Министерсво высшего и среднего специального образования республики узбекистан

3.6-jadval
Dolomitning 40% nitrat kislotasi bilan parchalanishida 110% tezlikda harorat va jarayon davomiyligining suyuqlik fazasining kimyoviy tarkibiga ta’siri

№	Harorat, °C	Vaqt, daq	Suyuq fazaning kimyoviy tarkibi, og‘ir. %
			CaO	MgO	Fe2O3	Al2O3	NO3	Ж:Т
1	20	10	8,76	3,31	0,011	0,069	34,16	253,56
2	20	20	8,87	3,31	0,014	0,071	34,16	253,56
3	20	30	8,96	3,31	0,017	0,075	34,16	253,56
4	20	40	9,02	3,31	0,021	0,081	34,16	253,56
5	20	60	9,07	3,31	0,028	0,092	34,16	253,56
6	40	10	8,86	3,31	0,016	0,073	34,16	253,56
7	40	20	8,95	3,31	0,018	0,073	34,16	253,56
8	40	30	9,03	3,31	0,021	0,069	34,16	253,56
9	40	40	9,09	3,31	0,024	0,073	34,16	253,56
10	40	60	9,13	3,32	0,030	0,082	34,16	253,56
11	60	10	8,90	3,31	0,016	0,065	34,16	253,56
12	60	20	9,03	3,31	0,018	0,065	34,16	253,56
13	60	30	9,091	3,31	0,021	0,069	34,16	253,56
14	60	40	9,118	3,32	0,024	0,074	34,16	253,56
15	60	60	9,141	3,32	0,0298	0,082	34,16	253,56

3.7-jadvalda qattiq faza tarkibiga 110% me’yorda 40% konsentratsiyali nitrat kislota bilan dolomitning harorat va parchalanish jarayonining davomiyligi ta’siri to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan.

3.7-jadval
Dolomitning 40% nitrat kislotasi bilan parchalanishida 110% tezlikda harorat va jarayon davomiyligining qattiq faza tarkibiga ta’siri.

№	Harorat, °С	Vaqt, daq	Qattiq fazaning tarkibi, % og‘irligi.
			CaO	MgO	Fe2O3	Al2O3
1	20	10	62,92	1,92	11,16	7,64
2	20	20	55,08	1,38	10,46	7,19
3	20	30	45,77	1,11	9,62	6,08
4	20	40	36,18	1,00	8,64	4,65
5	20	60	26,03	0,92	6,79	1,91
6	40	10	61,19	1,72	10,0	6,84
7	40	20	53,30	1,24	9,37	6,44
8	40	30	40,05	0,99	8,62	5,44
9	40	40	34,38	0,90	7,74	4,16
10	40	60	24,02	0,82	6,08	1,71
11	60	10	58,44	1,51	9,90	6,62
12	60	20	44,40	1,09	9,28	6,24
13	60	30	34,71	0,87	8,53	5,27
14	60	40	26,57	0,79	7,66	4,03
15	60	60	20,46	0,72	6,02	1,65

Haroratning 20 dan 60°C gacha ko‘tarilishi va parchalanish jarayonining davomiyligi 10 dan 60 daqiqagacha, barcha dolomit komponentlarining tarkibi kamayadi.

Shunday qilib, magniy oksidi miqdori ortib borayotgan harorat bilan 20°C da 0,92-1,92 dan 60°C da 0,72-1,51% gacha kamayadi.
Parchalanish jarayoni davomiyligining oshishi qattiq fazadagi magniy oksidi tarkibining 1,51-1,92% dan parchalanish jarayonining davomiyligi 60 daqiqa bilan 0,72-0,92 gacha pasayishiga olib keladi.
Xuddi shu qonuniyat kalsiy, temir va alyuminiy oksidlarini nitrat kislota eritmasiga olish darajasi uchun ham kuzatiladi.
3.8-jadvalda harorat va parchalanish davomiyligining dolomit komponentlarini eritmaga o‘tish darajasiga ta’siri natijalari ko‘rsatilgan.
3.8-jadval
Dolomitning 40% nitrat kislota bilan parchalanish jarayonining harorati va davomiyligining 110% kislota darajasida xom ashyo tarkibiy qismlarining eritmaga o‘tish darajasiga ta’siri

