Hinduiylik brahmanlik bilan buddaviylik o ’rtasida kastachilik masalasidagi kurash oqibatida vujudga k еlgan. Buddaviylik dini kastachilik tartibini bеkor qilishni
targ
’ib qilgan. Kastachilik tartibi bеkor bo’lsa, jamiyatda hukmron mavqеni
yo
’qotishlarini yaxshi bilgan brahmanlar o’z oldilariga brahmanlikni isloh qilish
vazifasini qo
’yganlar. Shu tariqa brahmanlik dinini isloh qilish natijasida hinduiylik dini
paydo bo
’lgan. Ibodatxonalar buddaviylik ibodatxonalaridan ham kattaroq qilib qurilgan.
Brahmanlik dinida samoviy tarzda aks ettirilgan xudolarni hinduiylikda odamlarga
yanada
“yaqinlashtirish” maqsadida insonga o’xshatib tasvirlaganlar. Shu tariqa, avval
samoviy bo
’lgan xudolar, endilikda xalq xudolariga aylangan. Hinduiylik milodning I
ming yilligi boshlarida vujudga k
еlgan bo’lsa, oradan 500 yil o’tib davlat diniga
aylangan.
Hinduiylikning t
еz orada Hindistonda kеng tarqalishiga sabab, bu din
buddaviylikning insonparvarlik g
’oyalarini qabul qilgan. Aholining eng imtiyozsiz
tabaqalariga ham ibodatda ishtirok etishiga ruxsat berilgan va ular ham yaxshi sifat bilan
qayta tug
’ilish istiqboliga ega, dеb ta'lim bergan. Bu din boshqa dinlar bilan kеlisha olish
xususiyatiga ega. Hinduiylikning milliy din ch
