Milli Virtual Kitabxana

ĠNTERNET MEDĠASININ TƏNZĠMLƏNMƏSĠ: HÖRÜMÇƏYĠ TORA SALMAQ OLARMI? (II yazı) 
 
 
Qanunvericilik bazası 
 
―Azərbaycanda internet mediasının tənzimlənməsi ilə bağlı qanunvericilikdə ciddi problem mövcud deyil. Daha 
doğrusu, bu sektorun məzmun baxımından tənzimlənməsi üçün hər hansı qanunvericilik təşəbbüsünə ehtiyac 
yoxdur. Sadəcə, mövcud qanunları müəyyən qədər inkişaf etdirmək olar‖. Media Hüququ İnstitutunun rəhbəri 
Rəşid Hacılı belə deyir.  
Ekspertin ―Media forum‖a verdiyi açıqlamaya görə, internet mediasının məzmun baxımından tənzimlənməsi ilə 
bağlı qanunvericilik bazası yetərlidir: ―KİV haqqında qanunda medianın digər subyektlərinə aid edilən 
tənzimləmə internet mediasına da aiddir. Tutaq ki, hansısa özəl məlumatı  yaymaq və ya kimisə təhqir etmək 
qəzet üçün hansı hüquqi məsuliyyəti yaradırsa, internet saytı üçün də o məsuliyyəti yaradır. Sadəcə, mövcud 
qanunvericiliyi müəyyən qədər inkişaf etdirmək olar. Məsələn, diffamasiya haqqında qanunun qəbulunu 
sürətləndirmək lazımdır‖.  
Rəşid Hacılı Azərbaycanda internet  mediasının texniki və infrastruktur baxımından tənzimlənməsi ilə bağlı 
qanunvericilik və təcrübə problemlərinin olduğunu söyləyir.   
―İREX-Azərbaycan‖ media təşkilatının hüquqşünası Ələsgər Məmmədli də internet mediasının 
qanunvericilikdə subyekt olaraq qəbul olunduğunu deyir və ―KİV haqqında‖ qanunun əsas anlayışlarına istinad 
edir: ―Həmin bölmədə kütləvi informasiya vasitələrinin formaları göstərilib: dövri mətbu nəşrlər - qəzet, jurnal, 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
84 
 
toplu, bülleten və başqa nəşrlər; teleradio proqramları; informasiya agentlikləri; internet; kinoxronika 
proqramları və digər yayım formaları. Göründüyü kimi, Azərbaycan qanunvericiliyində internet medianın bir 
qolu olaraq qəbul edilib və bu sahədəki tənzimləmələrə media aspektindən baxmaq  lazımdır. Bu o deməkdir ki,  
kütləvi informasiya vasitələrinin hüquq və vəzifələrinə dair qanunvericilikdəki normalar teleradiolara, mətbuata, 
informasiya agentliklərinə şamil olduğu qədər internet üzərindən yayımlanan bütün formalı yayımlara da 
aiddir‖.  
Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz  də bu sahədə qanunvericiliklə bağlı ciddi 
problemlərin olduğunu düşünmür: ―Rəsmi nümayəndələr çıxışlarında onu vurğulayırlar ki, internetdə hansısa 
zərərli informasiyalar,  təhqirlər və digər bu kimi məsələlər yer alır və bu səbbədən tənzimləməyə ehtiyac var. 
Amma məncə, bu əndişələri əsas gətirib internet mediasını tənzimləmək cəhdində bulunmaq əsassızdır. Çünki 
bu məsələlərlə bağlı qanunvericilik var. ―KİV haqqında‖ qanun, İnzibati Xətalar Məcəlləsinin, Cinayət 
Məcəlləsinin müvafiq maddələri, ―Uşaq hüquqlarının müdafiəsi haqqında‖ qanunun müddəaları internetdə 
ortaya çıxacaq belə problemləri tənzimləməyə yetir. Ona görə də  mən hesab edirəm ki, bu sahədə yeni 
qanunvericilik təşəbbüsləri ilə çıxış etmək internet mediasının fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına yönəlib‖.  
Osman Gündüz ölkə rəsmilərinin beynəlxalq təcrübədən çıxış edərək tənzimləmə metodları təklif etdiklərini, 
amma bunun yanlış olduğunu bildirir: ―Bakıda təşkil olunan konfransda da demokratik nəzarət mexanizmləri ilə 
bağlı fikirlər səsləndi. Amma hətta bu mexanizmləri də Azərbaycana tətbiq etmək təhlükəlidir. Hansısa qurum 
yaradıb və ya hansısa quruma səlahiyyət verib internet mediasına nəzarəti ona həvalə etmək demokratik ənənəsi 
olan ölkələrdə problem yaratmaz. Amma Azərbaycan kimi demokratik ənənəsi olmayan ölkələrdə bu qurum 
dərhal senzora çevriləcək. Azərbaycanda hələlik internetə ali hakimiyyət səviyyəsində senzura yoxdur. Amma 
belə faktlar olub ki, ayrı-ayrı məmurlar səviyyəsində provayderlərə təzyiqlər edilib, hansısa saytlar bağlanıb. Bu 
da demokratik ənənənin olmamasının göstəricisidr.  
Ona görə də hətta demokratik ölkələrdəki ən gözəl qanunları ştamplayıb tətbiq etmək də bizdə senzura ilə 
nəticələnəcək. Bu səbəbdən də, məncə, tənzimləməyə tələsmək lazım deyil.  Üstəlik, Azərbaycanda internet 
mediası ilə bağlı elə ciddi problemlər də yoxdur ki, xüsusi tənzimləməyə ehtiyac  olsun. İnternetin həyat tərzinə 
çevrildiyi Avropa ölkələrində hələ bu məsələ indi müzakirəyə çıxarılır, biz hara tələsirik? Hələ Avropa anlaşıb 
vahid standart müəyyənləşdirə bilməyibsə, biz hansı təcrübəyə istinadən  tənzimləməyə çalışırıq?‖ 
 
