Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
51 Sahibkarlıq fəaliyyəti Beynəlxalq iqtisadi böhranın respublikaya təsirinin əsas səbəbi iqtisadi münasibətlərə siyasi müdaxilələr nəticəsində region ölkələrinin böhran burulğanına düş- məsi, neftin qiymətinin sürətlə ucuzlaşmasını göstərmək lazımdır. İqtisadi böhranın dünya miqyasında dərinləş- məsi, neft və neft məhsullarının ucuzlaşması, gəlirlərin əsas hissəsini bu sahədən əldə edən Azərbaycana böhran təsir göstərməli idi. Bütün bunlara baxmayaraq, ölkədə aparılan təxirəsalınmaz antiböhran islahatları nəticəsində iqtisadi kataklizmlərin yaşanmasının qarşısı alındı, bütün sahələrdə yeni iqtisadi dövrün əsası qoyuldu, inkişafın sürəti təmin edildi. Qeyri-neft sahələrinin, xüsusilə ərzaq təhlükə- sizliyinin təminatı üçün kənd təsərüffatının inkişafına diqqəti artırmaq məqsədilə həmin istiqamətdə bir sıra təşkilati tədbirlər həyata keçirildi. Sahibkarlıq fəaliyyətinə dair qanunlara dəyişikliklərin edilməsi, inkişafını təmin edən yeni qanunların qəbul edilməsi milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirib, ölkədə dörd il müd-dətinə sahibkarlıq subyektlərində vergi yoxlamalarının aparılması dayandırıldı. Yerlərdə sahibkarlığın aparıcı prioritet sahələrin maliyyələş- dirilməsi üçün kiçik və orta biznes layihələrinin icrasını həyata keçirmək məqsədilə sahibkarlara güzəştli kreditlər verilir, sahibkarlıq subyektinin qeydiyyatı “bir pəncərə” formasını tətbiqi ilə həyata keçirilir. Kənd təsərrüfatı məhsulun sərfəli qiymətə bazara çıxarılmasını 52 asanlaşdırmaq məqsədi ilə “Ərzaq Məhsullarının Tədarükü və Təhcizatı” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) yaradılmışdır. Həmin qurum öz səlahiyyətləri çərçivə- sində rayonlarda, kəndlərdə təsərrüfat sahiblərinin hasil etdikləri məhsulu dövlət sifarişi əsasında alınmasını həyata keçirir. Bununla da kəndli öz məhsulunu satmaq üçün bazar tapmaq kimi qayğıdan azad olunacaq, gəlir əldə etdiyini görüb daha çox məhsul istehsal etməyə çalışacaq. Azad sahibkarlığın və liberal iqtisadiyyatının təşviqi ümumiyyətlə son dövrdə ölkədə iqtisadi islahatların aparılmasını sürətləndirməklə sahibkarlığı dəstəkləyən qanunlarda mühüm dəyişikliklər edilmişdir. Dünya dövlətləri beynəlxalq maliyyə qurumlarında kredit almağa çətinlik çəkdiyi halda Azərbaycan beynəlxalq layihələrə sərmayə qoyur, strateji tərəfdaş ölkələrə kredit verir. Azərbaycan Beynəlxalq Bankı ilə Rəşt-Astara dəmir yolu xəttinin tikintisi üçün 500 milyon dollarlıq kreditin ayrılması haqqında müqavilə bağlanmışdır. 1992-ci ilin 12 oktyabrında “Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun Əsasnamə”sini təsdiq edilməsi ilə əsası qoyulan Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun iştirakı ilə yerli sahibkarlara 256 milyon manat güzəştli kreditlər verilmişdir. Dünyada iqtisadi böhran yaşandığı dövrlərdə Azərbaycan iqtisadiyyatı srüətlə inkişaf etmiş və ümumi daxil məhsul istehsalı ilədən-ilə artmaqla davam edir. Bu inkişafa Azərbaycan Respublikasının 53 Dövlət Statistika Komitəsi ilə yanaşı, Beynəlxalq maliyyə qurumlarının hesabatlarında, o cümlədən Dünya Bakı və Beynəlxalq Maliyyə Korporosiyası tərəfindən hər il hazırlanan “Doing Business” eləcə də nüfuzlu qurumlarından olan Dünya iqtisadi Formunun (WEF – World Economic Forum) iqtisadi rəqabətlilik reytinq hesablarında öz əksini tapır. Sahibkarlıqla əlaqədar olaraq Gömrük və Vergi təşkilatlarında çox ciddi şəffaflıq siyasəti həyata keçirilib və problemlər aradan qaldırılıb. Bir sıra xidmətlərin “ASAN” xidmətə verilməsi və müxtəlif xidmət sahələrinin mərkəz- ləşdirilməsi sahibkarlar üçün çox münbit şərait yaratmışdır. Qeyri-neft sahələrinin inkişafı ilə əlaqədar hazırlanan proqramlar kənd təsərrüfatının, sənayenin turizmin inkişafı ilə bağlı islahatlar həyata keçirilir. Sahibkarlığın inkişafı üçün əsas problemlər, kreditlərin qaytarılma məsələsi, bankların faiz dərəcələrinin yüksək olması, kredit faktorunun