Harorat, ° C	Vaqt, daq	Eritmaga o‘tish darajasi, og‘ir. %
		CaO	MgO	Fe2O3	Al2O3
20	10	96,07	99,79	21,78	68,69
20	20	97,24	99,85	26,68	70,52
20	30	98,21	99,88	32,57	75,09
20	40	98,83	99,89	39,44	80,96
20	60	99,35	99,90	52,41	92,18
40	10	96,48	99,81	29,91	71,97
40	20	97,52	99,86	34,32	73,61
40	30	98,40	99,89	39,60	77,70
40	40	98,95	99,90	45,75	82,95
40	60	99,42	99,91	57,38	93,00
60	10	96,89	99,83	30,61	72,86
60	20	98,28	99,88	34,95	74,44
60	30	98,98	99,90	40,21	78,41
60	40	99,28	99,91	46,31	83,49
60	60	99,53	99,92	57,80	93,22

Jarayonning davomiyligi va harorat deyarli magniyni olish darajasiga ta’sir qilmaydi. Jarayonning davomiyligi kalsiyni olish darajasiga ozgina ta’sir qiladi. Jarayon vaqtini 10 dan 60 daqiqagacha oshirish tiklanishni 20°C da 3,28% ga, 40°C da 2,94% ga va 60°C da 2,64% ga oshiradi. Jarayonning davomiyligi temir va alyuminiy birikmalarini eritmaga olish darajasiga sezilarli darajada ta’sir qiladi. Jarayonning davomiyligini 20°C haroratda 10 dan 60 daqiqagacha oshirish temir oksidlarini olish darajasini 21,78% dan 52,41% gacha, alyuminiy oksidlarini 68,69 dan 92,18% gacha oshiradi. Haroratni 20 dan 40 va 60°С ga oshirish tiklanishni mos ravishda 21,78-52,41% dan 29,91-57,38% va 30,61-57,80% gacha oshiradi. Bu sharoitlarda alyuminiyni olish darajasi mos ravishda 68,69-92,18%, 71,97-93,00 va 72,86-93,22 ni tashkil qiladi.

Dolomitning 40% li nitrat kislota bilan parchalanish haroratini 110% tezlikda 20 dan 60°C gacha va jarayonning davomiyligi 30 daqiqaga o‘zgartirish suyuqlik fazasining kimyoviy tarkibiga ta’sir qilmaydi (3.9-jadval).

3.9-jadval
Dolomitning 40% nitrat kislota bilan parchalanish haroratining suyuq fazaning kimyoviy tarkibiga ta’siri

№	Harorat, °C	Suyuq fazaning kimyoviy tarkibi, og‘ir. %
		CaO	MgO	Fe2O3	Al2O3
1	20	9,02	3,31	0,02	0,07
2	25	9,02	3,31	0,02	0,07
3	30	9,02	3,31	0,02	0,07
4	35	9,03	3,31	0,02	0,07
5	40	9,03	3,31	0,021	0,07
6	45	9,04	3,31	0,021	0,07
7	50	9,05	3,31	0,021	0,07
8	55	9,07	3,31	0,021	0,07
9	60	9,09	3,31	0,02	0,07

Magniy oksidining tarkibi parchalanish haroratidan qat’iy nazar 3,31% ni tashkil qiladi.

Dolomitning 40% nitrat kislotasi bilan 110% tezlikda parchalanishi paytida haroratning oshishi bilan qattiq fazaning kimyoviy tarkibi va parchalanish jarayonining davomiyligi 30 daqiqa asosiy tarkibiy qismlarning pasayishi tomon o‘zgaradi (3.10-jadval).