Saralash va yirik donador rudalapHi dastlabki boyitish Saralashdan kuzatilgan maksad rudalar tarkibidan bush jinslapHi eki oltin zarralarini ajratib olishga karatilgan xarakatdir. Ruda tarkibida ku’lab bush jinsni chikarib tashlab, oltinga boy yarim maxsulot- boyishga (kantsentrat ) olishga erishiladi.
Saralashningkadimiy-sodda va klassik usuli oddiy kulda saralashdir. Unda ruda bulagi 30 –50 mm bulishi mumkin.Saralash konveyerga vibratsiya xarakati beriladi. Kulda saralash mashakkatli va unumsiz bulganidan, bu ish mexanizmlar erdamida gravitatsiya usullari erdamida amalga oshiriladi.
Ogir korishma (sus’enziya) erdamida boyitish, saralashni birmuncha jadallashtiradi. Ogir sus’enziyaga sul’fid- oltin mineral zarralar chukib, engil fraktsiyaga bush tog jinslari kutarilib kalkib chikadi.
Ma’ruza №14. Oltin rudalarini gravitatsiya usulida boyitish Reja: 1. Oltinni cho’ktirish mashinalarida saralash 2. Oltin zarrali shlyuzlarda ajratib olish 3. Boyitish stollarida oltin ajratib olish
Tayanch so’zlar: Oltin, cho’ktirish mashinalari, shlyuz, boyitish stoli, zararli qo’shimchalar, yo’ldosh elementla, qattiq foydali qazilma, boyitish mahsulotlari
Juda qadim zamonlardanoq odamlar oltin va tarkibida oltin bo’lgan rudalapHing zarralari boshqa tog’ jinslaridan og’irroq ekanini anglab yetganlar.
Shu boisdan qiya tekislikdagi tapHovlarda suda oqizilgan oltin qumlari og’ir va yengil qismga ajraldi. Shu tariqa gravitatsiya usulida boyitish vujudga keldi. Oltin qumlari turli yuvish idishlarida, nov va tapHovlarda, harakatdagi elak-g’alvirlarda yuvildi. Ayrim holda rudalar suv tosh tegirmonida maydalanib, qiya suv ariq-tapHovida yuvildi.
Shunday usul qoldiq namunalarini 1976 yil Toshkent viloyati Olmaliq shahriga 5 km g’arbi-janubda joylashgan Tukkent X-XII asr shahar xarobalaridan arxeologiya-qidiruv ishlari paytida topildi.
Ko’pincha suvda yuviladigan oltin qumlarda tuproq zarralari bo’ladi. Shu sababga ko’ra oltin qumlar 4 toifaga bo’linadi.
1. Yengil yuviluvchi (3- 10 % loyqali).
2. O’rtacha yuviluvchi (10- 30% loyqali)
3. Qiyin yuviluvchi (30- 60% loyqali)
4. Juda qiyin yuviluvchi (60- 80% loyqali).
Qum yuvish dastgohini tanlashda, xom ashe tarkibidagi oltin zarra o’lchami va shakli asosiy rol o’ynaydi.
Donador oltin zarralapHi boyitishda cho’ktiruvchi (otsodochnaya mashina), shlyuz (qiya tapHov) boyitish stoli (kontsentratsiya stoli) ishlatiladi.
Olingan yarim mahsulot simob bilan qorishtirilib amalgamalantiriladi. Suv havzalaridagi oltinni yuvishda suv havzalarida suzib yurib ishlaydigan, o’zida oltin saralash uskuna va dastgohlarini jamlagan moslama-kema “Dragalarda” amalga oshiriladi.
