Moliya va kredit

Investitsiya loyihalarining moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini baholashning diskontlashga asoslangan usullari.



Investitsiya loyihasini baholash loyihani amalga oshirishdan oldin bajarilishi sababli, pul oqimlari haqidagi ma’lumotlar ham oldindan rejalashtiriladi. Loyiha samaradorligini baholashda pul oqimlarini rejalashtirish va ularni hisobga olish jarayoni asosiy o’rinni egallaydi va investitsiya loyihalarining haqiqiy samaradorligini aniqlashga jiddiy ta’sir ko’rsatadi.
Diskontlash usuli (noan’anaviy usul)ning mazmuni shundan iboratki, pul mablag’larining qiymati muayyan vaqtda bir xil emasligi, ya’ni bugungi bir so’m bir yildan keyingi bir so’mga (iste’mol qiymati bo’yicha) teng emasligi kontseptsiyasiga asoslanadi. Diskontlashga asoslangan usullarning barchasi (sof joriy qiymatni aniqlash usuli (Net Present Value, NPV), foydaning ichki me’yorini hisoblash usuli (Internal Rate of Return, IRR), investitsiyalarning rentabelligini hisoblash usuli (Profitability Index, PI), diskontlashning qoplash muddatini hisoblash usuli (Discount Payback Period, DPP)da investitsiya loyihalarining muayyan davrdagi barcha kirim va chiqimlarning o’rtasidagi farq – sof pul oqimi (Cash Flow – CF) aniqlanib, diskotlashtirish yo’li bilan hisoblanadi. Binobarin, diskontlashga asoslangan usullarning mohiyatini tushunish uchun avvalo, korxona pul oqimlarining mazmunini va sof pul oqimini aniqlash formulasini bilib olishimiz kerak bo’ladi.

Korxona faoliyati turi	Foyda (kirim )	Harajatlar (chiqim)
Investitsiya faoliyati	a) asosiy vositalarni sotish. b)nomoddiy aktivlarni sotish. v) uzoq va qisqa muddatli investtsiyalarni sotish. g) oborot kapitalining kamayishi hisobiga tushumlar	a) kapital qo’yilmalar. b)nomoddiy aktivlarni sotib olish. v) oborot kapitalining o’sishi hisobiga harajatlar. g) uzoq va qisqa muddatli investitsiyalarni sotib olish.
Operatsion faoliyat	a) mahsulot (tovar, ish va xizmat) larni sotishdan kelib tushgan pul mablag’i. b)operatsion faoliyat ning boshqa pul tushumlari.	a) material tovar, ish va xizmatlar uchun mol etkazib beruvchilarga to’langan pul mablag’lari. b) xodimlarga va ular nomidan to’langan pul mablag’lari. v)operatsion faoliyat ning boshqa pul to’lovlari.
Moliyaviy faoliyat	a) aktsiyalar chiqar-ishdan yoki xususiy kapital bilan bog’liq bo’lgan boshqa instru mentlardan kelgan pul tushumlari. b) olingan foizlar va dividentlar. g)moliyaviy faoliyat ning boshqa pul tushum lari, shu jumladan qarzlar bo’yicha pul tushumlari	a) xususiy aktsiyalar sotib olingandagi pul to’lovlari. b) to’langan foizlar va dividentlar. v) uzoq va qisqa muddat li kreditlar va qarz lar bo’yicha to’lovlar. g) lizing bo’yicha to’lov lar. d) moliyaviy faoliyat ning boshqa to’lovlari.