olması kimi məsələlər Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası tərəfindən diqqətdə saxlanılmalıdır. Ölkənin 37 bank müəssisəsində diaqnostikası aparılması və həmin diaqnostikaya uyğun olaraq müəyyən keyfiyyət dəyişikliklərinin baş verməsi mümkündür. Sahibkarlığa yaradılan şəraitin, xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan fermerlərə göstərilən kömək ölkənin dayanıqlı iqtisadi inkişafına təsir dairəsi çox genişdir. “Made in Azerbaijan” brendi məhsulu iqtisadi münasibətlərin yeni şəraitə uyğun Beynəlxalq əlaqələrin 54 qurulmasında, ölkədə əlavə valyuta vəsaitlərinin gətirilməsində xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Hazırda ölkəniin iqtisadi inkişafını təmin edən əsas vəzifələrdən biri də ixracın həm məhsulların çeşidlərinin, həm də məhsulların ixrac olunma isqtiqamətlərinin şaxələn- dirilməsidir. Bu məqsədlə ixracın təşviqi, o cümlədən geri ödəmə dəstəyinin verilməsi, “Made in Azernaijan” brendinin xarici bazarlarda təşviqi, yerli şirkətlərin ixracla bağlı xarici ölkələrdə sertifikat və patentlərin alınması istiqamətində işlər sürətləndirilməlidir. Ölkə miqyasında iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, ərzaq təhlü- kəsizliyinin möhkəmləndirilməsi, sahibkarlıqda özünü- təminat səviyyəsinin yüksəldilməsi, məşğulluğun təmin olunması, qeyri-neft məhsullarının ixracının artırılması, idxaldan asılılığın azaldılması və əlverişli strateji vəzifələrin həllində özəl sahələr həlledici rola malikdir. Qlobal miqyasda baş verən maliyyə böhranından Azərbaycan digər dünya dövlətlərindən fərqli olaraq az itkilərlə çıxan ölkədir. İqtisadi dayanıqlığın təmin olunmasında ölkədə yaradılmış siyasi sabitliklə yanaşı, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi siyasətinin, bu siyasətin prioritet iqtiqamətlərindən olan regionların sosial-iqtisadi inkişafı proqramlarının müstəsna əhəmiyyatı var. Hazırki dövrdə əlavə valyuta gətirən ixracyönümlü yerli istehsalın genişlənməsinin sürətləndirilməsi məqsədilə dövlət tərəfindən konkret layihələrə yönəldilən infraquruluş dəstəyi yerli istehsalın daha sürətli artımına, dövlət tərəfindən sərmayə qoyuluşlarından məqsədyönlü 55 və səmərəli istifadə olunması əhalinin məşğulluğu getdikcə yüksəldilməsinə şərait yaradır. Ölkədə aparılan islahatların əsas məqsədi qeyri- neft sahələrinin inkişafı olmaqla dövlətin sərmayə qoyuluşlarından səmərəli istifadə etmək hesabına rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalını artırmaq üçün elektrik enerjisi, qaz, su təhcizatı və suvarma, yol- nəqliyyat infraquruluşunun yaxşılaşdırılması həyata keçirilib. 2016-2018-ci illərdə 250 min hektardan çox torpaq sahələri əkin dövriyyəsinə qatmaqla burada yüksək məhsuldarlığa nail olmaq məqsədilə suvarma suyu və elektrik enerjisi ilə təminat layihələrinə 320 milyon manatdan çox dövlət vəsaiti yönəldilib. Qeyri- neft sənayesi və kənd təsərrüfatı sahələrində, o cümlədən fındıqçılıq, üzümçülük, şərabçılıq, tütünçülük, pambıqçılıq, baramaçılıq, ipəkçilik sahələrində, turizm və tranzit imkanlarından istifadənin genişləndirilməsi istiqamətində normativlərin təkmilləşdirilməsi, sərmayə qoyuluşunun artırılması və biznes mühitinin yaxşılaş- dırılmasına dəstəyin optimallaşdırılması vacibdir. Ölkənin müxtəlif təsərrüfat sahələrində sahibkarlığın inkişafı iqtisadiyyatının diversifikasiyası baxımından həyata keçirilən dövlət siyasətinin aparıcı istiqamətlərindən birini təşkil edir. Bu siyasət iqtisadiyyatın bütün sahələrindən, xüsusilə ölkə üçün olduqda vacib olan inkişaf sahələrində işgüzar fəaliyyət üçün normativ-hüquqi, təşkilati və maliyyə təminatı səviyyəsinin yüksəldilməsinə yönəldilib. Ölkədə 56 sahibkarlığın inkişafı iqtiqamətində aparılan məqsəd- yönlü və ardıcıl fəaliyyət konsepsiyasını təşkil etməklə bazar mexanizminin hərəkət verici qüvvəsi kimi, yerlərdə sosial-iqtisadi sistemin yenidən qurulmasında, sosial- yönümlü problemlərin kompleks həllində mühüm rol oynayır. Sahibkarlığın