Modulidan o’quv-metodik majmua

 
olishadi.
 
1-ilova 
Ishlab chiqarish ta’limining buyum (predmet) .Bu tizimi yarim kustar ishlab 
chiqarish sharoitida vujudga kelgan va qo‘l kuchi va qoloq texnologiyaga 
asoslangan edi. 
Buyum tizimi paydo bo‘lgan dastlabki davrda, ya’ni hunarmandlar 
mehnatining mazmuni etarli darajada texnik tahlildan o‘tkazilmagan davrda 
mazkur tizimi tarzda qo‘llanilar edi, ya’ni ta’lim tahlid qilish (hunar o‘rganish) 
xarakterida bo‘lar edi. 
Bu tizimiga muvoffiq shogird buyumlarini muayyan izchillikda mehnat 
jarayonlarini murakkablashib borishi tartibida tayyorlash kerak edi. (oddiy 
operasiyadan murakkab operasiyaga). 
Bu tizimi ning ijobiy tomoni shundan iborat ediki shogird buyumni 
tayyorlash jarayonini boshidan oxirigacha turli hajmida egallab olishi kerak edi. U 
o‘z mehnatini pirovord maqsad ana shu tayyorlangan buyum deb bilardi va unda 
mehnatga qiziqish uyg‘otardi. 
Buyum tizimining kamchiligi shundan iboratki , hunar o‘rganayotgan 
shogird usullarini va operasiyalarini o‘rganib olish uchun ancha uzoq vaqt talab 
qilinardi, bu esa o‘sib borayotgan ishlab chiqarishga zid bo‘lib tushar edi. SHunday 
qilib hunarmandchilik ishlab chiqarishning muayyan bosqichlari buyum tizimi 
ko‘p sohali ishchi (hunarmand) bilan ifodalanadigan ishlab chiqarish talab va 
maqsadlariga javob berar edi. 
2-ilova 
Ishlab chiqarish ta’limining operasiya . 
Bizga ma’lumki hunarmadchilik mehnat o‘rnini egallagan manbaa ishlab 
chiqarish mehnat qurollarining tez rivojlanishi va takomillashtirilishi bilan 
xarakterlanadi. 
Bu davrda kelib ishlab chiqarish jarayonining bir qancha alohida qismlari 
(operasiyalarga) inson mehnatini esa alohida usullariga bo‘lib, yuborib, va uning 

---

76 
natijasida mehnat unumdorligi keskin o‘sdi. Bu tizim ta’limning mazmuni shundan 
iboratki shogird har qanday buyum tayyorlash jarayonida qo‘l keladigan qator tinii, 
eng muhim operasiyalarni o‘zlashtirishning o‘z ichiga oladi. Bu tizimni muhandis 
D.K.Sovetkin raxbarligida Bauman nomli Moskva oliy texnika bilim yurti 
xodimlari ishlab chiqqan. 
Afzalligi: operasiya tizimi tufayli ishlab chiqarish texnologiyasini to‘g‘ri 
tushunishi 
uchun 
shart-sharoit 
yaratadi, 
ta’limni yangi izchil (oddiy 
opepasiyalardan –murakkab operasiyalarga) tashkil qilish imkonini beradi, bu esa 
mehnat ko‘nikmalarini va moslamalari bo‘lishiga,asosiy operasiyalarni o‘zlashtirib 
olishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. (ma’lum vaqt ichida ko‘proq buyum ishlab 
chiqarishga erishiladi). Bu tizimning kamchiligi shundan iboratki o‘quvchilar 
tomonidan o‘zlashtiriladigan kam sonli operasiyalar tayyorlanadigan buyumdan 
ajralgan holda bajariladi. 
3-ilova 
Ishlab chiqarish ta’limining operasion jamlangan tizim. 
Bu tizim 30 yillarda kam mexanizasiyalashtirilgan ishlab chiqarish sharoitida 
yaratildi. Uning avvalgi tizimdan farqi shundaki, u yoshlarni kasblar hajmida 
mehnatga tayyorlash tamoyili asosida ko‘rilagan..Bunda ta’lim ikki bosqich: 
dastlabki 3-5 texnologik operasiyani boshqarishni mashq qilishi yo‘li bilan 
dastlabki ko‘nikma va malakalarni hosil qiladi, ilgari o‘rganiladigan operasiyalarni 
biror mehnat obekti (ko‘pincha foydali mehnat mahsuloti) ishlash bilan, 
birlashtirishdan iborat bo‘lar edi. 
Ikkinchi ta’lim davrida o‘quvchilar navbatdagi 3-5 texnologik oprasiyalarni 
ham huddi birinchi kabi o‘zlashtiradilar va avvalgiga suyanadilar