Milliy libos, kashtachilik, to’qimachilik

Ochiq egri chiziqli oqimlar.

Ushbu oqimlar kichik seriyali buyumlarni har xil ishlov berish ketma-ketligiga ega bo’lgan turli xildagi modellarni tayyorlash uchun qo’llaniladi. Yarimfabrikatlarning aylanma trayektoriya bo’ylab harakati hisobiga bir buyumni ishchiga bir necha bor qaytib kelishi mumkinligi sababli ish o’rinlari bunday holda texnologik jarayonga qat’iy amal qilmagan holda joylashishi mumkin, oqim operatsiyalari esa har xil detallar texnologik operatsiyalaridan tashkil topadi, biroq ular ixtisosligi, razryadi va jixozlari bo’yicha bir xil bo’ladi. Bu bilan uskunalardan va ishchilarning yakka ishlab chiqarishidan yuqori darajada unumli foydalaniladi.
Ba’zi bir ish o’rinlarida ish to’xtab qolganida bu ish o’rinlaridagi operatsiyalarni ish bilan band bo’lmagan boshqa ish o’rinlariga o’tkazish mumkin.
Ishlab chiqarish oqimida qo’llaniladigan transport vositalari orasida TMS-1, TMS-2, KPDO-1, har xil modifikatsiyadagi zanjirli osma transportyorlarni va shunga o’xshash xorijiy vositalarni keltirish mumkin.
TMS-1 turkumidagi transportyorlar (Shvetsiyaning «Varion» transportyorlarining o’xshashi) o’zaro qarama-qarshi yo’nalishda harakatlanuvchi, ikkita vertikal berk transportyor tasmali qurilmadir. Transportyor tasmalarning yuqorigi yuk ko’taruvchi shoxchalari burish disklarga biriktirilgan bo’lib, qutichani beto’xtov ish o’rniga yetkazib turadi. Burish diskining aylanish tezligi, transportyor tasmalarning chiziqli harakat tezligiga moslashgan.(15-rasm). Transportyorning tasmasi 2 ta bo’lib, ularning ostki shaxobchasi sal yuradi. Yarimfabrikat oqimga tushurish joyida qutichalarga joylanib, transportyor tasmasiga qo’yiladi. Bu qutichalar transportyor tasmasining oxiriga yetganda burish diski ularni qarama-qarshi tomonga harakatlanayotgan 2-tasmaga o’tkazib qo’yadi. 2-tasmaning oxirida ham burish diski qutichalarni 2-tasmadan birinchi tasmaga o’tkazib qo’yadi.

6.4 -rasm. TMS-1 transportyori
TMS-1 o’rnatilgan oqimlarda 18-50 ta ish o’rni bo’lib, agregat uzunligi 25-30 m ni tashkil etadi. Tasma kengligi 260-280 mm, tasmaning harakat tezligi 6-8 m/min.
TMS-2 transportyorlarining (16-rasm) TMS-1 transportyorlaridan farqi shundaki, unda faqat bitta vertikal – berk tasma bo’lib, uning ikkala shaxobchasi ham salt yurmaydi. Yuqori shoxobcha bo’ylab qutichalar ish o’rinlariga uzatiladi, pastkisidan qaytadi. Qutichalarni yuqoridagi shoxobchadan pastkisiga g’ildirakli tushirgich, transportyorning pastkisidan yuqorisiga esa spiralli ariqcha bo’ylab itargich yordamida uzatiladi. Ushbu transportyorni tezligi, tasmalar parametrlari va agregatlarning uzungili TMS-1 transportyoriga o’xshash.