hüquqi bazasının sistem halına gətirilməsi eyni zamanda mərkəzdə və regionlarda infraquruluşun yeniləşdirilməsinin gündəmə gətirməklə daha sürətli inkişaf istiqamətlərini təyin edir. Sahibkarlara dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin ildən- ilə artırlması, onların fəaliyyətlərinə süni müdaxilələrin aradan qaldırlması, antisanitar və korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsi yerlərdə istehsal- təsərrüfat fəaliyyətinin davamlı sürətdə inkişaf etdirilməsinə böyük imkanlar yaradır. Qeyd edək ki, vaxt ilə Azərbaycanın ən böyük üzümçülük rayonlarından olan Şamaxıda son illər təsərrüfatın bu gəlirli sahəsi sürətlə inkişaf edir və hazırda plantasiyaların sahəsi 1650 hektar olmaqla, onların 1554 hektarı artıq məhsul verir. İnformasiya kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı, yeniliklərin istehsalata tətbiqi, avtomatlaşdırma və “yaşıl iqtisadiyyat”a keçid həm əmək münasibətlərinin təşkilinin müdafiəçisi olan həmkarlar ittifaqının fəaliyyətinə ciddi təsir göstərməkdədir. Cəmiyyət, onun əmək qabiliyyətli hissəsi gündəlik həyatda qeyri-tipik məşğulluğun nümunələri ilə tez-tez rastlaşır, bu baxımdan biz həmkarlar ittifaqları olaraq, məşğulluğun 57 belə formalarınının hüquqi tənzimlənməsində öz yerimizi tutmalıyıq. Əmək fəaliyyətinin təşkilində sosial tərəfdaşlarla birgə bu gün hüquqi platformanın bazasını yaratmağı illərlə əldə edilmiş muzdlu işçilərin əsas müdafiəçisi statusunu qorumağa imkan verir. 2015-ci illər ərzində ölkə iqtisadiyyatında məşğul olanların sayı 600 min nəfərədək artaraq 4 milyon 672 min nəfər təşkil edib. Muzdlu işçilərin sayı isə cəmi 200 min nəfərədək artıb. Həyatın ritmini işsizliklə bağlı problemləri nəzərə alarkən aydın başa düşmək olar ki, bu gün əmək bazarını daha çevik, rəqabətqabiliyyətli etmək, əhalinin məşğulluğunu artırmaq üçün qeyri-tipik məşğulluq zəruridir. Lakin belə şəraitdə işçilərin müdafiəsinə yardım edə biləcək mexanizm üzərində kimin necə işləyəcəyi barədə düşünmək lazımdır. Məşğulluğun bütün formalarında çalışanların əmək, sosial hüquqlarının müdafiəsi üçün milli qanunvericilik, hətta BƏT-in konvensiyaları səviyyəsində hüquqi sənədlər işlənib hazırlanmalıdır. Ölkədə baş verən quruluş dəyişiklikləri yaxın zamanlarda modernləşmənin davam etdirilməsini, bir çox müəssisələrin, hətta iqtisadiyyatın bölmələrinin yenidən qurulmasını nəzərdə tutur. Hər il Ümumdünya Davos və Münxen iqtisadi və siyasi forumlarında, digər dünya biznes strukturlarının məlumatlarında iqtisadi sahədə ölkənin real nailiyyətləri xüsusi qeyd olunur. İqtisadiyyatın neftdən asılılığının azaldılması sayəsində bu gün qeyri-neft sahələrində ümumi daxili məhsulun 58 həcmi ölkə üzrə 1,7 faiz artıb, neft-qaz bölməsində həcmi isə 6,6 faiz azalıb. Dünyada baş verən iqtisadi və maliyyə böhranına baxmayaraq, iqtisadiyyatın liberallaşması, səmərəli vergi və fiskal siyasət, o cümlədən güzəştli kreditlərin verilməsi, ixracyönümlü məhsulların istehsalının stimullaşdırılması, iqtisadi fəaliyyət iştirakçılarına sağlam rəqabət şəraitinin yaradılması və digər tədbirlər nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı inkişafını davam etdirir. Son 15 ildə ölkədə 1 milyon 677 mindən artıq yeni iş yeri yaradılıb, əhalinin gəlirləri 5,2 dəfə, minmum əməkhaqqı 3,5 dəfə artıb, işsizlik səviyyəsi 4 faizdir. Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyası Beynəlxalq Əmək Təşkilatının “Əməyin gələcəyi təşəbbüsü” müasir dünyada əmək münasibətləri ilə əlaqədar həyata keçirilən təşkilati tədbirlər üçün geniş platforma yaradıb. Dünya inkişaf etdikcə, zaman keçdikcə iqtisadiyyatın və əmək münasibətlərinin quruluşu dəyişir, lakin insanların əsas təlabatı – sağlam və gözəl rifahlı və həyat şəraitində yaşamaq istəyi dəyişməz olaraq qalır. Bu səbəbdən insanların ümumi istəyinin reallaşdırılmaı üçün səmərəli və məqsədyönlü işləmək əm mühüm şərtlərdəndir. Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|