elementlari bо‘yicha tashkil qilinadi. Aytib о‘tilgan ob’ektlar foydalanishga qabul
qilingach ularning balans qiymati 0100 “Asosiy vositalarni hisobga oluvchi
schyotlar” va 0400 “Nomoddiy aktivlarni hisobga oluvchi schyotlar”da hisobga
olinadi.
Qurilishga mо‘ljallangan kapital qо‘yilmalarning buxgalteriya hisobini
tashkil qilishning xususiyatlarini kо‘pib chiqamiz.
0810 “Tugallanmagan qurilish” schyotida (qurilish pudrat yoki xо‘jalik
usulida amalga oshirilishdan qat’i nazar) kapital qurilish smetalari, smeta-loyiha
hisob-kitoblarida va titul rо‘yxatlarida keltirilgan bino
va inshootlarni bappo etish,
uskunalar, asboblar, inventarlar va boshqa jihozlarni sotib olish bо‘yicha xarajatlar
hisobga olinadi.
Faoliyati qurilish va qurilish tashkilotlari hisoblangan qо‘shma korxonalarda
ishlarini bajarilishida xarajatlar hisobini tashkil etish O‘zbekiston Respublikasi
Adliya Vazirligida 1999 yil 23 dekabpda 579 son bilan rо‘yxatdan о‘tgan
O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining “Kapital qurilishga oid pudrat
shartnomalari” nomli №17sonli milliy standarti, Vazirlar Mahkamasining 2003 yil
15 oktabpdagi 444-son qarori bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni
ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni
shakllantirish tartibi tо‘g‘risida”gi Nizom bilan tartibga solinadi.
Qurilish-montaj ishlari tannarxi iqtisodiy kategoriya bо‘lib, qurilish
tashkilotlari ishlab chiqarishida va buyurtmachiga ob’ektni
topshirishda aks
ettiriladi.
Pudrat shartnomasi bо‘yicha xarajatlarga quyidagilar kiradi:
- ushbu pudrat shartnomasi bilan bog‘liq bо‘lgan, xarajatlar tarkibidagi
Nizom asosida bevosita xarajatlar;
- pudrat shartnomasi bо‘yicha umumiy qurilish faoliyatiga tegishli bо‘lgan
va pudrat shartnomalari bо‘yicha taqsimlanishi va shartnoma bahosiga kо‘shilishi
mumkin bо‘lgan, xarajatlar tarkibi haqidagi Nizom asosida bilvosita xarajatlar;
- qurilish pudrati shartnomalari shartlari bо‘yicha buyurtmachi tomonidan
qoplanadigan boshqa xarajatlar. Shaptnoma shartlarida ular bо‘yicha xarajatlarning
qoplanishi aytib о‘tilgan. Misol uchun: tajriba - konstruktorlik ishlariga xarajatlar.
Pudrat shartnomasi bо‘yicha faoliyatga kiritilmaydigan va taqsimlanmaydigan
xarajatlar qurilish pudrat shartnomasi buyicha xarajatlardan chiqarib yuboriladi.
(Masalan: pudrat shartnomasi shartlarida qoplash qayd etilmagan ma’muriy
xarajatlar, tajriba konstruktorlik ishlari xarajatlari, sotish xarajatlari va xokazo).
17
Qurilishning pudrat usulida qurilish ishlarining butun bosqichini qurilish
pudrati shartnomasi tuziladigan pudrat tashkiloti bajaradi. Mazkur shartnoma
pudratchi shartnomada belgilangan muddatda buyurtmachining topshirig‘iga kо‘ra
muayyan ob’ektni qurish yoki boshqa qurilish ishini
bajarish majburiyatini
olishini, buyurtmachi esa pudratchiga ishni bajarish uchun zarur sharoitlarni
yaratish, uni qabul qilish va shartlashilgan napxni tо‘lash majburiyatini olishini
nazarda tutadi. Qurilish pudrat shartnomasi korxona, bino, inshoot yoki
boshqa
ob’ektni qurish yoki rekonstruktsiya qilish, shuningdek montaj qilish, ishga
tushirish-sozlash va qurilayotgan ob’ekt bilan uzluksiz bog‘liq bо‘lgan boshqa
ishlarni bajarish uchun tuziladi.
Agap qurilish-montaj ishlarini bajarish shartnomasi bо‘yicha ishlarni
materialllar bilan ta’minlash majburiyati pudrat tashkilotiga yuklangan bо‘lsa,
buyurtmachi
tomonidan
pudrat
(yordamchi pudrat) tashkilotiga qurilish
materialllarining berilishi soliq solish maqsadida pealizatsiya deb tan olinib,
belgilangan tartibda qо‘shilgan qiymat solig‘i solinadi. Bunda materialllarning
etkazib
berilishi
alohida
oldi-sotdi
(etkazib
berish)
shartnomasi
bilan
rasmiylashtirilishi shart. Bu holda tovap-moddiy boyliklarning berilishi Soliq
Kodeksining 222-moddasiga asosan hisobvapaq-faktura bilan rasmiylashtiriladi va
oluvchi tomonidan moddiy javobgap shaxs ishonchnomasiga kо‘ra amalga
oshiriladi.
Qurilishning xо‘jalik usuli quruvchining о‘z
kuchi bilan, pudrat tashkilotlari
jalb etilmay bajariladigan qurilish-montaj ishlarini tashkil etish shaklidir. Ya’ni
xо‘jalik usulida qurilish-montaj ishlari buyurtmachisi va bajaruvchisi birgina
yuridik shaxs hisoblanadi. Yangi qurilish, faoliyat yurituvchi ob’ektlarni
17
17-son BHM S “Kapital qurilishga oid pudrat shartnomalari” 23.10.1999y. 13,14 band.
kengaytirish, rekonstruktsiya qilish, texnik jihatdan qayta qurollantirish va
modernizatsiyalash xо‘jalik usuli bilan amalga oshirilishi mumkin.
Qurilishning xо‘jalik usulida tashkilotda odatda qurilish paytida qurilish
bо‘linmasi (kapital qurilish bо‘limi) tuzilib, u qurilish ishlarining muayyan
turlarini bajaradi.
Xо‘jalik usuli bilan qurish uchun tashkilot о‘z
ishlab chiqarish bazasini
yaratadi, qurilish mashinalari va mexanizmlari, asboblar va inventar xarid qiladi
yoki ijaraga oladi, qurilishni qurilish materialllari, konstruktsiyalar va detallar,
loyiha-smeta hujjatlari, ishchilar va muhandis-texnik kadplar bilan ta’minlaydi.
Xо‘jalik usuli bilan qurilish-montaj ishlari bajarilishida QQS solinadigan
aylanmalar mavjud emas.
O‘z kuchi va о‘z ehtiyojlari uchun qurilish-montaj
ishlari bajarilishida
foydalanilgan, xarid qilingan moddiy-ishlab chiqarish zaxipalari bо‘yicha QQS
summasini korxona hisobga kiritmay qurilish-montaj ishlari qiymatiga hisobdan
chiqaradi.
Asosiy vositalar ob’ektlarini qurish va ularni foydalanishga topshirish
bо‘yicha umumiy buxgalteriya о‘tkazmalari quyidagi jadvalda keltirilgan.
Dostları ilə paylaş: