Moddalar almashinuvining fiziologik as

mis -
jigar va qizil ko`mikda;
b
) xrom-
marganes va brom gipofizda; 
c) 
rux-
jinsiy bezlarda, gipofiz va me`da osti bezida; 
d) 
kadmiy -
buyraklarda; 
e) 
stronsiy-
suyaklarda yig’iladi. 
Mikroelementlar fermentlar, gormonlar va vitaminlar tarkibiga kirib, ular-ning 
ta`sirini kuchaytiradi. Rux proteazalar va karboangidraza kabi fermentlar tarkibida, 
temir nafas fermentlarida, xrom tripsinda bor. Kobal’t mushak ferment-larini 
faollashtiradi va B
12
vitamini tarkibiga kiradi. Marganes B
1 
vitaminini, mis A va B 
guruhidagi, C, E va PP vitaminlarini faollashtiradi. Mikroelementlarning fiziologik
ahamiyati juda katta.
Kobal’t homilaning rivojlanishi va qon ishlanishi uchun kerak, yod tiroksin va 
triyodtironin tarkibiga kiradi. Mis to`qimalardagi nafas jarayonlarida ishtirok etadi. 
Suyaklar va nerv to`qimasi rivojlanishi jarayonida natriy, kaliy, kal’siy va fosfor 
foydalaniladi. Suyaklarning o`sishi va hayvonlarning ko`payishi uchun mar-ganes 
zarur Eritrositlar hosil bo`lishi uchun temir va mis kerak.Organizm o`ziga kerak 
bo`lgan mineral moddalarni ovqat va suv bilan qabul qiladi. Kobal’t, mis va ruxning 
eng ko`p miqdori kartoshka, karam, lavlagi, sabzi, tuxum sarig’i, jigar, mol go`shti, 
malina, o`rik, baliq va boshqalarda bor. Mineral moddalar qonga ingichka ichak 
devoridan o`tadi. Ularning qon plazmasi bilan hujayra aro suyuqlik orasida, 
shuningdek hujayradan tashqi va hujayra ichi suyuq-liklari orasida taqsimlanishi 
osmotik bosimga bog’liq. Ammo hujayra membranasi turli ionlarni bir xil 
o`tkazmaydi. 
Mineral moddalar organizmdan siydik, najas va ter bilan chiqariladi, shuning uchun 
ularning chiqarilgan miqdori, qabul qilingan miqdori bilan muvozanatlash-tirilishi 
lozim. Mineral moddalarning yetishmovchiligi fiziologik funksiyalarning turli 
buzilishlariga va hatto o`limga olib kelishi mumkin. Ikkinchi tomondan, ularning 
keragidan ancha ko’payib ketishi ham organizm funksiyalarining buzi-lishiga sabab 
buladi. Masalan, natriy tuzlarining bola organizmiga ko`p miqdorda kiritilishi tana 
haroratini oshirib, tuzga oid lixoradkani keltirib chiqaradi. Mineral moddalarning 
organizmdagi funksiyalari xilma xildir. Kal’siy va fosfor suyaklar tarkibiga kiradi, 
energiya almashinuvi va mushak qisqarishida ishtirok etadi. Natriy va kaliy qon 

---

79