M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Əməkdə və ictimai-faydalı işlərdə tərbiyə prinsipi. 
İnsanın şəxsiyyət kimi formalaşmasında əmək ən yaxşı vasi-
tədir. Şəxsiyyətin tərbiyəsini əmək tərbiyəsi olmadan həyata 
keçirmək olmaz. Əmək tərbiyənin əsasını təşkil edir. Əmək 
insanın mənəvi inkişafına güclü təsir göstərir: o, insanda əmək-
sevərlik, məsuliyyət, səliqəlilik, yoldaşlıq, əmək adamlarına və 
əmək məhsuluna hörmət və qayğı, xeyirxahlıq kimi müsbət 
əxlaqi keyfiyyətlər formalaşdırır, insana əməyin gözəlliyindən 
doğan estetik hisslər aşılayır. 
Kollektiv əməkdə, ictimai-faydalı işlərdə iştirak etməklə 
insan kollektivçilik, qarşılıqlı yardım, başqalarına fayda ver-
mək, ümumin xeyri üçün çalışmaq, ictimai mənafeyi şəxsi mə-

---

164 
nafedən üstün tutmaq kimi vacib keyfiyyətlərə, adətlərə yiyə-
lənir. 
Bunları nəzərə alıb, tərbiyəçi və valideynlər əməyi bütün 
tərbiyə işinin mərkəzində qoymalı, uşaq və gənclərdə əməyə 
tələbatın formalaşmasına çalışmalıdırlar. 
Şüurla davranışın vəhdəti prinsipi. Bu prinsip tərbiyə 
işində insanın həm şüuruna təsir etməyi, həm də onda düzgün 
davranış təcrübəsi yaratmağı nəzərdə tutur. 
İnsan şüurlu məxluqdur; onun davranış və münasibətləri 
şüurla tənzim olunur. Ona görə də tərbiyə işində şüura təsir 
göstərmək, insanda düzgün əxlaqi təsəvvürlər, inam və əqidə 
yaratmaq, ona sözlə təsir etmək vacib şərtdir. Lakin tərbiyə işi-
ni yalnız söz, nəsihət üzərində qurmaq olmaz. Sözçülük, nəsi-
hətçilik insanı bezdirir, onda sözə qarşı laqeydlik, ikiüzlülük 
yaradır. 
Şəxsiyyətin formalaşması o zaman səmərəli olur ki, şüur-
la davranış arasında vəhdət yaranmış olsun: insan bildiklərini 
davranış və rəftarına tətbiq etsin; düzgün davranış təcrübəsi və 
müsbət adətlərə yiyələnsin. Məsələn, Vətən haqqında şerlər 
əzbərlətməklə, söhbətlər aparmaqla insanda vətənpərvərlik hissi 
yaratmaq olmaz; onda habelə Vətən naminə çalışmaq, onu qo-
rumağa hazır olmaq əzmi və bacarıqları formalaşdırmaq va-
cibdir.