Rabitə Nazirliyi tənzimləməyə ehtiyac görmür 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
85 
 
Mütəxəssislərin bu fikirlərini müəyyən mənada Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin 
nümayəndəsi də bölüşür. Nazir müavini Rüfət Gülməmmədov deyir ki,  Azərbaycanda internet mediasının 
tənzimlənməsi sahəsində problem yoxdur: ―Açığı, mən bilmirəm, söhbət  nəyi tənzimləməkdən gedir. 
Avropanın belə internet mediasının tənzimlənməsi ilə bağlı standartı yoxdur. Hansı addımları atacaqlar, 
təklifləri nədir  - məlum deyil.  
Azərbaycan internetin qlobal problemləri ilə məşğul olmur. Bunu müəyyənləşdirən böyük dövlətlər var. Hətta 
bu yaxınlarda informasiya cəmiyyəti üzrə dünya sammitində də bu məsələ müzakirə olundu və ortaq məxrəcə 
gəlinmədi. Çünki interneti tənzimləmək mümkün deyil.  Əgər Avropada, dünyada hansısa standartlar qəbul 
olunarsa, biz də baxarıq, məqbul saysaq, həyata keçirərik. Hazırda mən Azərbaycanda buna ehtiyac görmürəm. 
İnternetdə təhqirə, qanun pozma hallarına gəlincə, bunun da həlli yolları var. Nə fərqi var ki, adam qanunu 
harda pozub – qəzetdə, ya saytda? Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddələri var, tədbirlər görülə bilər‖. 
Belə məlum olur ki, hələlik Milli Teleradio Şurasını çıxmaqla istər rəsmi qurumlar, istər də mütəxəssislər 
internet mediası ilə bağlı ciddi təhlükənin olduğunu düşünmürlər və onun tənzimlənməsinə ehtiyac duymurlar. 
Digər maraqlı tərəf – internet mediasının təmsilçiləri nə düşünürlər? Bu sualın cavabına keçməzdən əvvəl 
Azərbaycanda internet medianın durumu barədə qısa statistik məlumatlara nəzər salaq. 
 
Azərbaycanda internet mediasının real durumu 
 
Ölkəmiz internetlə  1990-cı illərin sonlarında tanış olmağa başlayıb. 1996-97-ci illərdən sonra ilk internet media 
resursları yaranıb. Bunlar qəzetlərin internet versiyaları olub. Azərbaycan İnternet Forumunun məlumatına görə, 
hazırda ölkədə 100-yə yaxın internet media resursu fəaliyyət göstərir, amma onlardan təxminən 50-ni internet 
media üçün qəbul olunmuş parametrlərə uyğun hesab etmək olar. Əksər populyar qəzetlərin və informasiya 
agentliklərinin saytları var.  
Azərbaycan İnternet Forumu cəmi 10-15 saytın  internet auditoriyasına təsir göstərdiyini qeyd edir. Bunların 
arasında ―Lent.az‖ , ―Day.az‖, ―Anspress.com‖, ―Mediaforum.az‖, ―APA.az‖, ―Musavat.com‖, 
―News.bakililar.az‖, ―1news.az‖, ―Novosti.az‖, ―Aze.az‖, ―Vesti.az‖, ―Azadliq.org‖ saytları önə çıxır. 
―Qaynar.info‖, ―Top7.az‖, ―Xeberler.az‖, ―Contact.com.az‖ və digər bu kimi saytlar da oxunur. Saytların aylıq 
təxmini auditoriyası 200-300 min nəfərdir.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
86 
 
