Modulidan o’quv-metodik majmua

2 - 
ilova 
 
1.1. 
Tinglovchilar 
berilgan 
tezkor 
savollarga 
javob 
berishadi 
va 
daftarlariga 
qayd 
etishadi. 
1- ilova
1.2. 
Tinglovchilar 
o‘z 
fikrlarini 
boshqalar 
bilan 
o‘rtoqlashadi. 
1.3. Tinglashadi va 
yozib 
borishadi 
daftarlariga. 
2 – ilova
2-bosqich.
Asosiy 
(Anglash 
bosqichi) 
(25 minut) 
2.1.Texnologiya fanida baholashda 
nazorat ishlari va ularning o‘rni, 
ularni o‘tkazish tartibi. 
3 - ilova
2.2. Texnologiya fanida baholash 
me’zonlari, taqdimot texnologiyasi 
yordamida 
asosiy 
nazariy 
ma’lumotlarni bayon etadi. 
3-4 
ilova 
 
2.1. 
Tinglovchilar 
tinglashadi 
va 
daftarlariga 
fayd 
etib 
borishadi 
mavzuning 
mazunini. 
3 – ilova 
2.2. 
Tinglovchilr 
savol 
javobda 
ishtiroq 
etishadi, 
muhim 
ma’lumotlari yozib 
borishadi.
3 – 4 ilova 
3-bosqich. 
YAkuniy 
(Fikrlash 
bosqichi) 
(20 minut) 
3.1. 
Texnologiya 
fani 
darslari 
jarayonida 
o‘quvchilarni bilim, 
malaka, va malakalarini baholash 
me’zonlarini tushuntirib berish, 
baholashda 
nazorat 
ishalarining 
o‘rni qayta tushintiriladi. 
3.2. “Nima uchun” chizmasini 
3.1. O‘z fikrlarini 
boyitadi 
va 
to‘ldiradi. 
3.2. 
Tinglovchilar”Nima 

---

142 
taqdim etish orqali tinglovchilarning 
mehnat o‘quvchilarni bilim, malaka, 
va malakalarini baholash me’zoni 
haqida 
umumiy 
tasavvurlarini 
aniqlaydi. 
5 – ilova 
uchun” chizmasini 
to‘ldirishadi. 
5 - ilova 
Topshiriqni 
yozib 
olishadi.
 
 1 – ilova
Qisqa vaqt ichida tinglovchilar mustaqil standart nazorat ishlarini o‘tkazish 
tartibi va nazorat ishlarining o‘rni savolga qisqa javob berishadi 
 2 - ilova 
 Mavzu:
Texnologiya fanida baholash me’zonlari. Texnologiya fani darslari 
jarayonida o‘quvchilarni bilim, malaka, va malakalarini baholash me’zoni. 
 Reja:
1. Mustaqil standart nazorat ishlarini o‘tkazish tartibi.
2. Taqdimot texnologiyasi asosida ma’ruzani taqdim etish. 
 Maqsadi:
Tinglovchilarga standart nazorat ishlarini o‘tkazish tartibini o‘rganadi 
va mavzuni o‘tkazishni texnologiyalar orqali o‘rganadi . 
Natija:
Tinglovchilar nazorat ishlarini o‘tkazish tartibi va texnologiyalari asosida 
darsni taqdim etishga erishadilar. 
 Tezkor savollar:
1.Qanday baholash turlarini bilasiz? 
2.Amaliy ishlarni baholashda qanday faktorlar hisobga olinadi? 
 3 - ilova 
Tinglovchilar o‘qish jarayonida bilim ko‘nikma va malakalarni egallab 
oladilar.Bilimlarda obektiv dunyo umumlashtirilgan holda aks ettiriladi.Bilimlarni 
o‘zlashtirish faktlar,tushunchalar va qonuniyatlarni o‘rganishni nazarda tutadi. 
Bilimlarning 
ta’sirchanligi,ularni 
bemalol 
egallab 
,ularning 
o‘zgaruvchanligi,ulardan turli sharoitlarda,jumladan,yangi bilimlarni egallash 
uchun foydalana bilish bilimlarning to‘laligi va chuqurligining muhim 
ko‘rsatkichidir. 
Ko‘nikma-kishining ma’lum bir harakatlarni ongli ravishda bajarish 
qobiliyatidir,bu qobiliyat bilimlar va eng oddiy tajriba asosida hosil 
qilinadi.Bilimlar bajarilayotgan harakatning nazariy asosi hisoblanadi.Bilimlar 

