1. Muayyan davrda (masalan, bir yil davomida) sotilishi va sotib olinishi lozim bo‘lgan tovarlar summasi. Tovarlar va xizmatlar qancha ko‘p bo‘lsa, ularning narxi qancha baland bo‘lsa, ularni sotish va sotib olish uchun shuncha ko‘p pul miqdori talab qilinadi. 2. Pul birligining aylanish tezligi.Pul bir xil bo‘lmagan tezlik bilan aylanadi. Bu ko‘p omillarga, jumladan sotilayotgan tovarlar turiga, ularning xaridorgirligiga bog‘liq bo‘ladi. Pul qanchalik tez aylansa, muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori shuncha kam bo‘ladi. 3. Kreditning rivojlanganlik darajasi, puldan to‘lov vositasi sifatida foydalanish. Ko‘pincha tovarlar qarzga (kreditga) sotiladi va ularning haqi kelishuvga muvofiq keyingi davrlarda to‘lanadi. Demak, muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori kredit miqdoriga muvofiq kamroq bo‘ladi. Ikkinchi tomondan, bu davrda ilgari kreditga sotilgan tovarlar haqini to‘lash vaqti boshlanadi. Bu pul miqdoriga ehtiyojni ko‘paytiradi. Mazkur holatlarni hisobga olganda, muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:bu yerda: Pm - muayyan davrda muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori; Tb - sotilishi lozim bo‘lgan tovarlar va xizmatlar summasi (tovarlar miqdori × narxi); Xk - kreditga sotilgan tovarlar summasi; Xt – kreditga berilgan tovarlar va xizmatlarning to‘lash muddati kelgan qismi hamda boshqa to‘lovlar summasi; At - pulning aylanish tezligi.Pul miqdoriga ta’sir etuvchi omillarni hisobga olib, pul muomalasining quyidagi qonuniga ta’rif berish mumkin: boshqa sharoitlar o‘zgarmay qolganda, muayyan davrda muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori sotishga chiqariladigan tovarlar summasiga to‘g‘ri mutanosib, pulning aylanish tezligiga teskari mutanosibdir. Albatta bunda narx haqida gap ketganda AQSh iqtisodchisi I.Fisher ko‘rsatganidek, hamma tovarlarning o‘rtacha narxi olinmaydi. Chunki samolyot narxi bilan ruchka narxining o‘rtachasini olib bo‘lmaydi. Shuning uchun har bir turdagi tovarning bozor narxida sotilgan summalari yig‘indisi olinadi. Ta’kidlash lozimki, pulning hamma tizimlari uchun pul muomalasi qonuni umumiy bo‘lib, shu bilan birga oltin va qog‘oz pul muomalasi qonunlarining o‘ziga xos xususiyatlari va bir-biridan farqlari mavjud. Masalan,