Rəsmi məlumatlara görə, ölkə üzrə cəmi 900 min nəfər (12 faiz) əhalinin internetə çıxışı var. Onlara 32 internet 
provayderi xidmət edir. İstifadəçilərin böyük əksəriyyəti internetə Dial-up vasitəsilə 56 kilobit/san. sürətlə 
qoşulur ki, bu da qlobal şəbəkənin imkanlarından geniş istifadəni çətinləşdirir.  
Amma internetin imkanlarını məhdudlaşdıran problemlər təkcə bu deyil. Azərbaycan İnternet Forumu bu 
problemləri belə qruplaşdırır:  
- İnternet  auditoriyasının yetərli inkişaf etməməsi, internetin bahalığı və  keyfiyyətinin aşağı olması. Audio və  
video xəbər sistemlərinin zəif inkişaf etməsi də bununla  bağlıdır; 
-  Kadr problemi - internet jurnalistlərinin azlığı;  
-  Dövlət  dəstəyinin olmaması və internet mediasının tamamilə diqqətdən kənarda qalması; 
- Ciddi investisiya yatırımına mane olan hadisələr; 
- Reklam bazarının zəif inkişafı;  
- Müəllif hüquqları ilə  bağlı problemlər; 
- Ciddi marketinq  araşdırmalarının olmaması; 
- Texniki-texnoloji problemlər ( hostinq , domen, dil, internet mediasının idarəetmə sistemləri və s.); 
- Online  rejimdə xəbərlərin sistemləşdirilməsi və təqdim edilməsi üzrə mərkəzləşdirilmiş  xəbərlər 
aqreqatorunun olmaması;  
- RSS kanalların bütün internet mediası  subyektlərində olmaması, internet KİV  subyektlərinin  texniki 
cəhətdən xeyli dayanıqsızlığ; 
Osman Gündüzün sözlərinə görə, Azərbaycanda internet mediası ilə bağlı yox, bu subyektin özünün 
problemləri var də diqqət ona yönəlməlidir: ―Azərbaycanda fəaliyyət göstərən cəmi 10-15 sayt varsa, bunu 
tənzimləməyə nə ehtiyac? Söhbət ondan getməlidir ki, niyə internet media subyekti azdır?  Saytların sayı niyə 
azdır, niyə bəyan etdikləri inkişaf səviyyəsinə uyğun deyil?  
Neft Akademiyasındakı hadisə göstərdi ki, Azərbaycanda internet mediasına ehtiyac var, amma serverlər 
dözmür. Kritik anda bizim internet mediamız texniki baxımdan çökür. Bir dəfə Gürcüstandakı müharibə, sonra 
da Neft Akademiyasındakı hadisə zamanı gördük ki, internet mediası məzmun baxımından deyil, məhz texniki 
baxımdan fors-majora hazır deyil. Bu o deməkdir ki, münaqişə vəziyyətində olan Azərbaycanda sabah 
müharibə başlasa, bizim internet resurslarımız ona dözəsi halda deyil. Bu problem qoyulmalıdır və müzakirə 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
87 
 
olunmalıdır ki, niyə internet mediası dayanıqsızdır? Ölkə rəhbərliyi KİV-ə dəstək proqramları hazırlayır, amma 
heç birinndə internet mediası subyekt olaraq nəzərə alınmır. Subyekt olaraq görmədikləri internet mediasını 
niyə və necə tənzimləmək istəyirlər? Azərbaycanda bazara nəzarət edən internet subyektləri ona görə tab 
gətirmirlər ki, onlara böyük vəsait lazımdır. Bu vəsait isə yoxdur‖.  
R.Hacılı O.Gündüzün saydığı bu problemlərə heç də az önəm daşımayan başqa birini əlavə edir: ―Bizdə 
internetin texniki cəhətdən inkişafı ilə bağlı problemlərin bir çox səbəbləri var. Onlardan ən başlıcası odur ki,  
ölkədə bütövlükdə rabitə üzərində monopoliya mövcuddur, rəqabət yoxdur. İkincisi, interneti ölkəyə gətirən 
şirkət bu sahəni monopoliyaya alıb. Halbuki istənilən ölkədə interneti 10-20 mənbədən almaq mümkündür, 
orada inhisardan söhbət gedə bilməz. Azərbaycanda provayderlərlə bağlı inzibati məhdudiyyətlər var‖. 
 
Ələsgər Məmmədli isə xüsusilə ―az‖ sonluğu ilə qurtaran domen adları üzərində qeyri-rəsmi inhisarın 
mövcudluğunu vurğulayır.  
Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları nazirinin müavini Rüfət Gülməmmədov isə internetə nəzarət və inhisarla 
bağlı deyilənlərlə razılaşmır. Onun sözlərinə görə, ölkədə internetin texniki tərəfləri ilə bağlı məsələlərə təmsil 
etdiyi qurum cavabdehdir və bu qurum da yalnız sektorun inkişafı istiqamətində addımlar atır. 
R.Gülməmmədovun sözlərinə görə, indiyə qədər Rabitə Nazirliyi sayt bağlanması ilə bağlı yalnız bir məhkəmə 
qərarını icraya yönəldib. Bu da qeydiyyatına son verilmiş Seçki Monitorinq Mərkəzinin saytları olub.  
Seçki Monitorinq Mərkəzinin rəhbəri Anar Məmmədli isə nazir müavinini təkzib edir və saytın qanunsuz, 
məhkəmə qərarı olmadan bağlandığını söyləyir. ―Media forum‖ saytına açıqlamasında A.Məmmədli bildirib ki, 
məhkəmə qərarı ―Emc-az.org‖ və ―Smm-az.org‖ ünvanlı saytların  deyil, təşkilatın qeydiyyatının ləğvi ilə 
bağlıdır: ―Təşkilatın qeydiyyatının ləğvindən bir neçə ay sonra saytlarımıza girmək mümkün olmadı. Biz 
araşdırdıqda məlum oldu ki, xaricdən saytımıza girmək mümkündür. Sonra nazirliyə müraciət etdik, bildirdilər 
ki, Xətai Rayon Məhkəməsinin qərarı əsasında giriş başlanıb. Yəni əslində nazirlik bizim təşkilatın 
qeydiyyatının ləğvi ilə bağlı qərardan istifadə edərək özfəaliyyətlə məşğul olub. Saytları SMM-in mülkiyyəti 
kimi bağlayıblar, amma bu, hüquqi baxımdan doğru deyil, çünki o saytlar təşkilatın deyil, mənim adıma 
qeydiyyatdan keçib‖. 
A.Məmmədli ifadə azadlığının pozulmasını əsas gətirərək Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyini 
məhkəməyə verdiklərini, rayon və apellyasiya məhkəməsinin onların əleyhinə qərar çıxardığını deyib: ―Biz 
qətnaməni alan kimi Ali Məhkəməyə şikayət edəcəyik, iddiamız təmin olunmasa, Avropa Məhkəməsinə üz 
tutacağıq‖. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
88 
 
Beləliklə, məlum olur ki, Azərbaycanda internet mediasının həm də məhkəmə problemi var. Daha doğrusu, 
ölkədə  müstəqil və ədalətli məhkəmənin olmaması faktı informasiya cəmiyyətinin bir parçası olan internet 
subyektləri üçün də təhlükə mənbəyidir. Eyni zamanda siyasi hakimiyyətin xarakteri internet mediasının 
inkişafında özünü ciddi şəkildə göstərir.  
―Day.az‖ saytının təsisçisinin dəyişməsi ilə müşayiət olunan bir neçə günlük dayanma kimi faktlar, 
hakimiyyətin, onun ayrı-ayrı məmurlarının bütövlükdə media üzərindəki avtoritar nəzarətinin həm də internet 
mediasının məzmununa aid olması, hakimiyyət üçün ―arzuolunmaz‖ saytlara texniki xarakterli hücumlar, 
ümumiyyətlə, saytların texniki baxımdan müdafiəsizliyi hər kəs tərəfindən dilə gətirilməsə də, hamıya məlum 
olan gerçəkliklərdir.   
 
Yuxarıda sadaladığımız problemlərin bir çoxu ilə internet mediasının təmsilçiləri də razılaşırlar. Onların 
əlavələri də var.  
―Lent.az‖ saytının baş redaktoru Qabil Abbasoğlunun sözlərinə görə, Azərbaycanda internetin texniki, iqtisadi 
şərtləri, infrastrukturu ilə bağlı çox ciddi problemlər var və bu sahəyə texniki-praktik yardım göstərən qurum 
mövcud deyil: ―Sağlam kabeldən tutmuş tariflərə qədər internet medianın inkişafına mane olan  çox ciddi 
problemlər var və bunlar tənzimlənmir.  Dövlət internet mediasına yardım etmir.  
―APA.az‖ saytının rəhbəri Vüsalə Mahirqızı isə saytların texniki təchizatının zəifliyi ilə yanaşı, internetdə 
müəllif hüquqlarının pozulmasından şikayətçidir: ―Müəllifin internetdə hüququ pozulur, plagiat olur və yaxud 
onun imzasından istifadə olunmur, xəbərləri oğurlanır. Müəllif bunu heç bir formada qanunla tənzimləyə bilmir. 
Çünki ―Müəllif hüquqları haqqında‖ qanunda internetdə gedən yazılarda müəllif hüquqlarının necə qorunması 
ilə bağlı heç bir müddəa yoxdur‖.  
―Anspress.com‖ saytının baş redaktor müavini Kəmalə İsgəndərova və ―Musavat.com‖ portalının redaktoru 
Xalid Kazımlı da texniki problemlərə diqqət çəkirlər.   
―Qaynar.info‖ saytının rəhbəri Zahir Əzəmət isə internetin nəzarət altına alınması prosesinin artıq başladığını 
deyir və bundan narahatlığını ifadə edir: ―Son günlərdə Ədliyyə Nazirliyində internet orqanlarını qeydiyyata 
almırlar. Biz bugünlərdə başqa bir saytımızı qeydiyyatdan keçirmək istədik,  qeydiyyata almadılar. Dedilər, 
internet vasitələri media deyil. Amma əvvəllər belə münasibət yox idi. Bu ona işarədir ki, sistemli şəkildə 
interneti bir əldə cəmləməyə, belə demək mümkünsə, Mətbuat Şurasının başqa formasını yaratmağa çalışırlar‖. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
89 
 