---

143 
tufayli harakatlarning ayrim bosqichlari va ularning ketma-ketligi tushunarli 
bo‘ladi.Ko‘nikmalar-bu amaldagi bilimlardir. 
 Malaka-mashq qilish yo‘li bilan hosil bo‘ladigan ish-harakatdir.Mashq qilish 
natijasida yurish,o‘qish,yozish,og‘zaki hisoblash,xilma-xil mehnat jarayonlarini 
bajarish malakalari hosil qilinadi. Tinglovchi harakatni bajarishning muayyan 
usullarini egallab oladi va bu ishni ongning nazoratisiz avtomatik ravishda 
bajaradi. Lekin boshlang‘ich bosqichda harakat doimo ongli suratda bajariladi. 
Masalan, tikuv mashinasiga ip taqish ketma-ketligini tasavvur qilish,kerakli ip va 
ignani tanlash lozim. Agar tinglovchi ipni taqishni bir necha marta 
takrorlagandan so‘ng, harakat odatdagi bir harakatga aylansa, u ongning zohiriy 
ishtirokisiz bajariladi. YAngi tikuv mashinasiga iplarni taqish, gazlamani tepki 
ostiga o‘rnatish va mashinasi ishga tushirish ishlarini ko‘p marta takrorlash har 
doim bu harakatlarning ketma-ketligini o‘ylab ko‘rishdan ozod qiladi. 
Tikuv mashinasida bajariladigan texnologik jarayon o‘zgarganda ya’ni 
tikilayotgan kiyimga qo‘yiladigan texnologik talabga qarab, iplar rangi, turi, 
ignalar, tepkilar tanlanadi. Bunda tikuvchining ongi ishga kirishadi. 
 
Ta’lim oluvchilar tomonidan o‘quv materilalari o‘zlashtirilganligini, ko‘nikma va 
malakalar xosil bo‘lganligini tekshirish va baholash ta’lim jarayonining zarur 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu faqat o‘qitish natijalarini nazorat qilish emas, balki 
o‘quv jarayonining turli bosqichlarida ta’lim oluvchilarning bilish faoliyatiga 
rahbarlik qilish hamdir. 
Baholash - ta’lim jarayonining ma’lum bosqichida o‘quv maqsadlariga 
erishilganlik darajasini oldindan belgilangan mezonlar asosida o‘lchash, natijalarni 
aniqlash va tahlil qilishdan iborat jarayondir. 
Bilimlarni tekshirish va baholashning ta’limiy ahamiyati shundan iboratki, 
bunda o‘quv materialining o‘zlashtirilganligi haqida ta’lim beruvchi ham, ta’lim 
oluvchi ham muayyan ma’lumotga ega bo‘ladi. Baholash natijasida, ta’lim 
beruvchi uchun ta’lim oluvchilarning nimani bilishi va nimani tushunmasligi, qaysi 
material 
yaxshi 
o‘zlashtirilganu, 
qaysi 
biri 
hali, 
etarli 
darajada 
o‘zlashtirilmaganligi yoki umuman o‘zlashtirilmaganligi ma’lum bo‘ladi. Bu 
ta’lim oluvchining bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish uchun asos bo‘lib 
hisoblanadi. Ta’lim beruvchi o‘z ishining afzalliklariga va kamchiliklariga tanqidiy 
baho beradi. O‘z ish metodlariga tuzatishlar kiritadi. SHuningdek, baholash 
natijalari ta’lim beruvchining o‘quv dasturiga materilalarni ta’lim oluvchilarning 
bilish imkoniyatlari nuqtai nazaridan qayta ko‘rib chiqishi va baholashi uchun ham 
juda muhimdir. 
Baholash natijasida tushuncha va qonun-qoidalarning qaysi birlari qiyin, 
qaysi birlari esa oson o‘zlashtirilishi aniq-ravshan bo‘ladi. Bu ta’lim oluvchining 
ijodiy tarzda darsga tayyorgarlik ko‘rishi va o‘quv mashg‘ulotini o‘tkazish uchun 

