Milliy hisoblar tizimining asosiy agregatlari va o‘zaro bog‘liqligi Reja

ЯИЧ_а.б - асосий баҳоларда ялпи ишлаб чиқариш,
МСС - маҳсулотларга соф солиқ;
ИСС - импортга соф солиқ.


Bozor xizmatlarini yalpi ishlab chiqarish ikki turga bo‘linadi:


Bozor xizmatlarini ishlab chiqarish (moliyaviy vositachilarning bilvosita xizmatlaridan tashqari);
Moliyaviy vositachilarning bilvosita xizmatlari.


Moliyaviy vositachilarning bilvosita xizmatlari - moliyaviy resurslarni yi\ish, ayirboshlash va taqsimlash bilan shu\ullanuvchi moliyaviy vositalar sifatida ishtirok qiluvchi moliyaviy tashkilotlar tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlardir. Ular mulkdan keladigan daromad hajmi sifatida aniqlanadi, u daromad moliyaviy muassasalar tomonidan kreditorlarga to‘lanadigan foizlarni chiqarib tashlaganda hosil bo‘ladi. Bank boshqa bir bankka kredit bersa, bu operatsiyalar uchun yalpi ishlab chiqarish hisobga olinmaydi.
Yalpi ishlab chiqarish ko‘rsatkichlarini hisoblash umumiy uslubiy tamoyillarining mavjudligi ba’zi sohalarda ushbu ko‘rsatkichlarning o‘ziga xos usulda hisoblanishini inkor etmaydi. Ushbu o‘ziga xosliklar u yoki bu ishlab chiqarish sohasining hususiyatlaridan kelib chiqadi.
Ishlab chiqarish sohasida qo‘shilgan qiymat – iqtisodiy operatsiya bo‘lmagan va arifmetik usulda hisoblanadigan balanslashtiruvchi moddadir. Barcha sohalarda yaratilgan yalpi qo‘shilgan qiymatlarning yi\indisi YAIMni tashkil qiladi. Tashkilot, soha, sektor miqyosida YAIM qo‘shilgan qiymat shaklida namoyon bo‘ladi.
Mahsulotlarga soliq. Bu rezident tomonidan ishlab chiqarilgan yoki sotilayotgan mahsulot va xizmatlarning qiymati yoki miqdoriga mutanosib ravishda olinadigan soliqlardir.
Mahsulotga sof soliq. Bu mahsulotga qo‘yilayotgan soliq bilan mahsulotga berilayotgan subsidiya o‘rtasidagi farqdir.
Mahsulotga subsidiyalar. Bu rezident tomonidan ichki bozorga ishlab chiqarilgan yoki eksport qilingan mahsulot yoki xizmatlarning qiymati yoki miqdor va sifatiga mutanosib ravishda berilayotgan subsidiyalardir.
Importga sof soliq. Bu importga qo‘yilayotgan soliq bilan unga qo‘yilayotgan subsidiya o‘rtasidagi farqdir.
Importga subsidiya – davlat budjetidan tashqi savdo qatnashchilariga tovarlarni import qilish uchun beriladigan to‘lovlardir.
Importga soliq. Bu davlat budjetiga kelib tushadigan shunday daromad turiki, u tashqi va ichki narxlarning farqidan kelib chiqadi.
Hisoblamaning foydalanish qismida oraliq iste’mol va YAIM aks ettiriladi.
Oraliq iste’mol. Bu ishlab chiqaruvchi rezident tomonidan mahsulot va xizmatlarning hosil bo‘lish jarayonida iste’mol qilingan mahsulot va bozor xizmatlarining qiymatini aks ettiradi.

1. 
   Oraliq iste’mol quyidagi asosiy ko‘rsatkichlardan iborat bo‘ladi:
   
2. 
   Moddiy xarajatlar (mahsulot va moddiy xizmatlar);
   
3. 
   Nomoddiy xizmatlarga to‘lovlar;
   
4. 
   Ishchi va xizmatchilarning xizmat safari to‘lovlari;
   
5. 
   «1» va «2» moddalardagi xarajatlarsiz normal ish tizimini saqlash uchun sarflangan institutsion birliklarning xarajatlari;
   
6. 
   «1» va «2» moddalardagi xarajatlarsiz ishchilarning malakasini oshirish uchun sarflangan institutsion birliklarning xarajatlari.