Z.Əzəmət internetin sürəti, qiyməti, internet jurnalistikasının peşəkarlığı kimi problemlərin də mövcudluğunu 
dilə gətirir: ―Azərbaycanda internetin surəti qonşu Gürcüstandan 10 dəfələrlə aşağıdır. Ona görə sürəti zəif 
saxlayırlar ki, internet televiziyalar, radiolar yaranmasın. İndiki mövcud sürət buna imkan vermir. Amma indi 
təzyiqlər var, sistem böyüyür. Məcburdurlar ki, internetin sürətini artırsınlar. Sürət artacaqsa, istər-istəməz 
internet üzərindən azad televiziyalar yaranacaq, canlı yayımlar gedəcək, radiolar fəaliyyətə başlayacaq. Bundan 
qorxurlar və ona görə də hansısa şəkildə tənzimləməyə çalışırlar‖.  
Ekspertlərin və internet mediasının təmsilçilərinin dediklərindən ortaya çıxan mənzərə budur ki, Azərbaycanda 
bu sahənin özünün çox ciddi problemləri var. Bu problemləri necə həll etməli? İnternet mediasını 
tənzimləməlimi? Necə tənzimləməli? MTRŞ-in təklif etdiyi tənzimləmə metodu internet mediasının inkişafına 
nə dərəcədə xidmət edə bilər? Azərbaycanda hakimiyyətinin internet mediasını tənzimləmək istəyi bu sektorun 
təmsilçilərini niyə narahat edir?  
 
 
Dünya təcrübəsinin təhlili, ekspertlərin yerli qanunvericilikdən gətirdikləri misallar, internet mediası 
təmsilçilərinin bitib-tükənməyən şikayətləri göstərir ki, bu sahədə tənzimləməyə ehtiyac var. Söhbət Milli 
Teleradio Şurasının təklif etdiyi, Əli Həsənovun timsalında siyasi hakimiyyətin dolayı yolla dəstəklədiyi 
cilovlamadan yox, internet mediasının inkişafına imkan yaradan nizamlamadan gedir.  
 
Nizamlama necə olmalıdır? 
 
―Lent.az‖ saytının baş redaktoru Qabil Abbasoğlu hesab edir ki, Azərbaycanda internetin özünü tənzimləmək, 
qaydaya salmaq, onun texniki, iqtisadi şərtlərini, infrastrukturunu düzəltmək lazımdır: ―İnternet mediasının 
tənzimlənməsi isə yalnız bu sektora dəstək şəklində ola bilər. Əvvəla, internet mediasının fəaliyyətinin 
yaxşılaşdırılması istiqamətində zəruri olan bütün qanunvericilik aktları, sənədlər, təkliflər, əlavə və düzəlişlər 
qəbul edilməlidir. İkincisi, Azərbaycanda internet mediasının fəaliyyətinə praktik olaraq yardım edə biləcək 
texniki-iqtisadi infrastruktur yaradılmalıdır. Üçüncüsü, dövlət internet mediasına vaxtında yardımlar etməlidir‖. 
―Anspress.com‖ saytının baş redaktor müavini Kəmalə İsgəndərova da bu fikirdədir ki, internet mediasının 
dəstək xarakterli tənzimləməyə ehtiyacı var: ―Amma tənzimləmə senzura xarakterli olacaqsa, informasiyanın 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
90 
 
azadlığının qarşısını alacaqsa, azad mətbuatın əleyhinə yönələcəksə, yeni məhdudiyyətlər qoyulacaqsa, bu, 
qəbuledilməzdir‖.  
―1news.az‖ saytının baş redaktoru Günel Həsənova özünütənzimləmə dedikdə məsələyə daha çox məsuliyyət 
anlayışı ilə yanaşma təklif edir. Amma belə anlaşılır ki, o, məsuliyyət deyəndə tənqidi materiallara senzura 
tətbiqini nəzərdə tutur: ―Biz başa düşməliyik ki, internet geniş məkandır. Ona görə də gərək internet məkanında 
Azərbaycan barədə düzgün xəbərlər yerləşdirilsin, olan problemlərə də tənqidi istiqamətdə yox, onların həlli 
nöqteyi-nəzərindən yanaşılsın. Buna biz redaktorlar nəzarət etsək, yaxşı olar‖. 
―Vesti.az‖ saytının baş redaktor müavini Mətin Yaşaroğlu da daha çox özünütənzimləmədən yanadır. Onun 
fikrincə, internet mediasına hansısa nəzarət mexanizmləri tətbiq etmək, hansısa qaydalar qoymaq effektiv də 
deyil, faydalı da deyil: ―Azərbaycanda internet mediasında çalışan insanlar bilməlidirlər ki, Azərbaycanda 
yaşayırlar və professionallıqla yanaşı, milli həssaslıqları da nəzərə almalıdırlar. Məsələn, Ermənistanla bağlı 
xəbərlərdə obyektivliklə yanaşı, həm də azərbaycanlı olduqlarını unutmamalıdırlar. Qalan məsələlər isə 
qanunvericiliklə həll olunur. Məsələn, kiminsə şəxsi həyatı barədə onun özünün icazəsi olmadan hansısa 
xəbərin yayılmasına görə hüquqi məsuliyyət qəzet üçün necədirsə, internet üçün də elədir. Dəqiqləşdirilməmiş, 
dövlət sirri olan, təhqiramiz yazılarla da bağlı qanunvericilik mövcuddur. Bu baxımdan xüsusi tənzimləyici 
mexanizmlərə ehtiyac görmürəm‖. 
―Qaynar.info‖ saytının baş redaktoru Zahir Əzəmət saytların, portalların qeydiyyata alınmasını təklif edir: 
―Bloqlar onsuz da bütün dünyada KİV subyekti kimi qəbul olunmur. Saytlarda, portallarda çalışan jurnalistlərin 
isə digər KİV-lərdə çalışan jurnalistlərdən heç bir fərqi yoxdur. Ona görə də bu subyektlər KİV orqanı kimi 
qəbul olunmalı, fəaliyyəti də müvafiq qanunla tənzimlənməlidir. Amma xüsusi nəzarət mexanizmi tətbiq 
edilməməlidir‖.  
―Azəri-Press‖ Agentliyinin rəhbəri Vüsalə Mahirqızının fikrincə, mövcud olan qanunvericilikdə internet 
mediasına subyekt olaraq imkan və hüquqlar tanımaqla bu sahəni tənzimləmək lazımdır, başqa şəkildə 
nizamlamaya isə ehtiyac yoxdur: ―KİV, müəllif hüquqları haqqında qanunlarda, Cinayət Məcəlləsində 
internetin ciddi faktor kimi nəzərə alınması kifayət edər, əlavə tənzimləmə mexanizmlərinə ehtiyac yoxdur‖. 
Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz internet mediasına dövlət nəzarətindən daha çox, bir 
sıra demokratik dövlətlərdə olduğu kimi, qeyri-hökumət nəzarətinin və özünütənzimləmə mexanizminin 
tərəfdarıdır: ―Məsələn, internet mediası adına iddia edənlərin könüllü qeydiyyatı məsələsini qaldırmaq olar. 
Bunun üçün müəyyən parametrlər də müəyyənləşdirilə bilər – məsələn, saytın təsisçisinin, jurnalist 
komandasının, ünvanının, koordinatının bilinməsi, özünün informasiya istehsalı ilə məşğul olması, interaktiv 
rejimdə fəaliyyət göstərməsi kimi şərtlər qoyulması mümkündür. Amma bu qeydiyyat könüllü olmalıdır. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
91 
 