---

144 
asos bo‘lib xizmat qiladi. Xuddi shuningdek, ta’lim oluvchiga ham ta’lim 
jarayonida qaysi o‘quv materialini yaxshi, qaysinisini qoniqarli va nimani yomon 
o‘zlashtirgani ma’lum bo‘ladi. Bilimlarni tekshirmasdan ta’lim oluvchi o‘z 
bilimlarini chuqur, ham tomonlama va tqg‘ri baholashga qodir emas. Ba’zan unga 
go‘yo u o‘quv materialini yaxshi egallab olganday tuyuladi, tekshirish chog‘ida esa 
materialni yaxshi bilmasligi, yaxshi tushunmasligi ma’lum bo‘lib qoladi. Baholash 
natijasida, ta’lim oluvchilarning o‘rganilayotgan materiallarni bilish, tushunish, 
esda saqlab qolish, anglab olish, amalda qo‘llay olish, tahlil qilish va o‘z 
bilimlariga tanqidiy baho berish darajalari aniqlanadi. Ta’lim oluvchi o‘z 
bilimlarining ijobiy tavsifi, kasb-hunar kollejida va uydagi ishining uslubini 
takomillashtirish, bilimlari, malaka va ko‘nikmalaridagi ijobiy tomonlarni 
rivojlantirish, kamchiliklarni tuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
Bilimlarni, ko‘nikma va malakalarni nazorat qilish va baholashning tarbiyaviy 
ahamiyati shundaki, bunda ta’lim oluvchilarning o‘qishga, o‘z yutuqlari va 
muvaffaqiyatsizliklariga nisbatan munosabati shakllanadi, qiyinchiliklarni engish 
istagi tug‘iladi. Baholash hamisha ta’lim oluvchining shaxs sifatida o‘ziga nisbatan 
muayyan bir munosabatini hosil qiladi. Ta’lim beruvchi ta’lim oluvchining o‘ziga 
nisbatan munosabatini, tuyg‘ularini, uning xarakteridagi irodalilik, hamkorlik, 
o‘zaro bir-biriga yordam berish kabi sifatlarini shakllantirishga qaratishi lozim 
bo‘ladi. 
Ba’zan baholash jarayonida ta’lim oluvchi qo‘shimcha bilim, ko‘nikma va 
malakalarga ham erishadi. Ta’lim jarayonida o‘zlashtirmagan tushunchalarning 
mohiyatiga tushunib etadi. SHu bois, baholashni ta’lim olish jarayonining davomi 
deb ham aytish mumkin. 
Ta’lim oluvchi o‘rtoqlarining, ota-onalarining unga, uning kollejdagi 
yutuqlariga va muvaffaqiyatsiliklariga munosabatiga xech qachon befarq bo‘lib 
qolmaydi. Uning bilimlariga berilgan baholar ushbu munosabatni belgilaydi. Mana 
shuning uchun xam maqtov, ma’qullash, tanbeh berish, yaxshi yoki yomon baho 
qo‘yish ta’lim oluvchi shaxsining fazilatlarini, uning tengdoshlari jamoasidagi va 
katta yoshdagilar orasidagi mavqeini shakllantiradi. Bu ayniqsa, o‘smirlar orasida 
katta ahamiyatga egadir. 
Bilimlarni nazorat qilish va baholash davlat ahamiyatiga egadir. Baholash 
natijalarini umumlashtirib, ta’lim muassasasi jamoasining ta’lim-tarbiya sohasidagi 
faoliyatiga, tinglovchilarning umumiy o‘zlashtirish darajasiga baho beriladi va 
tegishli xulosalar chiqariladi. Davlat ta’lim standartlarida davlat tomonidan 
qo‘yilgan talablar nechog‘lik bajaraliyotganligi aniqlanadi. 
Natijalarni baholash orqali bir paytning o‘zida butun ta’lim tizimi va uning 
komponentlari tekshirilib ko‘rilishi kerak. Bu bilan ta’lim tizimida kutilayotgan 
natijaga erishilayotganlik darajasi tekshirilib o‘lchanadi. Bilimlarni muntazam 

---

145 
baholab borish ta’lim rejasi, uning katta kichik bo‘limlari asosida amalga 
oshiriladi. Ta’lim tizimi natijalari muayyan standart me’yori orqali ifodalanadi. 
Baholash natijasida nafaqat ta’lim oluvchining, balki ta’lim beruvchining 
kuchli va kuchsiz tomonlari, shuningdek, o‘quv jarayonidagi kamchiliklar xam 
aniqlanadi. Ta’lim vositalari, rejalar, ta’lim jarayonini tashkil etish sifatiga xam 
baho beriladi. 
Ta’lim dasturini qism bo‘laklari buyicha muntazam baxolab borish oxir-
oqibat aniq va adolatli baholanish shakllanishga olib keladi. Kichik bo‘limlar 
bo‘yicha baholash, jamlash va umumlashtirish yakuniy baholashning aniq 
bo‘lishiga yordam beradi. Ta’lim oluvchini muntazam ravishda o‘z natijalari 
to‘g‘risida xabardor qilib turish, uning maqsad sari intilishi va istaklarini ro‘yobga 
chiqarishga ijodiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Ta’lim berish davomidagi nazorat natijalarini o‘lchab borish bilim, ko‘nikma 
va malakalarni baholash tinglovchining o‘zligini anglashi uchun bir imkoniyatdir. 
YUqorida keltirilgan fikrlardan kelib chiqib, baholashning mohiyati haqida 
quyidagi xulosalarni aytish mumkin: