Milliy va umuminsoniy qadriyatlar

 
Milliy va umuminsoniy qadriyatlar
REJA
Ma’naviyat haqida tushuncha.
Qadriyatlar to’g’risida.
Milliy va umuminsoniy qadriyatlar.
.
Berdaq hayoti va ijodi.
Berdaq - dostonnavis.
Berdaq va o`zbek adabiyoti
REJA
Inson yaralibdiki, u yoki bu darajada ma'naviy qiyofaga ega bo'lgan. Yovvoyilik davrida ham ba'zi insonlar insofli, o'ljani boshqalar bilan baham ko'radigan, ba'zilari esa faqat o'zini o'ylaydigan, xudbin ekanligini kinofilmlarda ham ko'ramiz. Demak, ma'naviyat tarixan konkret (aniq) xususiyatlarga ega ekan. U qadim zamonlardan to hozirgi kungacha dunyoning barcha xalqlari tomonidan yaratilgandir. Shu sababli har bir xalq va millatning o'ziga yarasha, o'ziga mos, o'ziga xos bo'lgan ma'naviyati bor. Ma'naviyat har bir xalqning ijtimoiy muhitiga bog'liq.
Ma'naviyat - kishilarning egallagan bilimlari, qadriyatlari, madaniyati, olgan bilimlarini hayotda qo'llay bilish kabi holatlar bilan belgilansa, ma'naviy va madaniy meros «tarixiy boylik singari» ajdodlar tomonidan avlodlarga qoldirilgan ma'naviy meros ichidan millatning shu kundagi hayotiga asqotib turgan qismidir. Ota-bobolarimizning boy ma'naviy va madaniy xazinasidan bizga faqat bir qismigina yetib kelgan. Ular ma'naviy yoki madaniy yodgorlik sifatida qadrlanadi.
Moddiy va ma'naviy madaniyatlar bir-biri bilan uzviy bog'liqdir. Ularning har ikkalasi ham madaniyat ekanligini unutmaslik kerak. Negaki inson faoliyatining mahsuli bo'lgan ko'pgina narsalar ham aqliy, ham ma'naviy, ham jismoniy mehnatning natijasi sifatida pay do bo'ladi. Shunday ekan, madaniyat taraqqiyoti o'zidan oldingi avlodlar yaratgan qadriyatlarni o'zlashtirishdan boshlanadi. U yangi qadriyatlarni yaratish yo'lida tayanch vazifani o'taydi.
Shu bilan birga, har bir jamiyat o'tmish madaniy merosini qanday bo'lsa, shundayligicha, ko'r-ko'rona qabul qilib olmaydi.
“Qadriyat” tushunchasi madaniyatshunoslikning asosiy tushunchalaridan biridir. Ayrim tadqiqotchilar uni davrning ehtiyojini belgilaydi, ya’ni tarixiy xususiyat kasb etadi deb hisoblasa , boshqa bir tadqiqotchi Rikert, aksincha, qadriyat doimiy, universal xususiyatga ega deb hisoblaydi. T. Parsonsning fikricha , qadr me’yoriy andozadir. Mazkur turli xil. Hatto qarama-qarshi fikrlardan qadriyatning ma’nosi ko’p qirrali ekanligi anglanadi.

• Berdaqning tarjimai holidan ma`lumki, u kambag`al baliqchi oilasida tug`ilib o`sgan. Taxminan 10 yoshlarida ham ota, ham onadan yetim qolgan bo`lg`usi shoir talay yillar boylar eshigida kun kechiradi. Berdaq dastlab eski maktabda, keyinroq esa madrasada tahsil ko`radi. O`n yoshlarida o`zicha she`rlar to`qiy boshlagan shoir talay muddat ijodiy izlanishlardan keyin zamonasining mashhur shoiri Kunxo`ja huzuriga borib, shoirning o`zi e`tirof etganidek: «bir yarim oy birga bo`lib, yozganlarini tinglatib, nuqsonlarini o`nglatib, o`lan zavqin totib» qaytadi. Berdaq yashab ijod ettan sharoitda o`zbek, qoraqalpoq, turkman va boshqa qardosh xalqlar orasida xalq kitoblari keng tarqalgan edi.

Moddiy nuqtai nazardan qadriyat hissiydir. U hayotiy, maishiy, texnik, qoniqish qadriyati , ma’naviy-ilmiy, axloqiy, estetik, diniy va boshqalarga bo’linadi. Ayrim qadriyatlar(xo’jalik,texnik, siyosiy) tarixiy xususiyat kasb etadi, ya’ni madaniyat, davr o’zgarishi bilan ular ham o’zgarib turadi, boshqa qadriyatlar esa doimiy, universal xususiyatga ega(axloqiy, badiiy)dir. Qadriyatlar ro’yhati har bir jamiyatning milliy va o’ziga xos svilizatsiyasi bilan bog’liq holda keskin farqlanadi. Hamma davrlarda, barcha xalqlarda eng yuksak qadriyatlar ezgulik, hayo, mehnat, sevgi, haqiqat, baxt, singari mezonlarda ifodalangan.
Qadriyatlar amal qilish doirasiga ko’ra milliy, mintaqaviy va umuminsoniy turlarga bo’linadi.
Milliy qadriyatlar murakkab ijtimoiy hodisa bo’lib, u millatning tili, madaniyati, tva ma’naviy arixi, urf-odatlari, an’analarini, jamiki moddiy boyliklarini, iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hayotining barcha jabhalarini qamrab oladi. Milliy qadriyatlarimiz istiqlol madaniyatini yaratishimizda negiz bo'lib xizmat qilmoqda. Bu hol milliy mafkuramizda ham o'z ifodasini topib, jamiyatimiz taraqqiyotiga xizmat qilmoqda. Qaysi mamlakatda bo'lmasin, jamiyatdagi yangilanish doimo madaniy merosning uyg'onishiga olib keladi.
Masalan, sho'rolar zamonida yaratilib, uning siyosatini targ'ib etgan, kommunistik mafkura nuqtayi nazaridan yozilgan, endilikda o'z umrini yashab bo'lgan qancha-qancha asarlarni bugungi kun uchun ham, kelajak uchun ham qadriyat sifatida qarab bo'lmaydi. To'g'ri, ular meros, lekin madaniy meros emas, ularni tarixiy fakt sifatida saqlab qolish mumkin, xolos. Demak, madaniy merosning qadri abadul-abad tushmaydigan qismiga