İnternet mediası özü-özünü tənzimləməlidir və üzərindəki nəzarət də inzibati yox, ictimai xarakterli olmalıdır. 
Qanunazidd məqamlarla bağlı isə xüsusi qurum yaratmağa ehtiyac yoxdur, qanunvericilik bu məsələləri həll 
edir‖.  
O.Gündüz hesab edir ki, internet mediasının inkişafı ilə bağlı müzakirələr olmalıdır: ―Mən Mətbuat Şurasının 
sədri ilə də bu məsələni müzakirə edəcəm. Dövlət internet mediasına dəstək verməlidir. Yaxud KİV üçün 
nəzərdə tutulan dəstək internet mediasını da əhatə etməlidir‖. 
Media Hüququ İnstitutunun direktoru Rəşid Hacılı da özünütənzimləmə tərəfdarıdır. Onun fikrincə, dövlət 
istəsə də internet mediasını cilovlamaq mümkün deyil: ―Çünki internet mahiyyətcə elə qurulub ki, onun 
tənzimlənməsinə çalışmaq effektiv deyil və hətta zərərlidir. Tutaq ki, Azərbaycanda hansısa radio internetdən 
yayımlanır. Əgər o Azərbaycandan yayımlanırsa, belə çıxır ki, Milli Teleradio Şurasından lisenziya almalıdır. 
Tutaq ki, Milli Teleradio Şurası lisenziya vermədi. O zaman həmin radio materiallarını rahat şəkildə Çexiyaya 
göndərib ordan yayımlamaq olar. Bunu qadağan etməyə isə Milli Teleradio Şurasının səlahiyyəti və texniki 
imkanı olmayacaq. O zaman nə olacaq? Bu səbəbdən də daha çox özünütənzimləmə üsulundan faydalanmaq 
lazımdır. İnternetin həm texniki, həm də məzmun olaraq özünü tənzimləməsi barədə düşünmək olar. Ölkəyə 
gətirilən internet üzərindən inhisar qaldırılmalıdır. İnternetin texniki bazasını tənzimləmək üçün müstəqil qurum 
yaradıla bilər. Başqa ölkələrdə bu var. Məsələn, Gürcüstanda telekommunikasiya ilə bağlı xüsusi komissiya var 
ki, həm inhisara qarşı mübarizə aparır, həm də ədalətli şəkildə texniki məsələlərin həllinə nəzarət edir. 
Azərbaycanda da bu həyata keçirilməlidir. Məzmunla bağlı məsələdə isə provayderlərin rolu o ola bilər ki, 
müəyyən olunmuş qaydalarla, məhkəmə qərarı əsasında hansısa məzmunu çıxarsınlar. Məzmunu yaradan və 
yayanların özünütənzimləməsinə gəlincə, onlar da bir araya gəlib müəyyən etik prinsiplər müəyyənləşdirə 
bilərlər‖.  
Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, bu təcrübə Türkiyədə artıq var. Bir sıra internet portalının rəhbərləri birləşərək 
İnternet Jurnalistləri Dərnəyi yaradıblar. Həmin dərnək qeyri-hökumət təşkilatı kimi fəaliyyət göstərir və bu 
sektorla bağlı müzakirələrdə effektiv fəaliyyət göstərə bilir.  
Q.Abbasoğlu Azərbaycanda da internet mediası təmsilçilərinin bir araya gəlib, öz problemlərini müzakirə 
etməsinə, konkret təkliflər irəli sürməsinə ehtiyac olduğunu deyir: ―Mən bildiyim qədər, Milli Teleradio Şurası 
təklif edir ki, internet mediasını sadəcə media olaraq qəbul etmək və nəzarət mexanizmi yaratmaq lazımdır. 
İnternet mediasının fəaliyyət formasını da təxminən elektron KİV-ə yaxın hesab edirlər. Amma burda xeyli 
aydınlaşdırılmalı məsələ var. Tutaq ki, mənim bu məsələyə baxışım Milli Teleradio Şurasından fərqlənir. 
Görünür, bu baxışları bir araya gətirmək, uyğunlaşdırmaq, yaxud hansının doğru, hansının yanlış olduğunu 
müəyyən etmək üçün tək Milli Teleradio Şurası ilə deyil, bütövlükdə Azərbaycanda internet mediasını təmsil 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
92 
 
