Missonerlik nima ? Missionerlikning geosiyosiy maqsadlari

Missionerlik mamlakatni siyosiy boshboshdoqlikka etaklaydimi?
Yaqin Sharq mintaqasiga, jumladan, arab mamlakatlariga o`z ta`sirini o`tkazishga urinayotgan kuchlar o`rtasidagi geosiyosiy raqobatning kuchayishi ular mustaqilligiga tahdidlarning yangi turlari sifatida namoyon bo`layotganini ko`rsatmoqda. O`z navbatida, bunday harakatlar Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika, jumladan, ayrim arab davlatlarining geosiyosiy va geostrategik ahamiyati ortib borayotgani, ulkan tabiiy-iqtisodiy va boshqa resurs salohiyatiga egaligi ular xavfsizlik va barqarorlikka tahdid va xatarlar saqlanib qolayotgan mintaqa sifatida hamon jahon hamjamiyati diqqat markazida turganligini ham anglatadi. Zero, missionerlik harakatlari natijasida “inson huquqlari”, “vijdon erkinligi”, “demokratik erkinliklar”ni olg`a surish uchun ko`rsatilayotgan “ko`mak” aslida mamlakatni parokandalik sari siyosiy boshboshdoqlikka etaklayotganligi yaqqol namoyon bo`lmoqda. Erkinlik, demokratiya inson huquqlari kabi jozibali g`oyalarni niqob qilib olgan bu siyosiy kuchlar shu asosida dunyodagi xohlagan mustaqil davlatning ichki ishlariga aralashib, g`arazli maqsadlarga erishmoqchi bo`ladi. Vaholanki, missionerlik orqali amalga oshirilayotgan “demokratiya” niqobidagi urinishlar mana shunday noxushliklarni keltirib chiqarishi mumkinligini anglash barchadan jiddiy fikrlashni taqozo etmoqda. 
“Strategik tadqiqotlar” nimani ko`rsatdi
Mutaxassislar tomonidan o`tkazilgan “strategik tadqiqotlar” natijasiga ko`ra, missionerlik dunyoda global miqyosida turli konfliktda va qat`iy geosiyosiy bosimda ekanligini ta`kidlashadi. Missionerlik ta`siri ostida har qanday xalq va millatning madaniy ildiziga tahdid solish orqali o`ta radikal millatchilik harakatlarini vujudga kelishiga sabab bo`lmoqda. Natijada, mazkur harakatlar oqibatida dunyoda global miqyosda etnik va millatlararo mojarolarning tobora avj olishi har qanday xalq va millatni mentalitetiga raxna solish orqali ma`naviy tubanlik girdobiga etaklamoqda. Shu tariqa, missionerlik oqibatida “ayrim” siyosiy kuchlar o`zining gegemonligini o`rnatish maqsadida g`oyaviy-mafkuraviy, geosiyosiy, madaniy jihatdan ustunlikka erishish kuzatilmoqda. Xususan, global iqtisodiy inqiroz davrida missionerlik dunyoning nochor davlatlari taraqqiyotiga go`yoki, “iqtisodiy” yordam ko`rsatish bahonasida qashshoqlik, ochlik, nochorlikni bartaraf etish maqsadida “maqsadli” yordamni tavsiya etishi namoyon bo`lmoqda. Natijada, xorijdan yo`naltirilayotgan “maqsadli” iqtisodiy yordam ta`sirida rivojlanayotgan davlatlar o`rtasidagi tengsizlik tobora keskin tus olishi oqibatida bir qator tahlikali vaziyatlar vujudga kelmoqda. Vaholanki, missionerlik tashkilotlari tomonidan ko`rsatilayotgan “maqsadli” yordam mazkur mintaqalardagi muammolarni hal etish uchun emas, balki mazkur davlatlarni o`zlariga iqtisodiy qaram qilish orqali o`zlarini moddiy jihatdan yuksalishiga zamin yaratmoqda. Aynan, missionerlik tashkilotlari tomonidan “maqsadli” yo`naltirilayotgan iqtisodiy yordam tufayli muayyan mintaqa va hudud miqyosida noan`anaviy diniy jamoalarning ko`payishi kuzatilmoqda. 
Diniy kelishmovchiliklarning yagona manbai
Shu tariqa mavjud diniy tashkilotlar o`rtasida vujudga kelayotgan diniy tafovutlar oqibatida konfessiyalararo nizolarning kuchayayotganligini aytib o`tish lozim. Natijada, mazkur holat, diniy asosdagi to`qnashuvlarni keltirib chiqarishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Aslida, moddiy jihatdan qudratli hisoblangan “ayrim” din niqobi ostidagi missionerlik aslida diniy kelishmovchiliklarning yagona manbai sifatida namoyon bo`lmoqda. Globallashuv sharoitida sivilizasion modernizasiya jarayonlari o`zaro ziddiyatli bo`lgani bois insoniyat sivilizasiyasining inqirozidan dalolat beradi. Ma`lumki, inqirozning asosini global kapital agentlari bo`lmish transmilliy korporasiyalarning g`arazli manfaatlari tashkil etadi. Buning oqibati o`laroq ayrim sivilizasiyalar va dinlarning global tarzda missionerlikka qo`l urishi kuzatilmoqda, ammo ularning siyosati boshqa sivilizasiyalar vakillari yoki “begona”lar uchun zararli deb baholanishi mumkin. Mazkur fikrlar tasdig`i sifatida XVI asrda vujudga kelgan mustamlakachi imperiyalar jahon mustamlaka tizimini paydo bo`lishiga zamin yaratganligini ta`kidlash joiz. Natijada, G`arbning yirik davlatlari mustamlakalarga nafaqat iqtisodiy, siyosiy, balki madaniy gegemonligini ekspansiya qildi. XX asr o`rtalariga kelib dunyoda mustamlaka tuzumlarini inqirozi global missionerlikka bo`lgan ehtiyojni tugatishga zamin yaratdi. Ammo, bugungi kunda G`arb madaniyatining o`z ustunligidan mahrum bo`lganiga ko`nikish hosil qila olmaydigan ayrim radikal guruhlar missionerlikdan voz kechmayotganligi namoyon bo`lmoqda. Xususan, missionerlik tarafdorlari o`zga sivilizasiya resurslarini eskpluatasiya qilish hisobiga iqtisodiy, siyosiy va madaniy sohalarning ko`pgina jihatlarida yorqin muvaffaqiyatlarga erishmoqda.