6.5 -rasm. TMS-2 transportyori
TMS-1, TMS-2, trasportyorlarda mahsulotni tashuvchi qismi qutichadir. Qutichalarga detallarni o’lchamlariga va oqimga tushuriladigan mahsulotga qarab bittadan bir nechtagacha buyum solinadi. Oqimga tushirilayotgan detallar solingan qutichalar ma’lum manzilga jo’natiladi.
Buning uchun har bir qutichani yon tomoniga 55\90 mm o’lchamli maxsus cho’ntakka oqimdagi operatsiya raqami yozilgan kartochkalar qo’yiladi. Kartochkalar shunday taxlanadiki, bunda qutichalarning oqimdagi harakati operatsiyalar bo’yicha buyumlarni tayyorlash ketma-ketligiga mos kelishi kerak.
Ishchilar transportyorda o’zlariga ajratilgan ish joylari zonasida yuborilgan qutichalarni oladilar va ularni qiya yuzaga qo’yadilar. Operatsiyalar bajarilgandan keyin buyum detallari qutichaga qaytarib solinadi, operatsiyaning raqami yozilgan kartochka olinadi va shundan so’ng keyingi bajariladigan operatsiyani raqami ochiladi, so’ngra qutichani transportyorga qaytarib qo’yiladi.
Ko’pgina xorijiy firmalar kartochkalar o’rniga ish o’rniga avtomatik ravishda qutichalarni itarib beruvchi moslamalardan foydalanadi. Buning uchun ishchining oldidagi qiya yuza yonida maxsus tugmacha o’rnatiladi, agar unda quticha bor bo’lsa, ishchida ish borligi haqida tizimga signal beradi. Agar tugmacha bosilmagan bo’lsa, quticha keyingi ishchiga o’tkaziladi, ya’ni yo’naltirilgan quticha shu ishchi oldiga kelganda qiya yuzaga itariladi. Bu ishchini qutichani nazarot qilishdan xalos etadi.
Keltirib o’tilgan transportyorlar dispetcher operatsiya-operatsiya (DOO) tartibda ishlaydilar.
Biroq ish vaqtidan, yuqori unumli asbob-uskunalardan va ishchilarning shaxsiy ish unumdorligidan to’liq foydalanish uchun DOD, ya’ni dispetcher-operator dispetcher rejimi qo’llaniladi. Bu rejimda KPDO-1 transportyorlari va ularga o’xshash bo’lgan xorijiy transportyorlar ishlatiladi.
KPDO-1 transportyorlari yog’och yoki metall qutichalardan iborat bo’lib, uning ichida arqon tros yordamida 6m\min tezlikda harakatlanuvchi mexnat predmetlari joylashtirilgan quticha harakatlanadi. Qutichani kengligi 0,4 m uzunligi 0,8 m (17-rasm). Ish uzatuvchining ish o’rni oldida boshqaruv pulti (kompyuterlarni oxirgi modeli), ya’ni signalizatsiya o’rnatilgan va ish o’rinlarining raqami ko’rsatilgan tugmacha o’rnatigan taxtacha bo’lib, uning yordamida qutichani ish o’rniga yuboriladi va boshqaruv pultiga qaytariladi. Shuningdek ish o’rinlarida ishlov berish uchun kerakli detallarni yuborish yoki qutichani chaqirib olish va ish uzatuvchiga ishlov berilgan detallarni yuborish uchun signalizatsiya mavjud.

6.6 -rasm. KPDO -1 transportyori.
Ish quyidagicha tashkillashtiriladi: ish uzatuvchining grafigiga muvofik qutichaga detallar bog’lami solinadi va shu detallarga ishlov beradigan ish o’rniga tegishli raqam bosiladi. Quticha kerakli ish o’rniga kelib to’xtaydi.
Ishchi bog’lamni oladi va tugmani bosib qutichani ish uzatuvchiga qayta jo’natadi, u qutichaga boshqa detallar bog’lamini solib ularni boshqa ish o’rniga jo’natadi. Detallarga ishlov berish tugagach oxirgi operatsiyani bajaruvchi ishchi qutichani chaqiradi va unga ishlov berilgan detallarni joylaydi, so’ngra ish uzatuvchiga jo’natadi.
KPDO-1 transporteri DOD tartibini bajarishda eng oddiy moslama hisoblanadi. 18-rasmda «Djuki» firmasining yanada murakkabrok transoprtyor ko’rsatilgan.