edənlərin iştirakı ilə müzakirələr açmaq lazım gələcək. Biz əvvəl öz problemlərimizə nəzər salmalı, öz 
baxışlarımızı müəyyənləşdirməliyik‖.  
 
İnzibati tənzimləmə effektiv deyil 
 
İnternetin tənzimlənməsi üzrə dünyadakı mexanizmləri araşdıran türkiyəli mütəxəssis Yaman Akdəniz isə hesab 
edir ki, nizamlamadan öncə risklərin analizi aparılmalı və potensial təhlükələr müəyyənləşdirilməlidir: 
―Problem nədir – dövlət əvvəl bu suala cavab tapmalı, həmin cavabı cəmiyyətə açıqlamalı, təhlükənin reallığına 
cəmiyyəti inandırmalı, sonra mexanizmlərdən danışmalıdır. Sizin dövlətin təmsilçilərinin ifadə etdiyi kimi, 
söhbət internet mediasında təhqirin, böhtanın, qanuna uyğun olmayan materialların önünü almaqdan gedirsə, 
bunun yolları ölkənin qanunvericiliyində var. Onun üçün xüsusi tənzimləməyə ehtiyac yoxdur. Çünki 
tənzimləmə olduğu zaman mütləq nəzarət mexanizmi olur. İnternetdə isə belə mexanizmlər işə yaramır‖. 
 
Azərbaycan internet mediasının təmsilçiləri də eyni fikirdədirlər. Z.Əzəmət hesab edir ki, niyyət varsa, 
bağlanan saytı başqa bir server üzərindən yayımlamaq olduqca asandır: ―Bir yerdən giriş bağlanacaqsa, gedib 
başqa bir serverdə yeni adla yeni sayt açacaq. Biri Kanadada oturub Azərbaycan dilində sayt yaradacaq. Burdan 
ona hansı qanunu tətbiq edəcəksən, Kanada yoxsa, Azərbaycan qanununu? Və ya biri Almaniyada internet 
televiziyası, radiosu yaradacaq. Buna hansı qanunu tətbiq edəcəksən?‖ 
V.Mahirqızı da oxşar sözlər deyir: ―O sahələr lisenziyalaşdırılır ki, müəyyən maddələr pozulduqda ona sanksiya 
tətbiq etmək mümkün olsun. Tutaq ki, mən internetdə radio və ya televiziya açmışam. Lakin heç bir lisenziya 
almamışam, bu da Milli Televiziya və Radio Şurasının xoşuna gəlmir. Şura hansı formada sanksiya tətbiq 
edəcək? Saytımı bağlayacaq? Axı bunun yolu yoxdur. Üstəlik, Azərbaycanda internet mediası elə bir struktura 
malik olmayıb, formalaşmayıb ki, onun tənzimlənməsindən danışaq. Dünyada internet mediasının 
tənzimlənməsi deyilən bir mexanizm yoxdur. Biz niyə tələsirik?‖ 
 
―Hakimiyyət tənzimləmə adı altında internet mediasını cilovlamaq istəyir?‖ 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
93 
 
Beləliklə, rəylərdən də göründüyü kimi, internet mediasının tənzimlənməsi təşəbbüsü hamıda şübhə, narahatlıq 
və suallar yaradır. ―İnternet mediasını tənzimləməlimi‖ sualına kimsə birmənalı şəkildə ―hə‖ cavabı vermir. 
Çünki kimsə təklif olunan tənzimləmənin internet mediasının inkişafına xidmət edəcəyini düşünmür.  
V.Mahirqızı hesab edir ki, internet mediasına qadağalar tətbiq etmək, ―bu yazılsın, o yazılmasın‖ demək, 
internet televiziyasının, radiosunun yaradılması üçün hansısa qurumun lisenziya verməsi kimi məsələlər internet 
mediasının inkişafına mənfi təsir göstərə bilər: ―Bu cür tənzimləmə yolverilməzdir‖. 
Q.Abbasoğlu da eyni fikirdədir: ―Şübhəsiz, ölkə qanunvericiliyinin müəyyən tələbləri var ki, internetdə onların 
pozulmasına kimsə əngəl olmaq istəməz. Söhbət terrorçuluqla, pornoqrafiya, uşaq istismarı və bu kimi hallarla 
mübarizə kontekstində bütün dünyada qəbul olunan və bizdə də həyata keçirilən tədbirlərdən gedir. Amma bunu 
bəhanə edib internetin media olaraq fəaliyyətinə, informasiya siyasətinə maneə törədiləcəksə, nəzarət cəhdi üzə 
çıxacaqsa, bu sektoru yönləndirməyə çalışacaqlarsa, internet mediası buna münasibət bildirməli olacaq‖. 
―Musavat.com‖ portalının redaktoru Xalid Kazımlı Milli Teleradio Şurasının təklif etdiyi tənzimləmədən 
narahatlığını siyasi hakimiyyətin ölkədə söz azadlığını məhdudlaşdırmaq istiqamətindəki sistemli addımları ilə 
izah edir: ―Son illər ölkədə azadlıqların məhdudlaşdırılması prosesi sürətlə gedir, o cümlədən insanların azad 
informasiya almaq imkanları məhdudlaşdırılır. Televiziyalar tam inhisardadır, qəzetlər kifayət qədər boğulub, 
bir az açıq qalan yer internet mediasıdır. Ona görə də indi internet mediasını buxovlamağa, boğmağa çalışırlar‖.  
―Qaynar.info‖ saytının baş redaktoru da bu fikri bölüşür: ―İnternet jurnalistikasını ənənəvi jurnalistikadan 
ayırmaq cəhdinin arxasında başqa məqsədlər dayanır. Hakimiyyət interneti yayım orqanı kimi ayırıb nəzarətdə 
saxlamaq, yeri gələndə onu bağlamaq, kiməsə təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək üçün tənzimləmə təklif edir. 
Bu təşəbbüs internet mediasını nəzarətə almaq xarakteri daşıyır. Televiziyaları, yazılı mətbuatı tamamilə nəzarət 
altına alıblar, bu sistemi internetə də tətbiq etmək istəyirlər. İnternetdə bir-iki azad söz ocağı var, onları da 
susdurmağa çalışırlar‖. 
―İREX-Azərbaycan‖ media təşkilatının hüquqşünası Ələsgər Məmmədli hökumət qurumlarında olan insanların 
tənzimlənmə deyəndə nəzarəti nəzərdə tutduqlarını düşünür və bunu yolverilməz sayır. Ə.Məmmədlinin 
sözlərinə görə, Azərbaycanda internetin filtrasiyası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin nəzarəti altındadır və əlavə 
xüsusi qurum yaratmağa və ya hansısa quruma səlahiyyət verməyə ehtiyac yoxdur.  
R.Hacılı da Milli Teleradio Şurasının tənzimləmə təşəbbüsünün daha çox nəzarət mexanizminə əsaslandığını, 
bununsa dünyada qəbul olunmuş qaydalara və demokratik normalara uyğun olmadığını deyir.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
94 
 
Tənzimləmə internet mediasının müstəqilliyinin itirilməsinə səbəb ola bilər 
 
Milli Teleradio Şurasının təşəbbüsünə ―Yeni Nəsil‖ Jurnalistlər Birliyinin sədri Arif Əliyev belə qiymət verir: 
―Yeddi dayəsi olan uşaq kor olar...‖  
A.Əliyev ―Azadlıq‖ radiosuna açıqlamasında bu atalar misalına üz tutmasını belə əsaslandırıb: ―Nə qədər 
hökumət internet mediasına dəstək göstərmək fikrinə düşməyib, bu sahə inkişaf edəcək, amma internet 
mediasının tənzimlənməsi dövlət qurumlarının maraq dairəsinə daxil olan andan internet mediasında 
çalışanların problemləri başlayacaq. Bizdə qanun da var, dövlət dəstəyi üçün şura da var, pul da ayrılır, Mətbuat 
Şurası da mövcuddur, Teleradio Şurası da, amma inkişaf yoxdur. Əksinə, getdikcə plüralizm dairəsi daralır, 
getdikcə keyfiyyət düşür, tiraj azalır. Yeganə inkişaf edən internet mediasıdır, çünki heç bir tənzimləmə yoxdur. 
İnternetin yeganə problemi odur ki, tariflər yüksəkdir və texniki cəhətdən bu sahə Azərbaycanda çox geridədir‖. 
 
İnternet mediasının tənzimlənməsi təşəbbüsünə internet istifadəçilərinin münasibəti necədir? ―Media forum‖ 
saytı bunu öyrənmək üçün ―Azərbaycanda internet mediasının tənzimlənməsi nəyə gətirib çıxara bilər‖ sualıyla 
öz oxucuları arasında sorğu keçirib. Sorğuda iştirak edənlərin 68.55 faizi bildirib ki, bu tənzimləmə 
Azərbaycanda internet mediasının müstəqilliyini itirməsinə gətirib çıxara bilər. 
Mediaforum.az saytı 
 
E-mənbə: http://www.xariciedebiyyat.azeriblog.com/2009/06/16/internet-mediasinin-tenzimlenmesi-
horumcheyi-tora-salmaq-olarmi-ii-yazi