugatsiyada qatnashayotgan boshqa bir bakteriyaga genetik material beradi. Pilining boshqa bir xususiyati ham bo`lib u patogen bakteriyalarda hayvon va odam hujayralariga yopishishda ishtirok etadi.
Sitoplazma membranasi.
Uning qalin:ligi 9 nm cha bo`lib u hujayra devoriga ichki tomondan yopishib turadigan sitoplazmanning tashqi qavat — sitoplazmatik membranadir. U ikki qalin: lipiddan to`zilgan, har bir qalin: monomolekular oqsil bilan qoplagandir. Sitoplazmatik membrana hujayra quruq, moddasining 8 — 15% tashkil etadi va 70 — 90% hujayrani lipid qismini tutadi. Sitoplazmatik membrana osmotik bar`yer vazifasini bajardi va hujayraga kiradigan va chiqadigan moddalarni boshqarib boradi. Ko`p incha sitoplazmatik membrana ichki tomondan burtib chiqadi (invaginatsiya) va undan mezosomalar hosil bo`ladi.. Sitoplazmatik membrana va mezosomalar yuqori organizmlardagi membrana va mitoxondriyalar vazifasini bajaradi. Ularning usti va ichida ferment va energiya bilan ta`min etuvchi sistemalari joylashgan.
BAKTERIYALARNING SPORALARI VA ULARNING HOSIL BO`LISHI.
Bakteriyalarning Bacilius, Clostridium, Desulfotomaculum avlodlariga kiruvchilari, ayrim kokkilar, spirillalar endosporalar hosil taqsim Sporalarning shakli yumaloq yoki ellipsimon. Ular tashqi muhtga chidamli bo`ladi.. Sporalar mikroskop ostida ko`zatilganda nur sindiradi va shuning uchun yaltirab quria:nadi. Odatda bakteriya hujayrasi bitta spora hosil taqsim Ammo Clostridium ning ba`zi turlarida bir va undan ko`p sporalar hosil bo`lishi. aniqlangan. Bakteriyaning oziqa muhtidan kerakli moddalarni olish qiyinlashsa yoki modda olmashinuvida ko`p mahsulotlar hosil bo`lsa spora hosil taqsim